Dertleri var oluşumuzla

Sarya TOPRAK

Türkiye’de 1998 ve 2011 yıllarında AYM’ye kadınların kendi soyadlarını kullanmasına yönelik başvurular yapılmıştı. Fakat bu başvurular reddedilmişti. 2023 senesinde ise tekrar bir başvuru yapıldı. AYM ‘kadın ve erkek arasındaki farklı muamelenin nesnel ve makul bir temele dayanmaması sebebiyle eşitlik ilkesini ihlal ettiği’ sonucuna ulaştı.

AKP iktidarı ise 9. Yargı Paketi ile beraber kadınların kendi soyadlarını kullanmasını engellenmeyi ön görüyordu. CHP kadın kolları başkanı Aylin Nazlıaka geçtiğimiz günlerde bu düzenlemenin 9. Yargı Paket'inden çıkarıldığını açıkladı. Fakat hala resmi bir açıklama gelmedi. “Soyadı” insanların yaşamında yer edindiğinden beri erkekler için bir kimlik belirleme aracı. Erkeklere verilen bu ‘kimlik belirleme hakkı’ kadınlara verilmiyor. Bu sebeple de bu mesele basit bir ‘kimin soyadı kullanılacak’ meselesi değil. Doğrudan kadınların varlığına açılan savaşın bir göstergesi.

Kadınların toplumda kendi başına var olmasını engellemek, aile içerisine hapsetmek isteyen AKP iktidarı her koldan saldırıyor.  Avrupa’da ise 1984 yılında, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ile koruma altına alınan, kadınların erkeklerle eşit haklara sahip olması ilkesi gözetilerek birtakım adımlar atılmıştı.

∗∗∗

DÜNYADA KADINLARIN SOYADI

• İspanya

Çocuklara iki soyadı veriliyordu. Biri babadan, diğeri anneden geliyordu. Ancak babanın soyadı önce yazılıyordu. Josefa León Madrid’in Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ne taşıdığı dava sonucu, babanın soyadının önde yazılması cinsiyet temelli ayrımcılık olarak değerlendirildi ve değişiklik yapıldı.

• Japonya

Evlilik sonrası çiftlerin aynı soyadını kullanma zorunluluğu devam ediyor. Son yıllarda bu kuralın isteğe bağlı hale getirilmesi yönünde itirazlar artsa da, muhafazakâr kesimler karşı çıkıyor. Yüksek Mahkeme yasayı anayasaya aykırı bulsa da, parlamentonun adım atması gerektiğini belirtti.

• ABD ve Birleşik Krallık

Kadınlar, isterlerse kendi soyadlarını kullanabiliyorlar.

• Hollanda

Kadınlar yalnızca özel durumlarda kocalarının soyadını alabiliyor. Çocuklar her iki ebeveynin de soyadıyla kayıt yaptırabiliyor.

• Güney ve Kuzey Kore, Şili, Malezya ve İran

Kadınlar ömür boyu doğdukları soyadını korumak zorunda. Çocuklar ise babalarının soyadını taşıyor.

• Fransa

Kadınlar kocalarının soyadını ek olarak alıyor. Çocukların soyadı, ilk çocuk doğduğunda kararlaştırılıyor.

• Yunanistan

Kadınların doğum soyadlarını kullanmaları zorunlu.

• İtalya

Kadınlar doğum soyadlarını korumak zorunda. Yakın zamanda mahkeme, çocuğa babanın soyadının verilmesinin "eşitliğe aykırı" olduğuna hükmetti.