Dakikada 1 kişi AIDS'ten ölüyor: Tedaviye erişimde engeller kalkmalı

Tuğçe ÇELİK  

Dünyada HIV ile yaşayan 39.9 milyon kişiden 9.3 milyonu hayat kurtarıcı tedaviye erişemiyor. Sağlık Bakanlığı verilerine göre, ülkemizde vaka sayıları her geçen gün artıyor. 2024 verilerine göre ülkemizde yaklaşık 40 bin HIV pozitif hasta varken 2 bin 300 de AIDS vakası mevcut. HIV Enfeksiyonu Derneği Başkanı Prof. Dr. Fehmi Tabak, “Tedaviye erişimin önündeki engeller kaldırılmalıdır" dedi.

HIV (İnsan Bağışık Yetmezlik Virüsü), bağışıklık sistemini zayıflatarak, olumsuz etkileyen bir enfeksiyon. AIDS ise (Edinilmiş Bağışıklık Yetmezliği Sendromu) tedavi alınmadığı durumlarda HIV’in neden olduğu hastalıkların bütünü yani klinik bir evre. Türkiye, HIV epidemisinin dünyada artış oranının en hızlı olduğu ülkeler arasında geliyor.

FARKINDA BİLE DEĞİLLER

Türkiye’de ilk vaka 1985 yılında görüldü. Her yıl 4-5 bin kişi HIV enfeksiyonu tanısı almaya devam ediyor. Prof. Dr. Fehmi Tabak, “Yaşamlarında bir kez dahi olsun korunmasız ilişki yaşayanlar mutlaka test yaptırsınlar” uyarısında bulundu. “DSÖ verilerine göre 2023'te dünyada 1,3 milyon yeni HIV enfeksiyonu ve buna bağlı olarak 630 bine yakın ölüm olmuştur. Bunun anlamı tüm dünyada dakikada bir kişi HIV enfeksiyonu nedeniyle kaybedilmektedir” diyen Tabak şöyle devm etti: “Halen dünyada yaklaşık 40 milyon bireyin HIV ile yaşadığı tahmin edilmektedir. Bu sayının yaklaşık yarısını kadınlar, 1.5 milyonunu ise 14 yaşın altındaki çocuklar oluşturmaktadır. Ülkemizde hastalarımızın en az yarısı hastalığının farkında değildir. 2023’te 6 bin civarında yeni tanı koyulmuştur. En az bir o kadar kişi hastalığını bilmeden yaşamaya, o kişide hastalık ilerlemeye ve daha da kötüsü bu kişiler virüsü bulaştırmaya devam etmektedir."

Tabak, toplumda hastalığın bulaşma yolları ile ilgili bilincin artmasının hastalıkla mücadelede oldukça önemli olduğuna dikkat çekti. Tabak “HIV, özellikle cinsel yolla bulaşmaktadır. Korunmasız ilişki ana bulaşma yollarıdır. Kan ve kan ürünleri, seminal sıvı, vajinal salgılar, anne sütü, aynı enjektörün paylaşılması, dövme ve piercing, kaza ile enjektör iğnesinin ele batması (HIV pozitif kişinin), kan nakli, anneden bebeğe (doğum öncesi, doğum sırasında, doğum sonrası dönemde) ve organ nakli (organ verici HIV pozitif ise) sıklıkla karşılaşılan diğer bulaşma yollarıdır'' dedi.

Tabak, tedaviye ilişkin ise şunları söyledi: "Türkiye’de yaşayan yabancı kökenli kişiler HIV tedavisine erişimde birtakım engellerle karşılaşmaktadır. Yasa dışı bulunan, kayıt dışı çalışan ya da koruma statüsünde bulunan yabancıların HIV tedavisine ücretsiz ulaşmaları neredeyse imkansızdır. Kayıtsız yabancıların ülkemizdeki gerçek sayısının bilinmemesi ve bu nüfus grubunun tanı ve tedavi hizmetlerine erişiminde yaşanan yasal engeller, sorunun ne kadar büyük olduğunu göstermektedir. Tedavi edilmeyen her bireyin, HIV bulaşı ve epideminin kontrolü açısından toplum sağlığını da olumsuz yönde etkileyebileceği göz önüne alınınca, bu engellerin bir an önce aşılması gerekmektedir. Günümüzde günde tek veya 2 tablet ile hastalığın tedavisi mümkündür. HIV enfeksiyonu artık ölümcül bir hastalık olmaktan çıkarak kronik ve yönetilebilir bir hastalık konumuna gelmiştir.”

***

90 MİLYONA YAKIN ENFEKTE

Hastalığın ilk görüldüğü 1980’den bu yana dünyada yaklaşık 90 milyona yakın kişi enfekte oldu. 42 milyon kişi HIV ve ona bağlı gelişen hastalıklar nedeniyle öldü. 1.3 milyon kişi 2023’te hastalığa yakalanırken bu sayının 120 bini çocuk.