Cumhuriyet’e sevgilerle…

Ülkemizin en eski ve en köklü yayın organlarından Cumhuriyet gazetesi, 7 Mayıs’ta 91. yaş gününü kutladı. Biz de Cumhuriyetimizle yaşıt bu gazetemize basın yaşamında daha nice yıllar diliyoruz.

Ne yalan söyleyeyim, kimi ünlülerin kutlama iletilerini okurken midem kabardı. Sanıkları arasında İlhan Selçuk ve Mustafa Balbay’ın da bulunduğu düzmece “Ergenekon Davası” sürecinde “darbeci, postalcı” diyerek aşağıladıkları bu gazeteye şimdi pişkin pişkin övgüler düzmüşler! Bir de TÜSİAD patronlarının ve önde gelen holding yöneticilerinin “Cumhuriyet sevdası” gözlerimi yaşarttı! Mustafa Koç, Güler Sabancı, Bülent Eczacıbaşı, Ümit Boyner ve daha başkaları, Cumhuriyet gazetesini öve öve bitirememişler. ABD Büyükelçiliği’nin kriptolarında “Abdullah Gül’ün kuklası” diye geçen TOBB Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu bile (Bkz. “Mahrem / Gizli Belgelerde Türkiye’nin Sırları”, s. 132) Cumhuriyet’in “yeni yüzünden ve yazar kadrosundan” duyduğu hoşnutluğu dile getirmiş…

Siyasal yelpazenin iki ucundaki MHP ve HDP Genel Başkanları da, bu mutlu yıldönümü dolayısıyla Cumhuriyet gazetesinin “demokrasi ve özgürlük” platformunda buluşmuş. Selahattin Demirtaş, tarihi yüzyıla yaklaşan Atatürkçü gazetenin, “köklü bir geleneğin ve muhalif yayıncılığın temsilcisi olduğunu” vurgulamış…

* * *

Bunca gönül okşayıcı alıntıdan sonra, gelelim Cumhuriyet’in Türkçeyle sınavına…

Gazetenin çizerlerinden Semih Poroy, “İstanbul’daki kültür merkezlerinin dil öğretmenleri Türkiye’ye geldiklerinde, örnek Türkçe görmek için Cumhuriyet okuduklarını söylerler” demiş.

Doğrudur ama bu eskidendi. Uzunca bir süredir, Cumhuriyet’te yazım özensizliklerinden geçilmiyor!

Bu köşenin okurları, gazetedeki dil yanlışlarına sık sık değindiğimizi biliyorlar. Ancak, örneklediklerimiz devede kulak bile değil. 90 yıllık Cumhuriyet’te, artık “taşra basını”nda bile görmediğimiz acemiliklerle karşılaşmak şaşırtıcı...

Bugün köşemizin elverdiği sınırlar içinde, kimi somut örneklerle, gazetedeki dil, yazım ve bilgi yanlışlarını irdelemek istiyorum…

TÜMCE ÇÖZÜMLEMELERİ

5 Mayıs 2015 günlü gazetenin 1. sayfasındaki “TEOG’a itiraz yağdı” başlıklı haberin spotundan başlayalım:

“TEOG İngilizce sınavında bir İngilizce sorusunun hatalı olduğu iddiası nedeniyle veliler, bakanlığı itiraz dilekçesi yağmuruna tuttu.”

“Yeni” Cumhuriyet’in dil yanlışları açısından düştüğü duruma bakar mısınız? 16 sözcükten oluşan özet tümcenin yarısı yanlış! Koca gazetede birinci sayfa haberine düzgün Türkçeyle spot yazabilecek editör yok mu?

Spotu irdeleyelim:

1. İngilizce sınavında Türkçe soru sorulamayacağına göre, bu sözcüğün aynı tümcede hem “sınav”, hem “soru” için yinelenmesinin gerekçesi nedir?  

2. Yalın biçimde “iddiasıyla” demek dururken, “iddiası nedeniyle” diye zorlama bir nitelemeye ne gerek var?

3. Tümcede geçen “bakanlık”, herhangi bir bakanlığı değil, doğrudan Milli Eğitim Bakanlığı’nı imlediğine göre, bu sözcüğün büyük harfle başlaması gerekmez mi?

Bir başka örnek:

7 Mayıs 2015 günlü Cumhuriyet gazetesinin 2. sayfasındaki “Usta karikatüristten sürpriz” başlıklı haberin giriş tümcesi şöyle:

“Bafralılar gecesi sanat ve ebebiyat çevresinden ünlü isimleri biraraya getirdi.”

Bu özensiz tümcenin neresini düzeltmeli?

Haydi, bir çözümleme denemesi daha yapmaya çalışalım:

1) “Bafralılar Gecesi”, özel ad tamlamasıdır; dolayısıyla tamlamayı oluşturan iki sözcüğün de büyük harfle başlaması gerekir.

2) Bafralılar Gecesi’nden sonra virgül koymazsak, özne ile tümlecin öğeleri iç içe girer ve anlam karışıklığı doğar.

3) “Edebiyat” sözcüğü “ebebiyat” diye yazılmış, düzeltmen bunu bile görmemiş.

4) “Bir arada” sözcüğü bitişik değil ayrı yazılır.

Yani neredeyse her sözcüğü yanlış bir tümce! Bu haberin yayımlandığı “Yaşam” sayfasının tepesinde ise “Editör: Emine Özcan” diye yazıyor. İyi ki varsınız Emine Hanım!

Hem bilgi hem yazım yanlışı.

26 Mart 2015 tarihli Cumhuriyet’in 3. sayfasında yer alan “İBDA-C’nin dergisinde patlama: 1 ölü” başlıklı haberin altbaşlığında, ölen kişinin adı “Ünal Zor” olarak belirtilmiş. Ama metin içinde “Ünsal Zor” diye geçiyor. Ayhan Kayhan imzalı haberde ayrıca şöyle bir tümce yer alıyor:

“Buluşmada IŞİD’e açık destek verilmesi yönünde karar alındığı, İslamcı ve milliyetçi örgütlerin Kobani eylemlerine yönelik yanıtın karar bağlandığı iddia ediliyordu.”

Anlayabilene aşk olsun!

Aynı günlü Cumhuriyet’in 6. sayfasında, yine Ayhan Kayhan imzalı ve “CHP’li gençlerden Gökçek protestosu” başlıklı bir başka haber:

“… CHP’li gençler, Gökçek ve Arınca seslenerek ‘Neler kime satıldı çıkın açıklayın, seçimlerin geçmesini bekleyip halkı biraz daha kandırmayın’ denildi.” (Cumhuriyet, 26 Mart 2015, s. 6).

Öyle bir tümce kurmuş ki arkadaşımız, özne-yüklem uyumu yok! Özel ad olan Arınç’tan sonra kesme imi yok!

Kusura bakmayın ama bu temel bilgileri artık ilkokulda öğreniyor çocuklar!

Cumhuriyet’e sevgilerle…