Devasa bir yılanı termometre olarak kullanabilir miyiz?

Akın Karahasan - @tardigradalog

Kolombiya’nın kuzeydoğusundaki La Guajira’da keşfedilen Titanoboa, aynı bölgede yaşadığı düşünülen büyük yılanların soyunu temsil eder.

Nesli tükenmiş olan bu cins, 2009 yılında Kolombiya’nın Cerrejón Formasyonu adı verilen ve günümüzde zengin bitümlü kömür yataklarını barındıran alanda keşfedilmiştir. Yapılan kazıda Titanoboa cinsine ait 28 farklı bireyin fosil kalıntılarına rastlanmıştır.

TİTANİK BOA

Titanoboa cerrejonensis olarak adlandırılan bu devasa yılan, adını boyutlarından alır. “Titanik boa” anlamına gelen cins adı, büyüklüğünü yansıtırken, tanımlayıcı ismi fosillerin bulunduğu Cerrejón kömür madeni ve formasyonunu ifade eder. Boyu 12,8-14,3 metreye kadar ulaşabilen bu devasa yılan, yaklaşık bir tır büyüklüğündedir ve 1.135 kilograma varan ağırlığı ile günümüz yılanlarının oldukça büyük bir versiyonu olarak nitelendirilebilir. Bu boyutuyla, yaşadığı dönemin en üst avcısı olması beklenirken, diş yapısı ve pozisyonlarına bakıldığında, küçük memeliler yerine balıklarla beslendiği düşünülmektedir.

Bu devasa canlının boyu, fosilleşmiş omurların boyutları ve günümüz yılanları ile yapılan karşılaştırmalar sonucunda çeşitli formüllerle tahmin edilmiştir. Her canlı grubunun proporsiyonları farklı olduğundan, bu tahminler için özel formüller uygulanır. Titanoboa’nın yaklaşık 58 ila 60 milyon yıl önce, Güney Amerika’daki ilkin yağmur ormanlarında yaşadığı düşünülmektedir. Ekosistemini büyük Crocodylomorpha ve kaplumbağalarla paylaştığı ve sulak alanların çevresinde dağılım gösterdiği tahmin edilmektedir.

Yılanlar poikilotermik canlılar olduklarından, böylesine devasa bir canlının aktif hareket edebilmesi ve avlanabilmesi için yaşadığı bölgenin sıcaklığının yüksek olması beklenir. Yapılan tahminlere göre, Titanoboa’nın yaşadığı dönemde sıcaklık ortalama 32 ila 34°C arasında olabilir. Bu sıcaklık aralığı, Paleosen dönemindeki yüksek atmosferik karbondioksit konsantrasyon izleriyle tutarlıdır.

Geçmişte Dünya’nın daha sıcak olması, Titanoboa’nın yaşadığı dönemde yılanların modern yılanlardan çok daha büyük boyutlara ulaşmasına olanak sağladığı düşünülmektedir. Günümüzde de büyük yılanların daha çok Güney Amerika ve Güneydoğu Asya’nın tropikal bölgelerinde yaşamaları bu düşünceyi desteklemektedir. Ancak, Avustralya’da keşfedilen ılıman iklimde yaşayan kertenkele fosiline uygulanan matematiksel modelleme, bu düşünceye dair bazı sorunlara işaret etmiştir. Buna göre, bu modelleme günümüz tropikal ikliminde yaşayan kertenkeleler için 10 ila 14 metre arası bir boy öngörmektedir. Ayrıca, bir biyomekanik uzmanı, yılanın çok büyük olmasına karşılık yaşadığı dönemdeki ortam sıcaklığının 32°C’den 4 ila 6 derece daha düşük olması gerektiğini savunmuştur. Bu durumda, Titanoboa’nın metabolik faaliyetleri sayesinde gerekli ısıyı üretebileceği ileri sürülmektedir. Her ne kadar kesinlik söz konusu olmasa da canlıların yaşadıkları çevresel faktörleri bilmemiz durumunda onları birer gösterge olarak kullanıp yaşadıkları dönem ve yer hakkında bilgi elde edebiliyoruz ve kimi zaman bu bilgiler devasa bir sürüngenin termometre olarak adlandırılmasına zemin hazırlıyor.