Geçmişten Günümüze Kooperatifçilik ve Sol adlı yazı dizimizin ikinci gününde Divriği Üretim ve Pazarlama Kooperatifi’nden (DİVKOOP) Cafer Yıldız ile konuştuk.

DİVKOOP: Önceliğimiz sağlıklı gıda

Kooperatifi hangi ihtiyaçtan kurdunuz, kuruluş nedeniniz?

Sivas’ın ilçesi Divriği, tarihi ve kültürel değerleri çok eski dönemlere dayanan, yakın zamana kadar yerel halkının tarım ve hayvancılıkla geçimini sağladığı aynı zamanda bir maden kenti. Son 20 yıldır nüfusta azalma, tarım, hayvancılık ve madencilikte ciddi bir istihdam kaybı var. Bu durum tarım arazilerimizin ve meralarımızın boşalmasına neden oldu. Topraklarımız bu nedenle de temiz kaldı. İlçemizde bu potansiyeli harekete geçirmek, mevcut üreticilerin ürünlerini doğru prosedürlerle üretmelerini sağlamak, kentlerde olup da sıkıntı yaşayanları tekrar üretimle buluşturmak üretilen ürünleri tüketicilere uygun fiyatlarla ulaştırmak amacı ile DİVKOOP’u kurduk.

Kooperatifi nasıl, ne zaman kurdunuz?

Divriğili dernek ve vakıfların yaklaşık 2 yıl üzerinde yapmış oldukları müzakereler sonucunda kurucuları arasında dernekler ve Vakıflarımızın başkanlarının de bulunduğu kurucular ile 27 Mart 2019 tarihinde kurduk.

Kaç kişi ile kurduğunuz mevcut üye sayımız kaç kaçı kadın?

10 kişi ile kurduk şu an henüz yeni ortak almaya başladık mevcut ortak sayımız 35 bunlardan 6 ortağımız kurumsal üye dernek ve Vakıflarımız ortaklarımız içerisinde. 4 kadın üyemiz var.

Üyelik kriterleriniz ne?

Kooperatif yasasından kaynaklanan kriterlerin yanı sıra yerel bir kooperatif örgütlenmesi olduğumuz için gerçek kişilerde Divriği kökenli olması şartını arıyoruz. Tüzel kişilerde bu şartı aramıyoruz. Üretici ortaklarımız minimum tutar olan 3 pay yani 300 TL ile ortak oluyorlar. Derneklerimiz 50 paraya tekabül eden 5000 TL ile ortak oluyorlar. Kooperatife sermaye sağlamak amacıyla ortak olan iş insanlarımız ve şirketler 100 Paya tekabül eden 10.000 TL ile ortak olabiliyorlar. Üretici olmayan ama bireysel ortak olmak isteyen kişiler ise 10 paya tekabül eden 1.000 TL ile ortak olabiliyorlar

Kararları nasıl alıyorsunuz üyeler kararlara katılabiliyor mu Nasıl bir demokrasi işleyişine sahipsiniz örgütlenme anlayışınız ne?

Kararlar yönetim kurulu oluşturan üç kişi tarafından kurucu ortaklarımız ile müzakere edilmesi ile alınıyor. Henüz yeni bir kooperatif olduğumuz için alt çalışma gruplarımızı oluşturmadık. Bunları oluşturduğumuzda üretici ortaklarımızı da karar süreçlerine dahil edeceğiz. Stratejik planlarımızı üretici ortaklarımızla birlikte yapacağız.

Yerel yönetimlerle ilişkileriniz nasıl?

Kooperatifimizin ürünlerinden Divriği'de üretilebilenlerin tamamını Divriği'den tedarik edeceğiz. Bu nedenle Sivas Valiliği, İl ve İlçe Tarım Müdürlüğü, Divriği Belediyesi ve Kaymakamlık ile istişareler yapıyoruz. Divriği Belediye Başkanı da kooperatifimizin ortağı. Sivas Bilim ve Teknoloji Üniversitesi ile bir protokol yapma aşamasındayız. Üniversiteye Divriği'de bir üretim istasyonu sağlayacağız. Orada çeşitli bitkilerin deneme üretimini gerçekleştirecekler. Bu arada çiftçilerimizin ve üreticilerimizin teorik ve pratik bilgi ihtiyaçlarını karşılayarak onlara destek olacaklar. Sivas Valiliği ile yapmış olduğumuz görüşmede de kooperatifimize ellerinden gelen her türlü desteği sunacaklarını bebekleri ettiler.

Diğer toplumsal örgütlenmeler ile ilişkiniz var mı nasıl?

Farklı kooperatiflerle işbirliği yapıyoruz bizde olan ürünlerden onlara veriyoruz onlarda olanları biz alıyoruz. Bunun yanı sıra korona sürecinde birçok kurumun yapmış olduğu dayanışma amaçlı gıda yardımlarının tedarikçisi olarak da bu kurumlarla ilişki içerisinde bulunduk.

Mevcut kooperatif yasasını nasıl buluyorsunuz ne tür sınırlar yaratıyor bu sınırları nasıl yaşıyorsunuz?

Henüz yeni bir kooperatif olduğumuz ve ilk genel kurulumuzu dahi yapmadığımız için yasa ile ilgili herhangi bir sınırlama ile yüzleşmedik. Zannediyorum faaliyetlerimiz ilerledikçe bu konuda bir yorum yapabiliyor olacağız

Demokratik bir kooperatif yasası için ne düşünüyorsunuz bunun için nasıl bir mücadele yapılmalı?

Her işte olduğu gibi bu işin de doğası gereği yasalar muhataplarının önerileri ile şekillendirilmeli. Bu çerçevede bu yasaların oluşturulmasında Kooperatifler belirleyici olmalı. Süreçlere katılmalı, komisyonlar içerisinde yer almalı. Kooperatif Birlikleri bileşenleri olan kooperatiflerin sorunlarını komisyonlara taşıyarak çözümlerini yasalara oydurmalı.

Sözleşmeli üretim için düşünceniz ne?

Büyük sermaye şirketlerinin market zincirlerinin büyük arazi sahibi çiftçilerle sözleşmeli tarım yapmasını, üretim süreçleri yönünden kâra ve ranta dayalı bir bakış açısı oluşturduğundan çok doğru bulmuyoruz. Sözleşmeli tarım bizim algıladığımız küçük ve bireysel üreticilerin alın terinin karşılığını alabileceği dayanışma mantığı ile yapılmalı.

Kooperatif vasıtasıyla ucuz girdi sağlamak şirketlere bağımlılığı azaltıyor mu?

Neticede ucuz girdi sağlarsak da bu girdileri tedarik ettiğimiz yer şirketler. Bu vesile ile üreticilerin maliyetlerini asgariye düşürmek açısından önemli.

Sağlıklı gıda üretimi ve erişimi için neler yapıyorsunuz?

İlçemizdeki temiz topraklarda yerel tohumlarımızdan doğal süreçler ile doğal ürünler üreterek ve bunları üreticilerimizin mağdur etmeyen bir alım politikası ile alarak nihai tüketicilere ulaştırıyoruz.

Üreticilerin ve tüketicilerin birlikte örgütlenebileceği kooperatifler mümkün mü?

Kooperatifimiz, Divriği Üretim ve Pazarlama Kooperatifi tam da böyle bir model. Hem üreticilerin hem de tüketicilerin bir arada olduğu üretim ve tüketim Kooperatifi. Ortaklarımız arasında Divriği'deki üreticilerimiz, kentlerdeki tüketiciler şirketler dernekler vakıflar var.

Toplumsal cinsiyet eşitliği bakımından ne tür sorumluluk içindesiniz?

Özellikle kadınların üretim süreçlerine katılması konusunda ilçemiz Divriği'de bir tarihi sokak Dünya Mirası Divriği Mengücek Vakfı kanalıyla Sivas İl Özel İdaresi tarafından restore edildi. Bu Sokak kooperatifimiz tarafından İl Özel İdaresi'nden kiralayarak 12 kadına tahsis edildi. Kiralarını da iki yıllığına Dünya Mirası Divriği Mengücek Vakfı üstlendi. Kadınlar burada el emeği ile ürettiklerini satarak aile ekonomilerine katkıda bulunuyor. Bu çalışmayı kooperatifimiz adına kadının toplum içerisindeki yerini güçlendiren ve eşitleyen bir çalışma olarak değerlendirebiliriz

İklim Adaleti ve ekolojik bilinç konusunda ne tür çalışmalarınız var?

Kooperatifimizin amaçlarının en başında kirlenmemiş temiz topraklarda, meralarda doğal tarım ve hayvancılık faaliyetlerini yerel ve bozulmamış tohumlarla gerçekleştirmek olduğu için yaptığımız bu faaliyet özünde iklime ve ekolojiye hizmet ediyor. Üreticilerimizi de bu konuda bilinçlendiriyoruz. Ve bu anlayışa uygun prosedürler ile üretilmeyen ürünleri de almıyoruz.

Kooperatifçiliğin sizlere kazandırdığı nelerdir?

Toprağım, tohumun, suyun ve bunların oluşturduğu doğanın ne kadar önemli olduğunu, emeği ile üretmenin, emeğinin karşılığını almadan ne kadar değerli olduğunu tecrübe ederek öğrenmiş olduk.

Katılımcı sertifikasyonu duydunuz mu? Bu sizin için ne anlam ifade ediyor?

Bu kavram ile henüz yeni tanıştık fakat incelediğimizde bizim de yapmak istediğimiz katılımcı, yerinden denetimli, oto kontrollü, güven ilişkisine dayalı, mikro üretim modelinin bu kavramın mantığına çok uygun olduğunu gördük. İlerideki üretim süreçlerimizi bu anlayış üzerine oturacağımızı söyleyebilirim.

Hangi ürünleri üretiyorsunuz, üretimde nelere dikkat ediyorsunuz tüketici sizin ürünlerinizin neden tercih ediyor?

Üretici ortaklarımız bölgemizin geleneksel ürünlerinden buğday, mercimek, nohut, fasulye ve benzeri ürünlerin üretiyorlar aynı zamanda hayvansal ürünlerimiz peynir, kaymak, tereyağı, arı ürünlerimiz var. Dağlarımızda yetişen doğal yemişlerimiz ve aromatik bitkilerimiz var. Üretimde doğal üretim süreçlerini ve yerel tohumu öne çıkarmaya çalışıyoruz. Tüketicilerin bizim ürünlerimizi tercih etmesini yegâne sebebi kendi yörelerinin doğal ürünleri olduğunu bilmesi ve memleketleri ile olan duygusal bağlarının yüksek olması.

Ekolojik yaşam, temiz toprak temiz su yerel Tohum ve benzeri konularda çalışmalarınız var mı sizin için sağlığı ve gıda ne anlama geliyor?

Doğa ile barışık ihtiyaç kadar üretilen ve ihtiyaç kadar tüketilen bir yaşam, kimyasallarla kirlenmemiş temiz toprak ve su daha fazla kâr elde etmek için genetiğiyle oynanmamış doğal yerel tohumlar bizim varlık nedenimiz olarak sıralayabiliriz. Sağlıklı gıda biraz önce saydığımız tüm bileşenlerin sonucunda ortaya çıkan gıda anlamına geliyor.

Ürünlerinize talep kimlerden geliyor tüketim kooperatifleri veya gıda toplulukları ile ilişkileriniz var mı?

Şu an için ürünlerimize talep hemşeri çevrelerimizden geliyor. Hemşerilerimizin sahibi olduğu şirketlerden geliyor. Aynı zamanda tüketim kooperatifleri ile de ürün değişimi anlamında ilişkilerimiz var.

Ürünlerinizi nasıl alıyorsunuz ödemelerinizi nasıl yapıyorsunuz?

Üretici ortaklarımızın ürettiği ürünleri hasat döneminde Divriği ilçe merkezinde topluyoruz. Üreticimizin üretim giderleri olumsuz faktörlerden kaynaklanan maliyetlerini de dikkate alarak onları memnun edecek bir fiyat politikası ile aramızda anlaşarak alıyoruz. Ödemelerinde ürünün bedelinin çok yer az olmasına durumuna göre az ise nakden ödeyerek hemen kapatıyoruz. Çok ise 3 ya da 4 aylık vadelerle her ay hesaplarına gönderiyoruz.

Sonuç olarak, kısa vadede ilçemiz Divriği'de bir tesis oluşturacağız bu tesiste, depolama, kurutma, paketleme, soğuk hava deposu, analiz laboratuvarı gibi üniteler olacak. Orta vadede üreticilerimiz için ortak makine parkları oluşturmayı üretim araçlarını ortaklaştırmayı hedefliyoruz. Uzun vadede hedefimiz Divriği Üretim ve Pazarlama Kooperatifi DİVKOOP’u bir marka haline getirip örnek alınacak bir model olarak dayanışma ve üretim kültürüne kazandırmak.