Depolar çay dolu ama ÇAYKUR borç batağında: Tam 4,2 milyar TL’lik borç
MUSTAFA BİLDİRCİN
AKP iktidarları döneminde giderek eriyen ve borç batağına saplanan ÇAYKUR’un içinde bulunduğu kara delik, mali denetimler ile ortaya konuldu. İdarenin, 2020 yılında toplam 10,8 milyar TL ticari banka kredisi kullandığı, 10,1 milyar TL kredi anapara geri ödemesi yaptığı, mali borçlarının ise 2019 yılına oranla yüzde 19 artarak 4,2 milyar TL’ye ulaştığı tespit edildi. ÇAYKUR’un, 2020 yılında kullandığı banka kredileri nedeniyle 322 milyon TL faiz ödemesi yaptığı belirlendi.
Sayıştay’ın 2020 yılı denetimleri, dünyanın en çok çay tüketilen ülkesi Türkiye’de hemen her yıl zarar açıklayan ve AKP iktidarları döneminde zararı yüzde 217 artan ÇAYKUR’un içinde bulunduğu olumsuz tabloyu gözler önüne serdi. İdarenin, 4,2 milyar TL’sini ödeyemediği ticari banka kredileri nedeniyle adeta batağa saplandığı öğrenildi.
KALICI BORÇLANMA İHTİYACI
Sayıştay raporuna göre, Nisan ve Ekim ayları arasında satın aldığı yaş çay yaprağı bedelini ödemek için borçlanmak zorunda kalan idarenin işletme faaliyet zararları, 2017 itibarıyla devamlılık göstermeye başladı. Faaliyet zararları doğru finanse edilemeyince ÇAYKUR, “Kalıcı borçlanma ihtiyacı” içine düştü.
MİLYARLARCA LİRA KREDİ
İdarenin mali raporlarına göre, 2016 yılında toplam 4,6 milyar TL kredi kullanılırken 4,4 milyar TL geri ödeme gerçekleştirildi. 2017 yılında ise kullanılan kredi tutarı 5,9 milyar TL, geri ödeme tutarı ise 5,6 milyar TL ile ifade edildi. 2018 yılında 7,6 milyar TL kredi karşılığında 7,1 milyar TL’lik geri ödemede bulunan ÇAYKUR’un 2019 yılında kullandığı kredi miktarı ve ödediği borç rekor düzeyde yükseldi. Buna göre, 2019 yılında 11 milyar TL kredi kullanan idarenin kasasından geri ödeme için 9,5 milyar TL çıktı. 2020 yılı mali hesaplarına ise kullanılan kredi ve geri ödeme tutarı sırasıyla 10,8 milyar TL ve 10,1 milyar TL olarak yansıdı.
ÖDENEMEYEN BORÇLAR
AKP Rize İl Başkanı İshak Alim’in ağabeyi Yusuf Ziya Alim yönetimindeki ÇAYKUR, borçlarını ödemeyenince her yeni yıla milyarlarca lira borç da devretti. İdarenin ödenemediği için sonraki yıla devreden kredi bakiyesi yıllara göre şöyle gerçekleşti:
• 2016: 1,3 milyar TL.
• 2017: 1,5 milyar TL.
• 2018: 2,1 milyar TL.
• 2019: 3,5 milyar TL.
• 2020: 4,2 milyar TL.
BORÇ SARMALI
Rapora göre ÇAYKUR, 2020 yılı döneminin başında sahip olduğu öz kaynaklarının yüzde 70’ini yitirdi. İdarenin mali yeterliliği 2019 yılına göre 2020 yılında dört puan geriledi. Sayıştay idarenin içinde bulunduğu borçlanma sarmalının kırılabilmesi için borç çevirme oranının yüzde 100’ün altına düşürülmesi önerisinde bulundu.
DEPOLAR ÇAY DOLU
ÇAYKUR’un mevcut çay stoklarının yüksek düzeyde olduğu da belirlendi. Denetçiler, 2020 yılı sonu itibarıyla ÇAYKUR’un depolarında maliyeti 3,3 milyar TL olan toplam 131 bin 753 ton çay stoku buldu. Gereğinden fazla stokun çayın küflenmesine ve bozulmasına yol açacağı uyarısında bulunan Sayıştay denetçileri, “ÇAYKUR’un satamadığı ve gereksiz yere depolarda tutmak zorunda kaldığı 50-60 bin ton stokun paraya çevrilememesi nedeniyle yaklaşık 1,4 milyar TL daha fazla kredi kullanmakta ve bu sonucunda da önemli miktarda ek faiz yükü ile karşılaşmaktadır” dedi.