Dünya dışı yaşam için bir adım daha
Amerikan Havacılık ve Uzay Dairesi (NASA), Satürn’ün uydusu Enceladus ve Jüpiter’in uydusu Europa’da bildiğimiz yaşam için gerekli neredeyse tüm bileşenlerin var olduğunu açıkladı
ÖMÜR ŞAHİN KEYİF / WASHINGTON
@omurkeyif
Bilim insanları, yapılan araştırmayla Dünya dışında yaşam var mı sorusunu yanıtlamaya bir adım daha yaklaşıldığını açıkladı.
ABD’nin başkenti Washington’da bulunan NASA Genel Merkezi’nde düzenlenen basın toplantısında açıklanan keşif, Hubble teleskopu ve 13 yıldır Satürn’ün yörüngesinde bulunan Cassini uzay aracı ile ulaşılan veri ve gözlemlere dayanıyor.
Güneş ışınlarının ötesinde bir arayış
NASA Genel Merkezi’nde çalışan Astrobiyolojist Mary Voytek, önceki gün yapılan keşfin dayandığı birikimi şöyle anlatıyor: 40 yıl kadar önce, NASA Mars’ta yaşam aramak için araç gönderirken, aynı anda okyanus bilimciler, okyanusun güneş ışığından uzak derinliklerindeki yaşamın hipotermal aktiviteyle desteklendiğini buldu. Bu çalışma kimya ile desteklenen yeni tür bir biyolojinin, güneş ışığına gerek kalmadan yaşayabileceğini gösterdi. Bu da yaşanabilir alan arayışını güneş ışınlarının ötesine taşıdı. Bugün, Satürn ve Jüpiter’in uydularında yapılan keşif de bu bilgiye dayanıyor. Bu uydularda, Dünya’dakine benzer hipotermal bir aktivite olduğu düşünülüyor.
‘Okyanus Dünyaları’
1990’ların sonunda başlayan Galileo misyonuyla, Jüpiter’in yörüngesine konumlandırılan araç, uydulara yakın noktalara seyahat etti. 2005’te ise Cassini uzay aracı, uydulardaki büyük çatlaklardan gelen su dumanları gözlemlendi.
NASA’lı bilim insanları, uydular üzerindeki buz kütlesini Dünya üzerindeki yaşamı koruyan atmosfere benzetiyor. Bu kütlelerin altı sularla kaplı. Bu uydulara ‘okyanus dünyaları’ deniyor.
***
Satürn’ün uydusu Enceladus’ta hidrojen bulundu
Enceladus uydusunun yüzeyi buzla kaplı, altında okyanus bulunuyor, okyanus kaya benzeri yapıdaki çekirdekle temas ediyor. Gaz çıkışları okyanus tabanında sıcaklığın yüksek olduğu noktalarda gözleniyor.
NASA, önceki gün ise 13 yıldır Satürn’ün yörüngesindeki Cassini’nin Enceladus uydusu üzerindeki duman bulutunda hidrojen keşfettiğini açıkladı. Hidrojenin, okyanus tabanındaki yüksek sıcaklığa sahip alandan çıkış yaptığı belirtiliyor. Bilim insanlarına göre, bu keşif çok önemli, çünkü okyanusta bulunabileceği düşünülen mikroplar, hidrojeni bir kimyasal enerji kaynağı olarak kullanabilir. Bu da uyduyu Dünya dışı yaşama elverişli hale getirir. Science dergisinde yayınlanan Cassini çalışmasının başındaki isim Hunter Waite’a göre, “Yaşam keşfetmiş olmasak da yaşam için gerekli bir gıda kaynağı olduğunu bulduk. Bu mikroplar için bir şekerleme dükkanı gibi olabilir.”
Cassini’nin bulgularına göre, Enceladus üzerindeki çatlaklar, sıcaklığın yükseldiği alanlara tekabül ediyor.
Öte yandan, mikropların hidrojen tüketmesiyle yan ürün olarak ortaya çıkan metanın, Dünya üzerindeki yaşamın temelinde olduğu, hatta bu maddenin Dünya’daki yaşamın kaynağı olabileceği hatırlatılıyor.
Bildiğimiz haliyle yaşam için üç bileşen gerekiyor: sıvı su, metabolizma için enerji kaynağı ve doğru kimyasal bileşenler; karbon, hidrojen, nitrojen, oksijen, fosfor, sülfür.
Bu keşif, Satürn’ün Güneş’ten milyarlarca kilometre uzaktaki küçük, buz kaplı uydusu Enceladus’un üzerinde, yaşam için gerekli bu bileşenlerin neredeyse hepsinin bulunduğunu gösteriyor.
Fosfor ve sülfür henüz bulunmadı, ancak bilim insanları Enceladus’un kaya yapılı sert çekirdeğinde, bu maddelerin bulunabileceğini düşünüyor.
***
Sonraki aşama yaşam kanıtı arayışı
NASA’nın önceki gün açıkladığı keşifleri, Hubble Teleskopu’nun Europa’da düzenli duman çıkışı gözlemi ve Cassini’nin Enceladus’tan çıkan dumanın yapısına, bileşenlerine ilişkin incelemelerine dayanıyor. Bu araştırmaların 2020’de başlayacak Europa Clipper misyonuyla genişlemesi bekleniyor. Europa Clipper için Hubble teleskopunun yaptığı ölçümleri, binlerce kere daha yakından yapacak ultraviyole bir fotoğraf makinesi geliştiriliyor.
NASA yöneticilerinden Thomas Zurbuc’a göre, yeni keşif “Yaşanabilir ortam icin gerekli her şeyin bulunduğu bir alan tanımlamaya en yakın nokta.” Oysa Cassini inşa edildiğinde, Enceladus üzerinde su olduğunun bile bilinmediği belirtiliyor. Araştırmacıların bundan sonraki adımı, bu uydularda yaşam kanıtı arayışı olacak. Bilim insanları jeo kimyasal verilerin bu konuda kendilerini cesaretlendirdiğini ifade ediyor.
***
Jüpiter’in uydusu Europa’dan alınan 12 görüntünün ikisinde de duman bulutu gözlendi
Jüpiter’in uydusu Europa’da duman bulutu gözlendi
Jüpiter’in uydusu Europa ise tuzlu bir okyanusa sahip, okyanus kayalıktan oluşan çekirdekle temas ediyor, çeşitli kaynaklardan enerji açığa çıkarıyor. Bilim insanlarına göre bu uyduda da yaşam için gerekli bileşenler mevcut.
Hubble Uzay Teleskopu’nun verilerine göre, Jüpiter’in uydusu Europa üzerindeki 2016’da duman bulutu benzeri bir oluşum gözlemlendi. Teleskop, 2014’te de aynı noktada yine aynı oluşumu gözlemlemişti. Bu görüntülerin olası duman çıkışının aynı bölgede aralıklarla gerçekleştiğine dair kanıtları güçlendirdiği belirtiliyor. Ancak, elde edilen görüntünün bir duman bulutuna ait olup olmadığını kesin olarak ispatlamadığı, bu konudaki araştırmaların süreceği belirtiliyor. Yeni görüntülere göre duman 100 kilometre kadar yükseliyor. 2014’te gözlemlenen duman 50 kilometre kadardı.
Europa üzerindeki duman bulutu, sıcaklığın yüksek olduğu bölgelerde görülüyor
Araştırmacılara göre, düzenli duman çıkışı bulgusu iki ihtimali işaret ediyor. Birincisi, eğer duman ve sıcak bölgeler arasında bir ilişki varsa, bu, uydunun buz kaplı kabuğunun altından gelen suyun, yüzeyi ısıttığı anlamına gelir.
İkincisi, sprey şeklinde çıkış yapan su, yüzey tanelerinin yapısını değiştirir ve onların ısıyı yüzeyden daha fazla tutmasını sağlayabilir.
Öte yandan olası duman çıkışının olduğu nokta, tıpkı Satürn’ün uydusu Enceladus’ta olduğu gibi sıcaklığın alışılmışın dışındaki bir yükseklikte olduğu, yani termal anomalinin gözlemlendiği bölgelere tekabül ediyor. Bu bölgede, 1990’daki Galileo misyonu sırasında, buzlu yüzey üzerinde çatlak görüntülerine rastlanmıştı.
Araştırmacılara göre, Europa, yaşam barındırabilme konusunda en iyi noktalardan biri.