Ekonomik kriz nedeniyle dergiler arasında yayın hayatına ara veren de var veda eden de… Kâğıt, matbaa ve lojistik maliyetlerinin iki ayda yüzde 170 artığını söyleyen dergiciler, “Nefes alamıyoruz” diyor.

Dergiciler ekonomik çıkmazda: Nefes alamıyoruz

Işıl ÇALIŞKAN

Kur artışları nedeniyle artan kâğıt fiyatlarıyla birlikte ekonomik krizin vurduğu yayın dünyası şimdi de kargo ücretlerine gelen zamlarla mücadele ediyor. Özel kargo şirketlerinin zamları yeni yılda yüzde 40’a ulaştı. Bağımsız dergiciler, eskiden 500 liraya mal olan lojistik ücretinin ocak ayından beri 4 bin lira tuttuğunu ifade ediyor. Yayıncılar, “Artık altından kalkamıyoruz” diyor.

Edebiyat dünyasının köklü dergilerinden 15 yıldır iki ayda bir çıkan Notos Dergi, Ocak-Şubat sayısının (90’ıncı sayı) Mart’a ertelendiğini duyurdu. Türkiye edebiyatının önemli dergilerinden, 1933’ten bu yana yayın yapan Varlık dergisi ise bir çağrı yaparak ‘abonelik’ desteği istedi. Bağımsız dergicilerle yaşadıklarını konuştuk.

40 YILLIK YAYINCIYIM BÖYLE KRİZ GÖRMEDİM

Notos Dergi’nin yayın yönetmeni Semih Gümüş, Notos Dergi’nin bir sayısını çıkaramama nedenini kur artışlarından kaynaklandığını anlatıyor. Öteki bütün dergiler ve kitaplar gibi, Notos’un bütün girdileri, kâğıdı, kartonu, tutkalı, mürekkebi, selofanı ithal, yani dövize, asıl olarak da Euro’ya bağlı olduğunu ifade eden Gümüş, “Euro ve Dolar son iki ay içinde yüzde 70 arttı. Bundan bağımsız olarak dünyada kâğıt fiyatlarında yüzde yüz artış oldu. Dolayısıyla kitap ve dergi yayıncılığının girdilerindeki artış son iki ayda yüzde 170’e yaklaştı. Ayrıca bu maliyetleri artık Euro ile ve derginiz basılmadan önce, yani peşin ödemeniz isteniyor. Peşin Euro ödemeleriyle kaç dergi, kaç kitap yayımlayabilirsiniz?” siteminde bulunuyor ve ekliyor: “Ben kırk yıldır yayıncılık ve edebiyat dergiciliği yapıyorum, bu kadar büyük ve yıkıcı bir krizle daha önce hiç karşılaşmadım.”

dergiciler-ekonomik-cikmazda-nefes-alamiyoruz-980319-1.
Semih Gümüş - Notos Dergi
Yayın Yönetmeni


Dergiciliği çok zor günlerin beklediğini ifade eden Gümüş, “Okurlarımız dergileri alırken belki üstünde pek durmuyor ama dergiler periyodik yayınlar oldukları için, aynı hacim ve nitelikteki kitapların yaklaşık yarı fiyatına satılır. Bu da onların daha baştan zor bir duruma düşürür. Bunu ancak derginizin satışının yeterli bir düzeye çıkmasıyla aşabilirsiniz. Yoksa devam etmeniz olanaksızlaşır. Şimdi içine sürüklendiğimiz yüksek enflasyon bizi otuz yıl öncesine götürüyor. Yüzde 80 dolayındaki gerçek enflasyon yakında yüzde 100’ü geçebilir. Başka ülkelerde 1 liraya yapılan bir işi biz şu anda 15 liraya yapıyoruz. Gerçekten çok tuhaf, daha doğrusu felaket bir durum” açıklamasında bulunuyor.

Dergiciliğin sürdürülmesi için çözüm önerilerini ise şöyle sıralıyor Gümüş: “Devlet nasıl öteki sektörlere teşvikler ve destekler uyguluyorsa, yayıncılık sektörüne de uygulamalıdır. En önemlisi, yayıncıların dövize bağlı girdilerindeki yükü hafifletmek için önlemler alınmalı. Dışa bağımlılığın hafifletilmesi için yapısal girişimlerde bulunulmalı. Kültür yayıncılığında vergi oranlarının düşürülmesi niçin düşünülmez acaba. Bu arada en düşük bütçeye sahip olan Kültür Bakanlığı’nın bütçesinin artırılması, ülkenin her yerinde kitabevlerinin açılması için destekler yapılması, basılı ve dijital mecrada korsan yayıncılığın önlenmesi gibi önlemler de ciddiye alınmalı. Bunlar yapılmazsa yayıncılığı 2022’de çok zor günler bekliyor. Bizim bunları okurlarımızın desteğinden başka hiçbir yolla alt etmemiz mümkün değil.”

MUHALİF DERGİLER DÜŞMAN SAYILIYOR

Berfin Bahar Dergi’nin Yayın Yönetmeni İsmet Arslan’ın İngiltere, İsveç, Almanya ve Avusturya’dan aboneleri var. Ancak lojistik maliyetlerinin de uçuk fiyatlara ulaşması nedeniyle birçok ülkeye yalnızca e-dergi yoluyla gönderim yapabildiklerini ifade ediyor. Arslan, “Daha önce tüm ülkelere aynı fiyata gidiyordu. 3-4 ay önce 10 buçuk liraya gidiyordu. Aralık’tan itibaren günlük kur bazında işlemeye başladı. Ocak ayında 49 buçuk liraya gönderdik. Avusturya 63 lira. Şubat ayında yine zam gelmiş. Birçok ülkeye gönderim yapamadık. Yurt içi gönderimler de 4 liradan 13 liraya çıktı. Lojistik ücreti ocak ayında 4 bin lira tuttu. Eskiden bin 500 liraya mal oluyordu bize. Artık altından kalkamıyoruz” diyor.

dergiciler-ekonomik-cikmazda-nefes-alamiyoruz-980320-1.
İsmet Arslan - Berfin Bahar Dergi Yayın Yönetmeni


Yılsonuna kadar götürüp bırakmayı ya da sayfa sayısını azaltmayı düşündüklerini söyleyen Arslan, “Kâğıdın devlet destekli olması gerekiyor. Matbaalarda girdi maliyetlerinin düşmesi gerekiyor. Kamu kuruluşları ilanlarının eşit şekilde dağıtılması gerekiyor. Zaten bizim gibi muhalif dergilere düşman gözüyle bakılıyor. Dergimiz 7-8 yıldır Kültür Bakanlığı ve kütüphaneler tarafından alınmıyor. Üzerimize çizgi çekilmiş gibi. Biraz nefes alabilirsek sürdürmek istiyoruz” diyerek sözlerini sonlandırıyor.

DİJİTAL DERGİCİLİK KABUL EDİLEBİLİR DEĞİL

Varlık Dergisi Yazı İşleri Müdürü Filiz Nayır Deniztekin de aynı dertten mustarip. Deniztekin, “Bizi en çok zorlayan kâğıt fiyatlarındaki sürekli artış. Ayrıca matbaa fiyatlarına da çok büyük oranda yansıdı bu artış. Kargo vs. de eklenince inanılmaz bir yükseliş oldu tüm maliyetlerde. Biz fiyatları artırdık ama aynı oranda değil tabii ki. Yüzde 35 gibi artırdık. Dergi fiyatımızı 25’ten 35’e çıkardık. Zarar var tabii ki tam olarak karşılamıyor. Bir şekilde üstleniyoruz ama nereye kadar böyle üstlenebiliriz nerede tekrar zam yapacağız buna ilerleyen aşamalarda göreceğiz” diyor.

dergiciler-ekonomik-cikmazda-nefes-alamiyoruz-980321-1.
Filiz Nayır Deniztekin - Varlık Dergisi Yazı İşleri Müdürü


Yayıncılar olarak önünü göremediklerini ifade eden Deniztekin, çok daha korkunç bir duruma gelmeden bu şekilde sürdürmek istediklerini belirtiyor. Deniztekin, “Ama nereye kadar olduğunu bilmiyoruz. Önümüzü göremiyoruz” şeklinde konuşuyor. Aylık abonelerine karşı sorumlulukları olduğunu ifade eden Deniztekin, “Her ay onlara göndermek zorundayız yoksa güven zedelenmesi olur. Ki onu da hiç istemeyiz. Devam etmek zorundayız” ifadelerini kullanıyor.
Deniztekin, dergiciliğin dijitalleşmesinin kabul edilebilir olmadığını ifade ederek, çözüm önerileri, şöyle sıralıyor: “Abonelikleri artırmak için bir kampanya başlattık. Belediyelerle ilişki kurmaya çalışıyoruz şimdilik başaramadık ama destek olmaları durumunda bizi büyük oranda rahatlatır. Devlet desteği ne zaman olmuş ki şimdi olsun. Devletin sadece dergi değil kitap yayıncılığında da kâğıt fiyatlarını sübvanse etmesi gerekiyor ama hiç öyle bir niyeti yok gibi.”

TOPLUMSAL DİRENİŞİN ARTMASINA BAĞLIYIZ

Özellikle herhangi bir sermaye odağına dayanmadan, bağımsız yayıncılık yapmak isteyen yayın organlarının zor bir dönemden geçtiğini söyleyen Bilim ve Gelecek Dergisi Genel Yayın Yönetmeni Ender Helvacıoğlu, “Biz de onlardan biriyiz” diyor. Hem on yıllardır uygulanan dışa bağımlı ve üretimi yok eden ekonomik sistemin, hem güncel ekonomik krizin, hem de pandemi sürecinin basılı yayımcılığı bir ölüm-kalım eşiğine getirdiğini ifade eden Helvacıoğlu, “Küçülmek, genel dağıtımdan çıkmak ve fiyat artışı yapmak zorunda kaldık. Bu da doğal olarak okur sayısının düşmesine neden oldu. Bütün gider kalemlerine (kâğıt, baskı, kargo, faturalar vb.) birkaç katına varan zamlar geldi ve bunları hemen ödemek zorundayız. Gelirlerimizi ise aylar sonra belki alabiliyoruz. Tam bir darboğazdan geçiyor özellikle basılı yayımcılık. Bir şekilde bu darboğazdan çıkmaya çalışıyoruz. Elbette tek güvencemiz okurlarımız, yazarlarımız, dostlarımız ve dayanışma” diye konuşuyor.

dergiciler-ekonomik-cikmazda-nefes-alamiyoruz-980322-1.
Ender Helvacıoğlu - Bilim ve Gelecek Dergisi Genel Yayın Yönetmeni


Zorlu koşulların bir süre daha devam edeceğini öngördüğünü ifade eden Helvacıoğlu, önümüzdeki sürece dair düşüncelerini şöyle aktarıyor: “Kaderimiz toplumsal direnişin artmasına bağlı. Bizim gibi yayın organları toplumsal uyanış yükselirse kendilerine alan açabilirler. Biz de emek kesiminin bir parçasıyız. O halde hem dayanmaya çalışmalı hem de toplumcu dalganın yükselmesine katkı koymalıyız.”