Elveda Çiçekleri: İrisler

Gül Çetin

Bahçelerimizdeki renk cümbüşü;

En meşhur parfümlere misafir

Dillere destan miski

İki yüzden fazla var çeşidi,

Nisan’da başlar çiçeklerin gösterisi

Beyaz, sarı, turuncu, mavi, pembe, mor renkleri

Boşuna değil Yunanca’da “Gökkuşağı” demeleri

Gökkuşağı Tanrısı İris taşır yeryüzünden

Gökteki tanrılara güzel haberleri

“Cennetin gözü”dür Latince ismi,

Göz bebeğimizin etrafında taşırız

Hepimiz bir parça cenneti

“ELVEDA”dır onun çiçekçe dili,

Mezarlıkların bekçiliği onun en mağrur vazifesi

İris, Van Gogh’un resmetmeyi en sevdiği

Hüznün arkasına saklar miskini ...

İyi pazarlar,

Bol çiçekli haftalar...

BİLİMSEL ADI:

Iridaceae ailesine ait olan bir bitki olan iris (süsen) çiçeği, Akdeniz bölgesine özgü olan bir bitki türü olup bu çiçeğin Latince adı adı ise "Iris germanica L." olarak bilinen çok güzel bir çiçektir.

Anavatanı: Akdeniz Bölgesi

Mitolojik hikayesi:

Antik bir Yunan tanrıçası olan İris, Okeanos’un soyundan gelir. Thaumas ile Elektra’nın kızıdır. Tanrıların Tanrısı Zeus, Gökkuşağı Tanrıçası İris’e gökyüzünden yeryüzüne haber taşıma görevini verir. Gökkuşağından geçerek mutlu haberleri dünyaya taşır. Zeus, insanlara mutlu haberleri ileteceği zaman hep İris’i görevlendirir.

İris, Latince'de 'cennetin gözü' anlamına gelir. İris çiçeği taşıdığı renkler ve çizgiler nedeni ile adını bu tanrıçadan alır. Göz bebeğimizin etrafında yer alan renkli halkaya da iris diyoruz. Eski Yunan inanışına göre aslında hepimiz cennetten bir parça taşıyoruz.

Bunu biliyor muydunuz?

Gökkuşağı gibi renkleri, güzelliği, mis kokusuyla iris çiçekleri maalesef kültürümüzde hüzün çiçeği, elveda çiçeği, en çok da kendiliğinde mezarlıklarda yetiştiği için mezarlık çiçeği olarak biliniyor. Az su istemesi,

kuraklığa dayanıklı olması bu mağrur vazifeyi irislerin renkli omuzlarına yüklemiş olabilir kim bilir.

Van Gogh’un özellikle ölümüne çok az kala yaptığı resmetmeyi en sevdiği çiçek olan “İrisler” tablosuyla sanki dünyaya, hayata, yalnızlığa, deliliğe hüzünlü bir “elveda” dediğini düşünmeden edemiyorum kendimce. Bu bir tesadüf olabilir mi?

Sanatta iris çiçeği

“İrisler” tablosu, Vincent van Gogh, Saint Paul - de- Mausole Akıl Hastanesi’nde kaldığı süre boyunca 1889 yılında yaptığı resimlerden ilkidir. Orada, ölmeden önceki son yıla kadar 130 resim yapmış, resim yapmanın kendisini delirmekten koruduğuna inanmıştı. Bu tabloyu hastanenin bahçesine çıkarak doğada muhtemelen Japon ukiyoe ahşap baskı tekniğinden etkilenerek yapmıştı. Kardeşi Theo, Eylül 1989’da “İrisler” ve “Yıldızlı Gece” eserlerini sergiye sundu. Tablonun ilk sahibi sanat simsarı Julien "Père" Tanguy oldu. 1892'de Tanguy “İrisler”i sanat eleştirmeni Octave Mirbeau'ya 300 franka sattı. 1987'de tablo, tam 49 milyon£’e satıldı ve gelmiş geçmiş en yüksek fiyata satılan tablo unvanını elde etti. İki buçuk yıl bu unvanı korudu. “İrisler” şu anda Los Angeles'taki J. Paul Getty Müzesi'ne aittir. Van Gogh'un hayattayken sadece bir eserinin satıldığını ve hayatının çoğunu yoksulluk ve yalnızlık içinde geçirdiğini düşünürsek ne kadar ironik değil mi?

Her biri eşsiz irislerin içindeki beyaz renkli olan dikkatinizi çekti mi? İşte onun içinde bir hüzün saklı. "Tüm mor çiçeklerin ortasında, bir beyaz iris yalnız kalır, yalnız ressamın sembolü." demiş Van Gogh. Hayatta kendini o beyaz iris gibi yalnız hissedenlere, sevgiyle...

Arasında iris çiçeği kurumuş bir kitap:

Dağ yamaçlarında açılan iris çiçeği

baharın ilk gülümsemesidir.

Biz de bu ilk gülücükleri toplamaya,

kırlara çıktık.

Güvercinim Harput’ta kaldı,

Hamasdeğ

Arasında iris çiçeği kurumuş bir şiir:

....

bazı şarkılar vardır

cızırtılı bir yağmur gününü anlatır

uzaklarda süren sarı yağmurluklu bir hayatı

deniz bazen kendini kaldırımlara fırlatır

o zaman bir yavru yengece bakan

insanların şarkısı olurdu o şarkının adı

keşke ismim iris olsaydı

keşke ismim herkese

sarı yağmurluğuyla koşan hayatı anlatsaydı

....

İrisin Ölümü, Didem Madak

Yararlanılan Kaynaklar:

Wikipedia- Iris (Mitoloji)

https://tr.wikipedia.org/wiki/Dosya:Irises-Vincent_van_Gogh

https://onedio.com/haber/hem-goruntuleriyle-hem-kokulariya-buyuleyici-ciceklerin-mitolojik-hikayelerini-biliyor-muydunuz-845022

https://blog.ciceksepeti.com/iris-cicegi/

The Essential Vincent van Gogh" kitabı