Türkiye ile Ermenistan arasındaki normalleşme süreci devam ederken görüşmelerin yavaş ilerlediği konuşuluyor. Uzmanlar iki ülkenin görüşmelere temkinli yaklaşmasının diplomatik genişlemeyi engellediğini belirtiyor.

Diplomatik genişleme şart
Ermenistan ve Türkiye yetkilileri normalleşme süreci kapsamında yapılan dördüncü toplantıda bir araya geldi. (Fotoğraf:AA)

Umut SERDAROĞLU

Türkiye ile Ermenistan arasındaki normalleşme görüşmeleri devam ediyor. Son olarak gerçekleşen dördüncü toplantıda iki ülke arasındaki kara sınırının üçüncü ülke vatandaşlarının geçişine açılması üzerine mutabakata varılırken hava kargo ticaretinin başlayacağı açıklandı. Aynı zamanda iki ülkenin sözcüleri tarafından yapılan açıklamada tam normalleşme için adımlar atmaya devam edileceği belirtildi.

Ocak ayında başlayan normalleşme süreci kapsamında yapılan toplantılarda somut adımlar atılmamasına yönelik ise iki ülkeden de tepkiler varken Ermenistan’da muhalefet görüşmelere yönelik sert eleştirilerde bulunuyor. İki ülke arasında yaşanan gelişmeleri Agos Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni Yetvart Danzikyan ve Agos Gazetesi Yazarı Pakrat Estukyan BirGün’e değerlendirirken görüşmelerin hızlı ilerlememesindeki temel etkenlere değindiler.

GÜVENSİZLİK SÖZ KONUSU

Dördüncü görüşmede alınan kararlar öncesi Ermenistan Meclis Başkan Yardımcısı Ruben Rubinyan’ın “Normalleşme sürecinde büyük bir ilerleme yok” açıklamasına değinen Danzikyan, “Ardından gerçekleşen toplantıda iki tane somut adımın atılmasını ilginç buluyorum. Özellikle sadece üçüncü ülke vatandaşlarının kara yolu üzerinden geçiş yapabilecek olması düşündürücü. Diğer taraftan Ermenistan basınına Ermenistan ve Türkiye sırasıyla üçüncü ülke vatandaşlarının geçiş yapabileceği söylendi. Bu açıklamadan Ermenistan’ın, Türkiye’den gelenlere değil, Ermenistan’dan Türkiye’ye geçecek olanlara kara yolunu kullanmasına izin vereceğini düşünüyorum. İkili bir geçişe Ermenistan’ın hazır olmadığının kanaatindeyim” dedi.

Yetvart Danzikyan, Agos Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni Yetvart Danzikyan, Agos Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni

Ermenistan ve Azerbaycan arasında gerçekleşen 2020’deki Karabağ Savaşı’nın ardından oluşan tablonun Ermenistan’ın güvensiz hissetmesine yol açtığına değinen Danzikyan, “Normalleşme süreci sadece Türkiye ile değil, aynı zamanda Azerbaycan ile yapılıyor. Ermenistan savaşta çok fazla kayıp vererek mağlup oldu. Bu yüzden güvensizlik söz konusu var. Ancak ticari anlaşmalarla birlikte fırsatlar ihtimali de oluştu” ifadelerini kullandı.

Aynı zamanda görüşmelerin yavaş ilerlemesinde Ermenistan’dan geçerek Türkiye’yi ve Azerbaycan’ı birbirine bağlayacak Zengezur Koridoru’nun etkisinin de olduğunu belirten Danzikyan, “Koridor, Ermenistan’dan geçmesine rağmen Türkiye ve Azerbaycan kontrolün sadece kendilerinde olmasını istiyor. Ermenistan hükümeti buna yönelik birçok açıklama yaparken böyle bir şeyin söz konusu bile olamayacağının altını çiziyor” dedi.

Türkiye’nin normalleşme sürecine başlamasında Kafkaslarda gördüğü ekonomik fırsatı değerlendirmek olduğunu dile getiren Danzikyan, “Ermenistan’la bu zamana kadar görüşülmemesinde gerekçe olarak Birinci Karabağ Savaşı sonrası Azerbaycan’a topraklarının geri verilmemesi gösteriliyordu. Azerbaycan’ın topraklarının büyük bir kısmını geri almasıyla Türkiye’nin görüşmeme sebebi de kalmadı” şeklinde konuştu.

Ermenistan tarafında ise Başbakan Nikol Paşinyan’a yönelik birçok tepki olduğunu aktaran Danzikyan şunları söyledi: “Muhalefet özellikle Türkiye ile yapılan görüşmelere çok büyük tepkiler gösteriyor. Aylardır yürüyüşler ve protestolar gerçekleştiriliyor. Paşinyan’ı ihanetle suçlayanlar bile var. Bu durum Paşinyan’da da tereddüt yaratıyor. Aynı zamanda Türkiye ekonomisinin Ermenistan’dan daha güçlü olması sınır açıldıktan sonra Ermenistan ürünlerinin sekteye uğratılabileceği tedirginliği var.”

KARARLAR ANLAMSIZ

Pakrat Estukyan ise ilk görüşmeden sonra uçuşların devam edeceğine yönelik yapılan açıklamaya değinerek “İlk görüşmeden sonra uçuşların başlaması süreçten bağımsız bir durum. Uçuşlar 90’larda başlarken sonradan kesintiye uğradı. Kesintiye uğramasının nedeni ise uçuşları gerçekleştiren hava yollarının iflas etmesiydi. Bu yüzden süreçle bir ilgisi olduğunu söyleyemeyiz. Sadece Pegasus tarafından gerçekleştirilen uçuşlar Ermenistan ile Azerbaycan arasındaki savaş sırasında iptal edildi. Uçuşların iptalinin nedeni Azerbaycan tarafından yapılan Bakü’ye yolcu taşıyamazsınız tehdidiydi” dedi.

Pakrat Estukyan, Agos Gazetesi YazarıPakrat Estukyan, Agos Gazetesi Yazarı

Son toplantıda alınan kararları da değerlendiren Estukyan, “Üçüncü ülke vatandaşlarının kara sınırını kullanabileceklerine dair yapılan açıklama anlamsız. İki ülke arasında kara sınır kapısı yok. Var olan Kars Akyaka üzerinden Gümrü’ye bağlanan demiryolu. Karayolu açılacak derken hangi yoldan bahsedildiğinden ben de emin değilim. Böyle bir yolda pasaport kontrol noktası, gümrük noktası nasıl belirlenecek belli değil. Diğer taraftan hava kargo ticareti için hangi ürünlerin kullanacağı da başka bir soru işareti. Türkiye tarafından Ermenistan’a uygulanan ambargo hâlâ devam ediyor. Bu tür belirsizlikler sürerken atılan somut adımların hiçbir anlamı yok” ifadelerini kullandı.

Azerbaycan ve Rusya’nın normalleşme görüşmelerine destek olmasına değinen Estukyan, “Desteğin altında tabi ki Zengezur Koridoru olduğunu söyleyebiliriz. Ancak savaştan sonra yapılan ticari anlaşmalarda bu koridorun bahsi geçmiyordu. Asıl nihai hedef sınırların açılması, ticari araçların, yolcu taşıyan otobüslerin istediği bölgeye serbestçe gidebilmesiydi. Zengezur Koridoru alınan kararları ve Ermenistan’ı kısıtlayan bir proje” diye belirtti.

Türkiye ve Ermenistan arasındaki normalleşme görüşmelerin şimdilik devam edeceğini aktaran Estukyan, “Ancak görüşmelerin arkasında siyasi sağlam bir irade yok. Atılması gereken somut adımlar iki ülke başkentinde elçiliklerin açılması, diplomatik girişimlerin genişletilmesidir. Bunlara yönelik herhangi bir açıklamanın olmaması görüşmeleri tıkayan temel sebeplerdir. Türkiye tarafında belki görüşmelerin ‘temas halindeyizi’ göstermek için görüntü olarak sürmesinde fayda olacağı düşüncesi olabilir” dedi.