‘Ekonomist’in eseri yıkık ekonomi

Umut SERDAROĞLU

Ülkedeki ekonomik tahribatın giderek artarken, AKP’li Cumhurbaşkanı Erdoğan Birleşmiş Milletlerin (BM) 77’inci genel kurulu için gittiği ABD’de, Türkiye’de ekonomik bir tehlike olmadığın iddia etti.

Son zamanlarda birçok kez ‘ekonomist’ olduğunu ifade eden Erdoğan, bu söylemini bir kez daha yineledi. ABD merkezli PBS kanalına konuşan Erdoğan, Türkiye’de sorun olmadığını belirterek “Enflasyon aşılamaz bir ekonomik tehlike değildir. Ben ekonomistim. Şu anda yüzde 8, yüzde 9 enflasyonun bile tehdit ettiği ülkeler var. Bizde yüzde 80 var. Biz şu anda 250 milyar dolar ihracatı yakalamış bir ülkeyiz. Benim ülkemde marketlerde raflar boş değil. Ama Amerika’da bile bugün raflar boş, Fransa’da raflar boş, Almanya’da raflar boş” dedi.

Enflasyonun ülke tarihinin en yüksek rakamlarına ulaştığı şu günlerde Erdoğan’ın açıklamaları, ülkenin gerçekleriyle bir kez daha çelişti. İşsizlik oranlarından, yurttaşın borçlarına kadar birçok veri Erdoğan’ın açıklamalarının popülist söylemlerden öteye gitmediğini gösterdi.

RAKAMLAR PİK YAPTI

2022’nin güncel verileri şu şekilde seyretti:

Dolar Kuru: Dolar kuru şu anda 18,30 TL’nin üstünde seyretmeye devam ediyor. 2023 yılı ortalama dolar kuru ise 21,52 olarak tahmin ediliyor.

Enflasyon: Eylül ayının başında açıklanan ülke tarihinin en büyük enflasyon rakamı ise şu anda yüzde 80,21.

İşsizlik: DİSK-AR’a göre reel işsiz sayısı 8 milyon 500 bin kişi.

Borç: Tarihin bir başka en yüksek seviyelerini gören toplam kredi borcu ise şu anda 1 milyar 320 milyon 813 bin TL.

VERİLER TERSİNİ SÖYLEDİ

Ülkenin Cumhurbaşkanı ise bu rakamlara yönelik açıklama yapmaktan kaçınıyor. Özellikle 2018 yılında gerçekleştirdiği ilk ‘ekonoimst’ gafından bu yana ülke tepetaklak uçurumdan düşmeye devam ediyor.

Erdoğan’ın 2018 yılından bu yana dikkat çeken ‘ekonomist’ söylemleri ve ülkedeki vahim tabloyu oluşturan verilerden bazıları ise şöyle:

2018: Erdoğan ilk olarak kendisinin ‘ekonomist’ olduğunu partisinin Antalya’daki mitinginde iddia etti. Muhalefetin ekonomiye dayalı eleştirilerine cevap veren Erdoğan, “Ben ekonomistim. Anlamaz bunlar büyümeden. Bu köprüler, yapılıyor, yollar yapılıyor işte bütün bunlar o büyümenin size verdiği güçle yapılıyor. İşverenlerimize ve sigortalılarımıza toplamda 3,7 katrilyon liralık teşvik verdik, işte büyüme budur" dedi. Ancak 2018’in sonunda ortaya çıkan veriler günümüzde oluşacak tahribatın bir habercisi niteliğindeydi.

Dolar Kuru: 2018’e girilirken 3,8 olan dolar kuru, 2019’un ilk gününe 5,29 TL seviyesinde başladı. Dolar kurunda bir yılda yüzde 39,2’lik bir artış gerçekleşti.

Enflasyon: TÜİK rakamlarına göre 2017’de yüzde 11,92 olan enflasyon yüzde 20,3 oldu. Türkiye, 2002’den bu yana ilk kez yılı yüzde 20’nin üzerinde enflasyonla bitirdi. Bir yılda enflasyon yüzde 70 arttı.

İşsizlik: TÜİK verilerine göre yaştakilerde işsiz sayısı 2018 yılında bir önceki yıla göre 83 bin kişi artarak 3 milyon 537 bin kişi oldu. İşsizlik oranı ise 0,1 puanlık artışla yüzde 11 seviyesinde gerçekleşti. DİSK-AR ise gerçek işsizlik rakamlarını veren geniş tanımlı işsiz sayısını 6 milyon 18 bin kişi olarak verdi. 2017’de ise bu rakam 5 milyon 981 bin kişiydi.

Borç: 2018’in başında 536 milyon 828 bin TL olan yurttaşın toplam kredi borcu 2019’un başında 611 milyon 189 bin TL’ye çıktı.

2020: Tarihler aralık 2020’yi gösterirken Erdoğan’dan bir başka ekonomik gafı daha geldi. Basın mensupları tarafından Covid aşısı ile ilgili bir soruyu cevaplayan Erdoğan, “Değerli arkadaşlar ben bir tıp mensubu değilim. Benim alanım ekonomi” dedi.

Dolar Kuru: Dolar kuru, 2020 yılını 7,43 TL seviyesinde tamamladı. Bir önceki yıla göre dolarda yüzde 40,45’lik bir artış gözlemlendi.

Enflasyon: Enflasyon oranı 2020’de 20,3’ten 14,60’a indi. Ancak son 2 yıldaki enflasyon artışı bunun suni bir düşüş olduğunu gösterdi.

İşsizlik: Enflasyonun bu dönem düşmesi işsizlik rakamlarına da etki etti. TÜİK’e göre işsiz sayısı 2020 yılında bir önceki yıla göre 408 bin kişi azalarak 4 milyon 61 bin kişi oldu. DİSK-AR ise geniş tanımlı işsiz sayısını 5 milyon 981 bin olduğunu açıkladı.

Borç: Enflasyon ve işsizlik rakamları düşse bile yurttaşın borcunu ödemekte zorlanmaya devam ettiği görüldü. 2019’da 611 milyon 189 bin TL olan toplam borç, 2020’de 852 milyon 343 bin TL’ye çıktı.

2021: Covid-19 yasakları ve ekonomik tahribatın etkisiyle krizin iyiden iyiye büyüdüğü 2021 yılında da Erdoğan “Ben ekonomistim” söylemini yineledi. Erdoğan, Batman’da Şehit Şenay Aybüke Yalçın İl Halk Kütüphanesi’nde gerçekleştirdiği gençlerle buluşma programında “Ben ekonomistim, siz ne kadar kaynak oluşturursanız, devletin kasasından da bir kuruş çıkmaz, yaptığımız bu ama Bay Kemal’in kafası bu işlere basmaz, anlamaz bu işlerden” açıklamasında bulundu.

Dolar Kuru: 2021 yılının başında 7,36 TL ile işlem gören dolar kuru 2021’in sonunda 13,32’ye kadar yükseldi. Bir önceki yıla göre dolardaki artış yüzde 80’e ulaştı.

Enflasyon: Bir önceki yıl yüzde 14,60 olan enflasyon oranı, 2021’de 36,08’e yükseldi. Enflasyon oranında yüzde 147’lik bir artış yaşandı.

İşsizlik: Ekonomik krizin iyice büyüdüğü 2021 yılında geniş tanımlı işsiz sayısında da büyük bir artış yaşandı. Her ne kadar TÜİK işsizlik oranını yüzde yüzde 0,2 azaldığını açıklasa da, DİSK-AR geniş tanımlı işsiz sayısının 5 milyon 981 binden 8 milyon 281 bine yükseldiğini açıkladı.

Borç: Yurttaşın borcu 2021’de de diğer rakamlarla birlikte artışa devam etti. 2021’de toplam kredi borcu 1 milyar 25 milyon 627 bin TL’ye çıktı.

***

ERDOĞAN, BM ZİRVESİNDE

BM 77’inci Genel Kurulunda konuşan Erdoğan, Yunanistan’a yönelik şu ifadleeri kullandı: "Ege ve Doğu Akdeniz’de güç gösterisi peşinde koşanlar kendilerini komik duruma düşürmektedir. Yunanistan’dan gerginlik ve tahrik siyasetini bir kenara koyarak işbirliği çağrılarımıza kulak vermesini bekliyoruz. Türkiye Ege ve Doğu Akdeniz’deki haklarını savunurken gerginlik stratejisi izleyenlerin oyununa gelmeyecektir. Mülteci krizi, daha iyi bir gelecek için yola çıkanların botlarını batırmakla çözülemez. Yunanistan’ın Ege ve Doğu Akdeniz’de göçmenlere karşı zulümlerinin arttığını görüyoruz. Yunanistan hukuksuz, pervasız geri itmeleriyle Ege’yi mülteci mezarına çeviriyor."

Erdoğan ayrıca Ukrayna- Rusya savaşının bitmesini temenni ettiklerini "Her iki tarafa da krizden onurlu çıkış imkanı verecek diplomatik bir çözümü beraber bulmamız gerekiyor. Tüm bu felaketler etkin çok taraflılığın BM’de vüct bulması için daha fazla çaba gösterme sorumluluğumuzu hatırlatmıştır" sözleriyle ifade etti.

***

ZOR DURUMA DÜŞÜYORLAR

Erdoğan’ın ‘ekonomist’ olduğuna yönelik söylemlerini Ekonomist Mustafa Sönmez şu sözlerle değerlendirdi: ‘‘Erdoğan, ekonomistim sözünü bize değil de Amerikan kamuoyuna söylemiş. Acaba Amerika kamuoyunda nasıl bir tepki görecektir? Diploması sorgulanıyor. Diploması sorgulanan birinin ekonomistliği ne olacak? Hadi diyelim ki kendini ekonomist varsayıyor. İcraatı ortada. Yani hangi ekonomist aklıyla iş yapan biri. Bütün bu Türkiye’nin özellikle son bir yılda başına gelenlere bakalım. Enflasyon yükselirken faiz mi düşürülmüş? Nerede görülmüş? Yani dünyada hangi ekonomist bunu yaptı? Hangi ülke yaptı? Bir tane örnek yoktur. Enflasyon yükselirken faiz düşen bir tane örnek bulamazsınız. Kendilerini zor duruma düşürüyorlar.’’

Mustafa Sönmez, Ekonomist