Dijital takograf istisnası kazalara davetiye çıkarıyor
Türkiye’de ağır ticari araçların karıştığı kazaları inceleyen OSS, ölümlü ve yaralanmalı kazaların önemli nedenleri arasında dijital takograf uygulamasındaki aksamaları gösterdi
ERSOY YAŞAR - @ersysr ersoy@otosafari.com
www.otosafari.com - www.youtube.com/otosafari
Otomotiv Satış Sonrası Ürün ve Hizmetleri Derneği (OSS), Türkiye’de gerçekleşen trafik kazalarına ilişkin TÜİK istatistiklerini inceleyerek kapsamlı bir çalışmayı hayata geçirdi. Dernek, yapılan çalışma sonucunda, ağır ticari araçların karıştığı yaralanmalı ve ölümlü kazaların önemli bir kısmının dijital takograf kullanımıyla ilgili hukuki boşluktan kaynaklandığı sonucuna ulaştı.
Çalışmada, TÜİK verilerine göre ülkemizde 2016’da 185 bin ölümlü ve yaralanmalı trafik kazası meydana geldiği, kazaların sonucu 303 bin kişi yaralandığı ve 7300 kişinin hayatını kaybettiğine yer veriliyor. Trafik kazaları ile ilgili istatistiklerde, ölümlü-yaralanmalı kazaların yaklaşık yüzde 35’inin ise ağır ticari araçların karıştığı (otobüs, kamyon ve çekiciler) kazalardan kaynaklandığı belirtiliyor.
İstatistiklere göre ağır ticari araçların karıştığı kazalarda temel sebepleri ‘sürücünün yorgun ve uykusuz çalışması’ ve ‘aşırı hız’. Ağır ticari araçların hız ve çalışma sürelerini sürücülerine göre kaydeden bir cihaz olan dijital takograflar ise en gelişmiş trafik güvenliği kayıt cihazı olarak nitelendiriliyor. Bu cihazlara yanıltıcı müdahale yapılamıyor, cihazın hafızasındaki güvenli ve detaylı kayıtlar denetim otoritesince sürücülerin yaptığı ihlallerle birlikte ayrıntılı olarak raporlanabiliyor.
AB’de dijital takograf zorunlu
Çalışmada, 2006’dan başlayarak, Avrupa Birliği ülkelerinde 3.5 ton ve üzerinde yük taşıyan, sürücüsüyle birlikte 9’dan fazla yolcu taşıyan araçlar için dijital takograf cihazlarının kullanımı zorunlu olduğu bilgisine de yer veriliyor. AB ülkelerinde, 2006’da başlayan dijital takograf uygulaması ile 2013’e kadar ağır vasıta kazalarından kaynaklı ölümlerde yüzde 40’ı aşan oranlarda düşüş sağlanmış. Türkiye’de ise dijital takograf uygulamasında yaşanan temel aksaklıklar sebebiyle, AB ülkeleri ile kıyaslandığında Türkiye’de kaza sayılarında beklenen azalma henüz sağlanamamış.
Ağır ticari araçlar hukuki boşluktan faydalanıyor
OSS, takograf takması gereken ağır ticari araçların yarısından fazlasının, bir hukuki boşluğu kullanarak dijital takograf takmadığını da saptamış. Bu istisnai durum çalışmada kısaca ‘şehir içi taahhütnamesi’ olarak adlandırılıyor. Büyükşehir Belediyeleri ile ilgili 2012’de yapılan bir düzenleme ile ilçeler dahil tüm coğrafi alan ‘şehir içi’ olarak kabul ediliyor. Karayolları Trafik Kanunu ise şehir içinde çalışacak araçların takograf takmasını zorunlu tutmuyor. Böylece şehir içinde çalışacağını bir evrak doldurarak taahhüt edenler, takografsız ve denetimsiz araç kullanabiliyorlar. Çalışma, ‘hafriyat kamyonu terörünün’ temel sebebinin takografsız ve dolayısıyla denetimsiz çalışan bu araçların aşırı hız yapması ve çalışma sürelerine uymaması olarak saptıyor.
Şehir içi kazaları 3 kat daha fazla
Çalışmada, trafik kazalarının oluştuğu bölgelere göre incelendiğinde çıkan sonuçlara ilişkin çarpıcı istatistikleri ve söz konusu uygulamanın yanlışlığını da ortaya koyuyor. İstatistiklere göre şehir içinde yaşanan yaralanmalı ve ölümlü kazaların, şehirlerarası yollarda yaşanan kazaların 3 katı olduğu ve bu durumun hukuki boşluktan kaynaklandığı da belirtiliyor.
Minibüsler takograf kullanmamak için koltuklarını söküyor
Karayolları Trafik Kanunu’nda 2012’de yapılan bir düzenleme ile 17+1 kişiden daha az yolcu taşıyan araçların ‘minibüs’ oldukları gerekçesiyle takograf takmasına gerek olmadığına hükmedilmesine de değiniliyor. Çocukları ya da çalışanları taşıyan ‘servis aracı kazalarının’ bu istisnanın büyük ölçüde tetiklediği, denetim ve caydırıcılık eksikliğinden kaynaklı olduğu söyleniyor.
Denetim eksikliği giderilmeli
Dijital takograf ve denetimi konusunda trafik ekiplerinin bilgi eksikliğinin de söz konusu olduğu belirtilerek trafik denetim personelinin, en kısa zamanda dijital takograflarda kayıtlı son derece değerli verileri inceleyebilecek bilgi, donanım ve yazılıma sahip olması gerektiğinin de altı çiziliyor.
OSS Takograf Komitesi, elde ettiği bulgulara istatistiksel verileri de ekleyerek bir rapor haline getirerek ilgili mercilere de iletmiş. Raporun detaylarına www.oss.org.tr adresinden erişilebilirsiniz.