Dev kamulaştırma için yargıdan iptal

UĞUR ŞAHİN

Danıştay 6’ncı Daire, Alman otomobil devi Volkswagen’in yatırım yapacağını açıklayıp vazgeçtiği, ardından da başta Koç Holding olmak üzere yerli ve yabancı çok sayıda şirketin yatırım planladığı, 517 taşınmaza ilişkin Cumhurbaşkanlığı’nın “acele kamulaştırma” kararını iptal etti.

Manisa Organize Sanayi Bölgesi (OSB) alanına ilişkin 5 Kasım 2020 tarihinde dikkat çeken bir karar alındı. Resmi Gazete’de yayımlanan Cumhurbaşkanlığı kararına göre, OSB’ye ilave yatırım sağlanması ve geliştirilmesi gerekçe gösterilerek; Yunusemre ,lçesindeki tam 3 milyon 364 bin 207 metrekare büyüklüğündeki 517 taşınmazın ‘acele kamulaştırılması’ kararı verildi.

Avukat Ömer Talha Oğan, 9 Aralık 2020 tarihinde “Acele kamulaştırmanın iptali” talebiyle, bölgede taşınmazı bulunan ve toplamda 200 parsele sahip 81 yurttaş adına konuyu yargıya taşıdı. Ancak Danıştay 6’ncı Daire, 23 Aralık 2020 tarihinde oybirliğiyle “kamulaştıramaya giren her parselin ayrı ayrı dava açması gerektiğini” belirterek davada ret kararı verdi.

Bunun üzerine geçen yıl 5 Mart tarihinde dört taşınmaz sahibi için Danıştay’a ayrı ayrı üç dava açıldı. 6’ncı Daire’nin aldığı karara yapılan itiraz sonrası ise Danıştay İdari Dava Daireleri Genel Kurulu, hükmü oyçokluğuyla alınan kararla onadı. 27 Eylül 2021 tarihli karara, Başkan dâhil dört üye karşı oy kullanarak, “proje bütünlüğü gereği acele kamulaştırmaya iptal davasının tek dilekçe ile toplu bir şekilde açılabileceğine” dair görüş̧ bildirdi. Ret kararı daha sonra Anayasa Mahkemesi’ne taşındı.

DÖVİZ ARTTI GEREKÇESİ

Süreç devam ederken Manisa OSB adına kamulaştırma sürecini yürüten Manisa Valiliği Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığı (YİKOB) 15 Ekim 2021’de acele kamulaştırma bedellerinin tespiti davası açtı. Yerel mahkemenin aldığı karar uyarınca, her parsele dair bedel tespiti yapılması için bilirkişilerce keşif ve tutar tespiti gerçekleştirildi. Sonrasında da mahkeme, ödeme yapma sorumluluğu Manisa OSB yükümlülüğünde olsa da Manisa YİKOB’a bedellerin yurttaşların hesabına yatırılması için 10 günlük süre verildi.

İdare’nin kamulaştırma bedellerini yurttaşlara göndermesi beklenirken mahkemeye ödemenin yapılamayacağı bildirildi: “Güncel durumda döviz kurlarındaki kırılganlık ve piyasa koşullarındaki değişkenlikler, öngörülemeyen ekonomik dalgalanma ile birlikte dosya konusu taşınmazın bedelinin bilirkişilerce son derece yüksek belirlenmesi, huzurdaki dosya ile birlikte toplam 517 adet acele kamulaştırma dosyası ikame edilmesi ve depo sürelerinin oldukça kısa olması depo kararlarının yerine getirilmesini mümkün kılmadığından huzurdaki dosya kapsamında depo kararının yerine getirilemeyeceği…”

‘ACELELİK DURUM YOK’

Mahkemeye sunulan bu beyanın üzerine yerel mahkemeler acele kamulaştırma dosyalarını düşürdü. Danıştay 6’ncı Daire de ayrı ayrı açılan davalarda, dört parsele dair acele kamulaştırma kararının iptaline karar verdi. Cumhurbaşkanlığı ile Manisa YİKOB’un ‘davalı’ olduğu dosyada, yurttaşa ödeme yapılamaması sebebiyle “acelelik halinin olmadığına” dikkat çekildi: “Davaya konu parsel[in] sayılı taşınmazın depo kararının yerine getirilemeyeceği yönünde dilekçe verildiği, davaya konu taşınmazın acele kamulaştırılması amacıyla el konulması için, tespit edilen bedelin ödenmediği gerekçesiyle anılan Mahkeme tarafından el koyma talebinin usulden reddine karar verildiği anlaşıldığından, davaya konu taşınmaz için 2942 sayılı Kanunun 27. maddesinin uygulanmasını gerektiren acelelik halinin bulunmadığı sonucuna varıldığından dava konusu işlemde hukuka uyarlık bulunmamaktadır.”

HALK MAĞDUR DURUMDA

Avukat Ömer Talha Oğan, sürece ilişkin BirGün’e yaptığı açıklamada şunları dile getirdi: “Bölge halkının yüzde 95’i geçimini tarımdan karşılayan çiftçilerden oluşmaktadır. Yaşanan tüm süreç, bölge halkını bir belirsizlik içinde bırakmaktadır. Dövizdeki kırılganlığın bahane edilerek, kamulaştırma sürecinin belirsizliğe bırakılması ve müvekkillerimize süreç hakkında aydınlatıcı bilgi verilmemesi, tarımla uğraşan müvekkilleri mağdur etmektedir. Belirsizliğin giderilmesi adına ilgili kurumlara verdiğimiz bilgi edinme dilekçelerine cevap alamadık. Tüm bu mağduriyetleri gören Danıştay 6.Daire Başkanlığı, acele kamulaştırma kararı hakkında iptal kararları vermiştir.”

***

Önce Volkswagen sonra Koç Grubu

Acele kamulaştırmanın uygulandığı alan, Alman otomobil üreticisi Volkswagen’in 4 bin kişiye istihdam sağlayacağı belirtilen fabrikayı kurmayı planladığı araziydi. Bölge, Volkswagen’e tahsis edilmiş ancak otomotiv devi, daha sonra yatırımdan vazgeçti, buna gerekçe olarak ise “koronavirüs krizini” gösterdi. Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank, otomobil devi olan şirketin aldığı kararın “siyasi olduğunu” belirterek, Volkswagen’e sitem etti. Ardından ise Koç Holding’in söz konusu arazide batarya üretim tesisi kurmak için harekete geçtiği bildirildi. Koç üst yönetiminden oluşan bir heyetin yakın zaman önce bu araziye ziyaret gerçekleştirdiği belirtilirken yatırımın 500 milyon doları aşacağı iddia edildi. Koç Holding Başkanvekili Ali Koç’un, 22 Aralık 2021’de AKP'li Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Saray'da görüşmesinin nedeninin söz konusu arazi olduğu öne sürülmüştü.

Bölge halkını böyle arafta bıraktılar

Yaşanan acele kamulaştırma süreci, yurttaşları mağdur etti. Zira kamulaştırmaya giren parseller hâlihazırda tarımsal amaçla kullanılıyordu ve bölge halkının yüzde 95’i çiftçilikle uğraşıyor. Acele kamulaştırma kararı dolayısıyla söz konusu parsellerin fonksiyonu, “OSB imarı”na çevrildi. Ancak tarım yapmayı düşünseler bile kamulaştırmanın ne zaman yapılacağını bilmedikleri için tarlalarına masraf yapmaktan imtina ediyorlar. Bu sebeple geçim kaynağı tarım olan çiftçi, tarım yapamaz hale gelmiş durumda. Fakat yaşanan mağduriyet bununla da sınırlı değil. Tüm parsellerin tapularına kamulaştırmaya ilişkin şerhler konulduğu için parseller satılmak istense bile, kimse bunları satın almaya yanaşmıyor. Manisa OSB ise Kasım 2021’de yapılan kıymet takdirlerini kabul etmeleri şartıyla yurttaşlardan yerlerini satın alabileceklerini bildirdi. Üstelik bu tutar, artan enflasyon göz önüne alındığında oldukça düşük.

Ayrıca Manisa OSB’ye imza atarak, Kasım 2021 fiyat takdirini kabul eden yurttaşların da paralarını ne zaman alabileceği hâlâ net değil. Bu durum da yurttaşı imza atıp atmama konusunda belirsizliğe sürüklüyor. Yaşananlara ilişkin 5 Ocak’ta Manisa OSB’ye bilgi edinme kapsamında yapılan başvuru, 30 gün içinde yanıtlanması gerekirken aradan geçen süreye hâlâ yanıt verilmedi.