Emeklilikte kira ödeyemeyen yurttaş kursağından kısıp ev kredisi kullanıyor: Borç esareti

Ozan GÜNDOĞDU

Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak Samsun’da “İş Dünyası ile Buluşma” adlı toplantıda konuştu. Çoğu müteahhitlerden oluşan toplantıda Albayrak “ Dar gelirli vatandaşlar özelinde müjde vermek istiyorum. Asgari ücretli dar gelirli vatandaşları ev sahibi yapacak modelin finansman altyapısını tamamladık 20 yıl vadeyle, en düşük faiz oranıyla kiradan daha ucuz maliyetle bu gelir grubundaki vatandaşları ev sahibi yapacak finansal altyapıyı tamamladık. Her yıl en az 100 bin vatandaşı ev sahibi yapacak bu modelin detaylarını bu ay bitmeden Cumhurbaşkanımızın liderliğinde özel bir programla anlatacağız” dedi.

AKP hükümetleri dönemi boyunca gelir yaratmak yerine borç yaratmayı tercih eden ekonomi yönetimi, 2019 yılındaki borç krizini daha fazla borçlanarak aşmak istiyor. Geçen yıl yaşanan kur şokunun ardından Albayrak neredeyse her ay yeni bir kredi paketi açıkladı. 17 yıllık sanayisizleşme politikasının sonunda çarkın dönmesini sağlayan tek araç kamu bankalarının kredi mekanizması. Zira boğazına kadar borca batan reel sektör borcunu ödeyebilecek kadar kâr elde edemiyor. Bu durumda borcun sürdürülebilmesi için yeni borç paketleri devreye sokuluyor. Ancak bu sonu olmayan mekanizma akıllara “nereye kadar sürecek” sorusunu getiriyor.

Albayrak’ın kur şokunun ardından açıkladığı kredi paketlerini derledik. Ortaya çıkan tablo “Albayrak ekonomi bakanı mı, yoksa bir bankanın genel müdürü mü” dedirtiyor.

4 Eylül 2018: Albayrak KOBİ’lere destek paketini açıkladı. Buna göre borç almak isteyen KOBİ’ler teminat sıkıntısı çekerse Kredi Garanti Fonu yüzde 85’lik kefalet sağlayacak.

14 Aralık 2018: Berat Albayrak, Ziraat Bankası’nın kredi verdiği inşaat şirketleriyle anlaşarak aylık 0,98 faizle konut kredisi vereceğini duyurdu.

10 Ocak 2019: Eylül’de açıklanan KOBİ destek paketi genişletilerek 20 milyar liraya çıkarıldı. İzleyen haftada 25 milyar liraya yükseldi.

1 Mart 2019: Albayrak 2’nci KOBİ destek paketini açıkladı. Buna göre KOBİ’lere kamu bankaları tarafından 6 ay geri ödemesiz, borç verilecek.

6 Mart 2019: KOBİ destek paketi genişletildi. 1,5 milyon liralık azami kredi limiti 5 milyon liraya çıkarıldı.

7 Ağustos 2019: Berat Albayrak “Seracılık finansman paketi” ile üreticiye 1,9 milyar lira kredi verildiğini açıkladı.

31 Ekim 2019: Albayrak 2 yıla kadar geri ödemesiz, 5 yıl vadeli yeni bir kredi paketi açıkladı.

7 Kasım 2019: Albayrak “Dar gelirli yurttaşlarımızın 20 yıl vadeyle en düşük faiz oranıyla konut sahibi olabilmesini sağlayacak yeni bir finansman paketinin altyapısını hazırladık” dedi.

Üstelik bu paketler sadece Bakan Albayrak tarafından açıklanan kredi paketleri. Bunlar dışında gerek ekonomi yönetiminden sorumlu diğer bakanlar gerekse kamu bankaları yöneticileri çeşitli kredi paketleri açıkladı. Buna karşılık özel bankalar ise borcun geri ödenmeyeceğinden endişe ettiği için kredi musluklarını kısmış durumda. Ancak kamu bankaları böyle bir risk karşısında görev zararı veriyor ve zarar hazineden karşılanıyor.

Dahası bu süreç içinde borcun geri ödenmesinde de ciddi aksaklıklar meydana geliyor. Gerek icra dosyalarının 20 milyona dayanması, gerek karşılıksız çıkan çek sayılarındaki artış, gerekse takibe düşen kredi tutarlarının katlanması bu iddiayı doğruluyor. Ancak AKP’nin gözde sektörü inşaatta borçluluk rekor seviyelerde artış gösteriyor. Türkiye’nin inşaat sektörünü ilgilendiren borç göstergelerine mercek tuttuk. Göstergeler tablodaki gibi.

***

2009 krizinden bu yana toplam gelir neredeyse artmadı ama hem yurttaşın hem de sektörlerin kredi borcu arttı. Kârlılık da düşünce borcu döndürmek için çare yeniden borçlanmak oluyor

***

2009’la aynı gelir, 2009’dan daha fazla borç

2009 krizi teğet geçti denerek daha fazla borçla krizden çıkıldı. Dünyada faiz oranlarının düşmesiyle rekor seviyede cari açık verildi. Şimdi ise neredeyse aynı düzeyde gelir sahibi olan Türkiye’nin daha fazla borcu bulunuyor. Borç bulundukça ekonominin çarkları dönüyor ama nereye kadar sorusu herkesin dilinde.

Yurttaşın konut kredisi borcu

2009 Eylül: 26 milyar 225 milyon dolar

2019 Eylül: 33 milyar 220 milyon dolar

İnşaat sektörünün ticari kredi borcu

2009 Eylül: 16 milyar 18 milyon dolar

2019 Eylül: 42 milyar 234 milyon dolar

***

Yurttaş ev almak zorunda!

Dar gelirli yurttaşlar çalıştıkları süre boyunca emeklilik hayatlarını finanse edebilecek bir birikim yapamıyorlar. Bu süre içinde aile kurup çocuk yaptıklarında ise bunun fazladan maliyeti yüzünden tasarrufları edemiyorlar. 2001 ve 2008 yıllarındaki emeklilik düzenlemeleri yüzünden açlık sınırının yarısı kadar emekli maaşı alacaklar. Mevcut emekli maaşı ile kira ödemek ise mümkün değil. İşte bu endişe yüzünden yurttaşlar kursağından kısarak başlarını sokacak bir ev alma umudu taşıyor.