DİSK ve dayanışma, direniş ve umut yılları
DİSK’in tarihini anlatan 2. Ciltte 1975-80 dönemi iki başlık altında kategorize edilmiş. Birincisi “Zamanının akışının hızlandığı yıllar” başlığı altında Mayıs 1975 ile Aralık 1977 arasındaki dönemi kapsıyor. İkincisi ise 1978-1980 arasındaki dönem. Bu dönem de “Zor yıllar” başlığı altında anlatılıyor.
Zafer Aydın
Bütün toplumsal hareketler için olduğu kadar, işçi sınıfı hareketi açısından da geçmişin bilgisini ortaya koymak vazgeçilmez bir önem taşır. Kazanılan veya kaybedilenle, başarı ya da başarısızlıklarla, iniş çıkışlar ve dalgalanmalarla geride bırakılan deneyimi anlamak, değerlendirmek bugün için gidilecek yolu bulmada eşsiz bir pusuladır.
Yine geçmişin bilgisini ortaya koymak, ortak ruh halinin, geleneğin ve kolektif belleğin inşasının temel taşlarından biridir. Birbirini besleyen bu iki özellikle geçmişi kayda geçirmek, kalıcılaştırmak yürüyüşüne devam eden örgütlenmelerin kendine ayna tutması anlamına gelir ki bu açıdan DİSK, son derece isabetli bir iş yaparak geçmişini “DİSK Tarihi” kitaplarıyla ortaya koyuyor. 2020 yılında yayınlanan DİSK Tarihi 1. Cildinin ardından şimdi de 2. Cilt yayımlandı. 1967 ile 75 yıllarını kapsayan 1. Cilt için seçilen başlık “Kuruluş-Direniş-Varoluş” idi. 1975-1980 dönemini kapsayan 2. Cilt ise “Dayanışma-Direniş-Umut” adını taşıyor. Böylece DİSK’in gelişim sürecinin -etkisi bugünlere de taşınan- iki önemli dönemi, dönemi iyi betimleyen başlıklarla ortaya konmuş oldu.
1967 ile 1980 arasındaki yıllar bir bütün olarak DİSK’i, DİSK yapan yıllardı. DİSK bu yıllarda Genel Başkanlığı’nı yapmış Kemal Türkler’in ve pek çok üyesinin, temsilcisinin katledilmesini de içeren, varlığına kasteden saldırılara karşı esaslı bir savunma sergiledi. Tek tek fabrikalarda ve yasal yollarla ülke ölçeğinde yok etme girişimlerine pabuç bırakmadı. Yoğun saldırı altında olması işçi hak ve özgürlüklerini kazanmak ve korumak yolundaki mücadelesine, yerine getirmesi gereken görevlerine bir engel teşkil etmedi. Sendikal mücadeleyi sınıf mücadelesi içinde gören bir perspektifle ekmek ve demokrasi mücadelesine asıldı. Bir yandan işçilerin çalışma ve yaşama koşullarını iyileştirme yolunda grevler, direnişler örgütlerken bir yandan da demokrasi mücadelesinin, başka bir dünya kavgasının, aktörü oldu. Örgütsel yapısıyla, sendikal anlayışıyla Türkiye’nin sosyal ve siyasal tarihinde iz bırakmış eylemleriyle, özel ve özgün bir yer kazandı. Üstelik bunların bir kısmını da iç gerilimlerin, çatışmaların, rekabetin, daraltıcı ve geriletici etkisi altında gerçekleştirdi. Darbelere, baskılara rağmen sendikal hayatta kazandığı sürekliliğin temeli de, buradan yani özgün ve özel örgüt olmasından kaynaklanmakta.
DİSK’in tarihini anlatan 2. Ciltte 1975-80 dönemi iki başlık altında kategorize edilmiş. Birincisi “Zamanının akışının hızlandığı yıllar” başlığı altında Mayıs 1975 ile Aralık 1977 arasındaki dönemi kapsıyor. Bu dönemde DİSK’in damgasını taşıyan 1 Mayıs mitingleri, DGM Direnişi, MC iktidarı karşında geliştirilen mücadele hattı detaylarıyla yer alıyor. DİSK’in örgütsel profili, katılan sendikalar ve artan üye sayısı ile konfederasyon içinde değişen dengelere ilişkin bilgiler de bu bölümde aktarılıyor. Bu dönemin kararı alınmış ama başarılı olamamış kimi işleri ile Konfederasyon içinde tartışma yaratan açıklamalar, kararlar da ortaya konulmuş. İkincisi ise 1978-1980 arasındaki dönem. Bu dönem de “Zor yıllar” başlığı altında anlatılıyor. Grevler, direnişler, 1 Mayı’lar, Demokrasi Mitingleri, ekonomik dönüşümlere ve faşizmin ayak sesleri karşısında DİSK’in izlediği çizgi, örgütsel gelişimi, yönetim değişikliğinin yarattığı yankılar gibi bir dizi konu ele alınıyor. DİSK’e emek verenlerin biyografileriyle dönemin aktörlerine duyulan vefa da ihmal edilmemiş.
DİSK Tarihi, Dayanışma-Direniş-Umut (Cilt 2)
Yazar: Aziz Çelik
Yayın Evi: DİSK Yayınları
1. Cildin editörlüğünü üstlenen Aziz Çelik 2. Ciltte de aynı görevi üstlenmiş. Can Şafak ve Ergün İşeri de danışmanlığını. Kitabın hazırlanmasında ihtiyaç duyulan araştırmalar DİSK uzmanları, Deniz Beyazbulut ve Zeynep Kandaz tarafından yerine getirilmiş. Kitabın tasarımı da yine Can Kaya’nın elinden çıkmış. Bu kitabın yazı kadrosu ise Aziz Çelik, Can Kaya, Can Şafak, Deniz Beyazbulut, Ergün İşeri, Fahrettin Engin Erdoğan, Faruk Pekin, Feza Kürkçüoğlu, Kıvanç Eliaçık, Meltem Azdemir, Nuran Gülenç, Necdet Okcan, Selim Mahmutoğlu, Tevfik Güneş ve Zeynep Kandaz’dan oluştu.
Kitapta DİSK tarihi, eylemleri, etkinlikleri, kırılma ve dönemeç noktaları, buralarda yaşanan tartışmaları aktarırken, dönemin tanıklarına doğrudan başvurmak yerine, belgeler üzerinden aktarmak tercih edilmiş. Böylece yaşanan tartışmalara taraf olmadan, anlamlandırma gayreti içine girmeden, olduğu gibi yansıtmaya çalışılmış. Bu yanıyla tartışmayı kışkırtmamış olabilir, ama tartışmak isteyenlere önemli bir kaynak sunduğu açık. Öte yandan bir örgütün kendi tarihini yazması, istense de istenmese de bir resmi tarih anlatımıdır. Bazı tutukluklara yol açması, çekinceleri içinde barındırması da normaldir. Seçici olmadan belgeleri konuşturmak, bunları aşılmasına da hizmet eder. Kitapta son derece özenli bir biçimde bunun yapılmaya çalışıldığı fark ediliyor.
DİSK Tarihi kitaplarıyla Konfederasyon geçmişiyle ilişki kuruyor. Tarihten öğrenme, tarih bilinciyle hareket etme arzusunu ortaya koyuyor. Ayrıca DİSK’in bugün nasıl büyük ve kıymetli bir mirasla yürüdüğünü de gösteriyor. Bugün azalan gücüne rağmen sahip olduğu etkinin, prestijin tarihe borçlu olunduğunu da.
Aziz Çelik (Ed.) (2022), DİSK Tarihi, Dayanışma-Direniş-Umut, 2. Cilt (1975-1980) DİSK Yayınları: İstanbul, 920 sayfa, büyük boy.