Devletin harcamaları ve yurttaşın borcu arttı, yatırımlar ise azalıyor: İstihdamsız büyüme

EKONOMİ SERVİSİ

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2019’un Temmuz ile Eylül ayları arasına ilişkin büyüme verilerini açıkladı. Buna göre Türkiye ekonomisi 3’üncü çeyrekte yüzde 0,9 büyüdü. Büyümenin nedeni olarak devlet harcamaları öne çıkarken yatırım harcamalarındaki azalmanın ise büyümeyi baskıladı.

Bankaların verdiği tüketici kredilerinden yaşanan artışla hane halkı tüketimindeki artış da büyümeyi pozitif yönde etkiledi. Yurttaşların tüketim harcamaları, 2019 yılının üçüncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yüzde 1,5 arttı.

Buna karşın devletin nihai tüketim harcamaları yüzde 7 arttı. 2019’un ilk 10 ayında gerçekleşen 100,7 milyar liralık bütçe açığı ekonomik büyümenin nedenlerinden biri oldu.

Tüketim arttı, yatırım azaldı

2018 yılının sonundan bu yana azalan yatırım harcamaları son çeyrekte de azalmaya devam etti. Temmuz- Eylül döneminde sabit yatırımlar yüzde 12,6 azaldı. Yatırımlardaki azalma işsizliği etkiliyor. Dönemlere göre yatırımlardaki azalma şu şekilde;

♦ 2018 üçüncü çeyrek: -4,4
♦ 2018 dördüncü çeyrek: -11,6
♦ 2019 ilk çeyrek: -12,1
♦ 2019 ikinci çeyrek: -22,4
♦ 2019 üçüncü çeyrek: -12,6

Yatırım harcamalarındaki 12,6 puanlık azalma gayrisafi yurtiçi hasılayı (GSYİH) en çok etkileyen faktör oldu.

İnşaat alarm veriyor

GSYİH’yı oluşturan faaliyetler incelendiğinde; 2019 yılının üçüncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre;

♦ İnşaat sektörü: yüzde 7,8 küçüldü
♦ Tarım sektörü: yüzde 3,8 büyüdü
♦ Sanayi sektörü: yüzde 1,6 büyüdü
♦ Hizmetler: yüzde 0,6 büyüdü

İthalat ihracattan hızlı artıyor

TÜİK’in verilerine göre ekonomik büyümenin pozitife dönmesiyle beraber ithalat da artmaya başladı. Buna karşılık ihracat artışı ithalat karşısında sınırlı kaldı. Mal ve hizmet ihracatı, 2019 yılının üçüncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine yüzde 5,1 ithalatı arttı. Yüzde 1,5 küçülmenin yaşandığı ikinci çeyrekte ithalat da yüzde 16,9 azalmıştı. Böylece büyümeyle beraber ortaya çıkan dış açık teyit edilmiş oldu.

Kişisel gelir yerinde sayıyor

İkinci çeyrekte 2009 yılının gerisinde düşerek 8 bin 811 dolar olan kişi başı gelir, 2019 yılının üçüncü çeyreğinde 8 bin 815 dolar oldu.

‘Takatsiz büyüme’

Ekonomistler ise açıklanan bu rakamların sağlıklı bir ekonomik büyümeyi işaret etmediğini belirtti. Sosyal medya hesabından TÜİK verilerine dair görüşlerini belirten ekonomist Uğur Gürses “Açıklanan GSYH verisi gösteriyor ki; Türkiye bu hali ile yüksek büyüme patikasına geri dönemez. İşsizliği ve yoksulluğu artıran ‘çok düşük büyüme sürecinde’ olduğumuz çok açık. Bunun adına “mecalsiz” (sürünen) büyüme denir. Yatırımların durduğu, hane halkı tüketiminin güçsüz kaldığı herhangi büyük bir ekonomi kamu harcamaları ile yol alamaz. Bu, ‘takatsiz büyüme’ olur” ifadelerini kullandı.

***

Kişisel gelir 2007’nin gerisinde

TÜİK verilerine göre 2019’un 3’üncü çeyreğinde kişi başı düşen gelir dolar bazında 8 bin 815 dolar oldu. 2007 yılında kişi başına düşen gelir 9 bin 656 dolar idi. 12 önceki rakamlara bakıldığında yurttaş 841 dolar kadar daha yoksullaştı. Yıllara göre kişi başı düşen gelir (dolar)
♦ 2007 9 bin 656
♦ 2008 10 bin 931
♦ 2009 8 bin 980
♦ 2010 10 bin 560
♦ 2011 11 bin 205
♦ 2012 11 bin 588
♦ 2013 12 bin 480
♦ 2014 12 bin 112
♦ 2015 11 bin 019
♦n 2016 10 bin 883
♦ 2017 10 bin 602
♦ 2018 9 bin 632

***

Gelir değil borç arttı

TÜİK’in temmuz, ağustos ve eylül aylarından oluşan 3’üncü çeyrek verilerine göre hane halkı tüketimi bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 1,5 arttı. Hane halkı tüketimi son 3 çeyrektir küçülüyordu. Öte yandan hane halkının tüketimindeki artış gelir artışından değil borç artışından kaynaklanıyor. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun temmuz, ağustos ve eylül verilerine mercek tuttuk. Veriler yurttaşların tüketmek için daha da borçlandığını gözler önüne serdi.