Ekonomik krizin ilk öncü göstergesi yayımlandı: İhracatta tarihi küçülme

OZAN GÜNDOĞDU

İstanbul Sanayi Odası (İSO) mart ayına ilişkin “Türkiye İhracat İklimi Endeksi” verilerini yayımladı. Buna göre endeks değeri mart ayında 35,7 puan oldu. İhracat iklimi endeksi, ekonominin geleceğine ilişkin bir öncü gösterge niteliğinde. Endeks değeri 100 üzerinden değerleniyor. 50 puanın üzeri ihracatta büyümeyi gösterirken, 50 puanın altı ise küçülmeyi işaret ediyor. Buna göre şubatta 50,4 puan olan endeks değerinin 35,7’ye gerilemesiyle endeks, tarihindeki en sert değer kaybını yaşadı.

Böylece Türkiye’nin koronavirüs kriz sürecine ilişkin açıklanan ilk veri olan “İhracat İklimi Endeksi” önümüzdeki günlerde ne büyüklükte bir krizle karşı karşı olunduğunu da gözler önüne serdi. Henüz 6 Nisan’da Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan konuşmasında “Tarımdan sanayiye, enerjiden ihracata, inşa ettiğimiz güçlü altyapının semeresini alacağımız bir devrin eşiğindeyiz” dedikten sonra “Türkiye’nin 2023 hedeflerine ulaşmasının önündeki engeller adeta kendiliğinden kalkıyor” vurgusu yapmıştı. Erdoğan’ın bu stratejisi gelen ilk öncü göstergelerle şimdilik çürümüş oldu. Zira tüm dünya küçülürken, üretimde ithalata bağımlı ve milli gelirinin yüzde 20’sini ihracattan elde eden Türkiye’nin bu krizden güçlenerek çıkması olası görünmüyor.

İHRACATIN YÜZDE 5’İ İTALYA’YA YAPILIYORDU

Covid-19 salgınının ekonomiyi en sert daraltan ülkesi İtalya oldu. Buna bağlı olarak Türkiye’nin İtalya’ya yaptığı ihracatta da sert daralmalar gözlendi. Türkiye ihracatının yüzde 5’ini İtalya’ya gerçekleştirdiği düşünülürse sadece İtalya’nın yaşadığı krizin Türkiye’ye faturası milyar doları geçiyor. 2019’un şubat ayında 854 milyon dolar ihracat gerçekleşen İtalya’ya bu yılın şubat ayında gerçekleşen ihracat 766 milyon dolar oldu. Üstelik daralma mart ve nisanda da devam ediyor.

MART’TA EN SERT DÜŞÜŞ ALMANYA’DA

Zira İhracat İklimi Endeksi’ne göre ticaretin en sert şekilde durağanlaştığı ülkeler aynı zamanda en çok ihracat yapılan Avrupa ülkeleri. Endeks değerlerine göre 2020’de Türkiye’nin ihracatının en sert düştüğü ülke koronavirüs salgınının tüm ülkeyi kasıp kavurduğu İtalya. Buna karşılık sadece mart ayı düşünüldüğünde ise en sert düşüş Almanya’da. Mart ayında değerlerindeki en sert düşüş görülen 10 ülkede şubat ayındaki ihracat 6,4 milyar dolar olmuştu.

2008 KRİZİNDEN DAHA KÖTÜ

İstanbul Sanayi Odası Türkiye İhracat İklimi Endeksi hakkında değerlendirmede bulunan ve endeksi de hesaplayan şirket olan IHS Markit’in Direktör Yardımcısı Andrew Harker, şunları söyledi:

“Türkiye İmalat Sektörü İhracat İklim Endeksi, Mart’ta COVID-19 salgınının küresel ekonomi üzerindeki etkisini ve hemen hemen tüm pazarların daraldığı bir ortamda ihracatçıların yeni sipariş alma konusunda karşılaştığı zorlukları ortaya koydu. İhracat iklimindeki bozulma, 2008-2009 küresel finansal krizinin tüm aşamalarından daha kötü düzeyde gerçekleşti. Henüz tünelin ucunda ışık belirtisinin çok az olduğu bu dönemde, önümüzdeki birkaç aya ilişkin beklentiler zayıf seyrediyor.”

DÜŞMEDİ, RESMEN ÇAKILDI!

İhracat İklimi Endeksi 2008-2009 Küresel Finans Krizi'nde görülenden daha sert küçüldü. Türkiye krizin etkileriyle beraber 2008'de yüzde 0,7 büyümüş, 2009'da ise yüzde 4,7 küçülmüş, böylece işsizlik oranı yüzde 10'dan yüzde 14'e yükselerek rekor kırmıştı. 2019 yılında henüz covid-19 salgınının etkileri görülmeden önce Türkiye'nin yıllık işsizlik oranı yüzde 13,7.

İHRACATIN EN ÇOK AZALDIĞI 10 ÜLKE

2019 yılında Türkiye'nin 171 milyar dolarlık ihracat geliri aynı zamanda toplam gelirin de yüzde 22'sini oluştuyor. Öte yandan 2019'da ihracatın 83 milyar doları salgından en çok etkilenen AB ülkelerine gerçekleşmişti. Bu ülkelerde sanayinin durması Türkiye'den mal talebini de etkiliyor ve ihracat azalıyor. Salgının süresi uzadıkça ihracattaki kayıplar on milyarlarca doları bulabilir.