Dünyayı zenginin keyfi yok ediyor

Umut SERDAROĞLU

Birçok kesim tarafından ‘iklim krizinden hepimiz sorumluyuz’ dense de ortaya çıkan araştırmalar çok farklı. Dünya üzerinde yaşayan herkesin bir karbon ayak izi bulunsa da özel yatlar ve jetlerle seyahat eden milyarderlerin küresel karbon salımına etkisi dudak uçuklatıyor. Diğer yandan emisyondan sorumluluğu yok denecek az olan dünyanın yoksul kesimi ise iklim krizinden en çok etkilenen grup.

Konuya ilişkin son araştırma Indiana Üniversitesi’nden ekonomi antropoloğu Profesör Richard Wilk ve Beatriz Barros tarafından yapıldı. Araştırmada özellikle milyarderlerin sahip olduğu lüks yatlar ve özel jetlerin atmosfere bıraktığı seragazının çarpıcı boyutlarda olduğu saptandı. 2018 yılında ABD’de toplamda 15 ton karbon salımı yapılırken, bunun 8 bin 190 ton karbon salımını sadece en zengin 20 kişi tarafından gerçekleştirildiği ortaya çıktı.

Araştırmada bir “süper yatın” yıllık karbon emisyonu hesaplanırken, sürekli mürettebatı, helikopter pisti, denizaltısı ve havuzları olan bu lüks araçların yılda ortalama 7 bin 20 tona yakın seragazı saldığı görüldü.

ABROMOVİÇ İLK SIRADA

İngiltere’nin yaptırımları sonrası kulübü Chelsea’yi satılığa çıkaran ve "My Solaris" isimli lüks yatı Muğla’nın Bodrum ilçesine yanaştırılan Rus oligark Abromoviç’in ikinci dev yatı olan The Eclipse’ı Bodrum’a demirlendi. Abramoviç araştırmada en fazla karbon salımına neden olan kişilerin başında görülüyor. 340 milyon dolar değerindeki “Eclipse” ve Buckingham Sarayı’ndan daha büyük bir alanda inşa edilen 140 metre uzunluğundaki Solaris ile beraber toplamda 7 süper lüks yata sahip Abramoviç, aynı zamanda sahip olduğu özel jetler ile iklim krizine etkisi büyük. Abramoviç 2018 yılında tam olarak 33 bin 859 ton karbon ayak izine sahip.

Dünyanın en zengin insanlarının başında gelen Microsoft’un kurucu ortağı Bill Gates ise özel yatı olmamasına karşın özel jetleriyle dünyaya zarar veren milyarderlerden biri olarak gözüküyor. Yıllık ortalama karbon ayak izi ise 7 bin 493 ton karbona yakın.

EŞİTSİZLİK VAR

BirGün’e konuşan araştırmacılardan Profesör Richard Wilk, dünya üzerinde “çevreyi kirletme hakkı” verilen multi-milyoner 300 bin kişinin, 8 milyar insanı bu kirliliğe maruz bıraktığını söyledi. Milyarderler ve dünyanın geri kalanı arasında bariz bir eşitsizlik olduğunun altını çizen Wilk, “Sıradan vatandaşlar olarak tüketimimizle ilgili her türlü sınırlamayı kabul ediyorsak, bu azınlık gruba neden bir sınırlama getirilmiyor ve bu grup neden yasaların üzerinde görülüyor?” sorusunu dile getirdi.

LİMİT KOYULMALI

Milyarderler tarafından gerçekleştirilen yüksek orandaki karbon salımı için bir limit konulması gerektiğini aktaran Wilk, çözüm için şunları söyledi: “Öncelikle kamuoyu baskısı çok büyük öneme sahip. Diğer taraftan maksimum ücretlere bir limit getirilmeli. Milyarderlerin servetlerinin nereden geldiğinin iyice araştırılmasına, bunu sorgulayacak birimlerin kurulmasına da ayrıca ihtiyaç var. Daha fazla Pandora belgesi, milyarderlerin yasal ve yasadışı servetlerini sakladığı Birleşik Krallık ve Cayman Adaları gibi yerlerin daha fazla ifşa edilmesi gerekiyor.” Son olarak Rus milyarderler için gerçekleştirilen yaptırımlara değinen Wilk, bu kişilerin “dev oyuncaklarına” el konulmasının tüm milyarder sınıfını savunmasız hissettirdiğine emin olduğunu ve bu durumun onları tehlikeli hale getirebileceğini belirtti.

SORUMLU MİLYARDERLER

Oxfam ve Stockholm Çevre Enstitüsü tarafından gerçekleştirilen araştırmada da, Bill Gates ve Roman Abramoviç gibi isimlerin içerisinde bulunduğu dünya nüfusunun en zengin yüzde 1’i, dünyanın yoksul yarısına göre iki katından fazla karbon salımından sorumlu olduğunu ortaya çıkarmıştı.

Araştırmada 1990’dan 2015’e kadar olan süreç ele alınırken, bu süreçte karbondioksit emisyonlarının yüzde 60 arttığı ve “dünyanın en zengin kesiminin” bu artışa en yoksul yüzde 50’nin yarattığı artıştan yaklaşık 3 kat daha fazla etki ettiği ortaya koyuldu. Araştırmada ayrıca aşırı tüketimin ve zengin dünyanın yüksek karbonlu taşımacılığa olan bağımlılığının, dünyanın ortalama sıcaklıklardaki artışın 2°C'nin altında tutulabilmesi için insanlar tarafından atmosfere salınabilecek karbondioksit miktarını, yani maksimum toplam küresel seragazı emisyonunu ifade eden dünyanın “karbon bütçesini” tükettiği konusunda uyarıya yer verildi.

YOKSULLAR ETKİLENİYOR

Raporda en çok emisyona neden olanların zenginler olduğu belirtirken krizden en çok etkilenenlerin ise zenginlerin olduğu belirtildi. Oxfam İklim Politikası Başkanı ve raporun yazarı Tim Gore şu sözlerle duruma açıklık getirdi: “Zengin bir azınlığın aşırı tüketimi iklim krizini körüklüyor ancak bunun bedelini yoksul topluluklar ve gençler ödüyor. Bu aşırı karbon eşitsizliği, hükümetlerimizin onlarca yıldır büyük ölçüde eşitsiz ve karbon yoğun ekonomik büyüme peşinde koşmasının doğrudan bir sonucudur.”