Emperyalistler Honduras’ta bir canavar yarattı

W. T. WHLTNEY JR.

Şilili yazar ve insan hakları savunucusu Ariel Dorfman geçtiğimiz günlerde eski Şili Devlet Başkanı Salvador Allende dönemindeki dışişleri bakanı Orlando Letelier’i anmıştı. Diktatör Augusto Pinochet’nin ajanları, Letelier’i 1976’da Washington’da katletti. Dorfman, Şili ve ABD ilişkilerini “mükemmel, gerçekten de müstehcen derecede mükemmel” olarak tanımlarken bu utanç verici ilişki bugün ABD ve Honduras’taki yozlaşmış rejim arasında yaşanıyor.

Juan Orlando Hernández başkanlığındaki Honduras hükümetinin ABD ile mükemmel ilişkileri var. Bu zehirli ittifakın kapitalizmin çıkarları için adaletten mahrum bıraktığı Honduras halkı 28 Kasım’da yeni cumhurbaşkanını seçecek. ABD’ye bağımlı olan Honduras, uluslararası şirketler ve büyük yabancı yatırımların kamu varlıklarına ve doğal kaynaklara erişiminin kolaylıkla sağlandığı, işçilere ise düşük ücretlerin dayatıldığı bir sistem üzerine kurulu.

HERNÂNDEZ UYUŞTURUCU KAÇAKÇILIĞIYLA SUÇLANDI

ABD hükümeti ise Hernández’in başarısızlıklarını görmezden geliyor. Hernández, Honduras Anayasası’na göre Devlet Başkanlığı görevi bir dönemle sınırlandırıldığı halde 2017’deki Devlet Başkanlığı seçimlerinde ikinci bir dönem için birçok usulsüzlüklere ve şiddet olaylarına başvurarak görevde kaldı. Hernández’in ismi ABD mahkemelerindeki uyuşturucu kaçakçılığı davalarında da geçti. Bir davada Hernández’le ilgili "Honduras’ın uyuşturucu kaçakçılığında önemli bir oyuncu olduğu" yönünde tanıklık yapıldı. Hernandez’in kardeşi Tony, ABD’de uyuşturucu kaçakçılığı suçundan mahkum edilirken Hernandez ise ABD savcıları tarafından Tony’nin ortağı olmakla suçlandı.

ABD DESTEKLİ DARBECİLER ŞİRKETLERE AVANTAJ VERDİ

Honduras’ta yaklaşık 200 ABD’li şirket bulunuyor ve bu, ülkedeki şirketlerin yüzde 53’ünü oluşturuyor. Bu şirketlerin servetinin toplamı 7 milyar 800 milyon dolara erişirken Honduras yönetimi ise ticari malların yüzde 42,2’sini ABD’den ithal ediyor. Honduras’ın Ekonomik Kalkınma ve İstihdam Bölgeleri (ZEDE) programı, ticari ve finansal hizmetlerin yanı sıra madencilik, ormancılık, emlak ve turizmde yabancı yatırımcıyı çekmeyi amaçlayan ve uluslararası şirketlere "özerk yatırım bölgeleri" vermeyi hedefleyen bir işleyişe sahip.

Ülkede ZEDE içerisinde faaliyet gösteren banka ve şirketlerin yöneticilerinin çoğunu ABD’liler oluşturuyor. Honduras hükümeti ise ülkedeki bu şirketlerin başta düşük vergi olmak üzere birçok düzenlemeyle faaliyetlerini kolluyor. ZEDE programının fikri, 2009’da Devlet Başkanı Manuel Zelaya’nın ilerici hükümetini deviren askeri darbenin ardından ortaya çıktı. 2010’da Honduras Ulusal Kongresi Başkanı olan Hernández, 2013’te ZEDE’lere yasal güvence vermek için anayasal değişiklik sağladı ve o yıl yapılan seçimlerde Devlet Başkanı seçildi.

HALKIN YÜZDE 70’İ YOKSUL İŞÇİLERİN ÇOĞU KAYIT DIŞI

Honduraslıların çoğu için kapitalizmin ciddi dezavantajları var. Ülkedeki yoksulluk oranı 2019’da yüzde 59,3 iken son raporlara göre yüzde 70’e yükseldi ve işçilerin yüzde 82,6’sı kayıt dışı çalıştırılıyor. Covid-19 salgını sürecinde ülkede 500 bini aşkın işletme kapandı ve neredeyse Honduraslı işçilerin yarısı işini kaybetti. Geçen yıl yaklaşık 30 bin küçük işletme de kasırga gibi doğa olayları nedeniyle iflas etti. Ülkede başta uyuşturucu kaçakçıları olmak üzere suç çetelerinin işlediği yaygın suçlar cezasız kalıyor ve kurbanlar ise genellikle rakip çete üyeleri, siyasi muhalifler, gazeteciler, LGBTİ+ toplulukları oluyor. Güney Amerika ve Karayipler’de organize suç örgütleriyle ilgili araştırmalar yapan InSight Crime’ın raporuna göre, Honduras kıta ülkeleri içerisinde suç çetelerinin şiddet olayları ve cinayet oranlarının en yüksek olduğu üçüncü ülke. Reuters haber ajansı ise şöyle diyor: “Honduras, Kolombiya kartellerine hizmet eden, devlet destekli sofistike bir narkotik imparatorluğu haline geldi.”

POLİS VE ASKERLERİN ÇETELERLE İŞBİRLİĞİ

Honduras polisi ise uyuşturucu kaçakçılarıyla işbirliği, şiddet ve yolsuzluğa batmış durumda. Devlet Başkanı Hernández sekiz yıl önce aralarında eski askerlerin de yer aldığı “Kamu Düzeni İçin Askeri Polis” (PMOP), "Kurumlar Arası Ulusal Güvenlik Gücü" ve “Kaplanlar” (Tigres) gibi özel polis birimleri kurdu. Ülkedeki polis sayısı 2016’da 13 bin 752 iken bu sayı 2020’de 20 bin 193’e yükseldi. Honduras’ın ordusu da genişletildi, ülkedeki asker sayısı neredeyse iki katına çıkarıldı. Savunma harcamaları 2019 yılından bu yana yüzde 5,3 arttı. Bir eleştirmene göre, Hernandez için miltarizm, yürütme organının başında kalabilmesi için sağ kolu vazifesi görüyor. Polis gibi askeri güçler de uyuşturucu ticaretlerine dahil olarak yozlaştı, ülkede işçilerin grevlerine, hükümet karşıtı protestolara insan haklarına aykırı bir şekilde vahşi müdahalelerde bulundu.

Uluslararası Af Örgütü’ne (Amnesty International) göre, “Hernández hükümeti, protestoculara karşı bir baskı politikası benimsedi ve ülke genelinde olası eylemleri kontrol etmek için askeri güçleri halka karşı kullandı. Bu da insan hakları üzerinde derin bir endişe uyandırdı". ABD hükümeti ise Honduras polisi ve ordusunun eğitimleri ve askeri teçhizatları için fon sağlıyor. Honduras’ın doğusundaki büyük bir ABD hava üssü olan Soto Cano’da uyuşturucu ticaretiyle sözde mücadele için yaklaşık bin 500 asker görev yapıyor.

MAHSULLER TÜKENİYOR GÖÇ ORANLARI ARTIYOR

Öte yandan, ülkede beş yılı aşkın süredir devam eden şiddetli kuraklık da temel mahsullerin büyük bir kısmını yok etmiş durumda. Çoğu küçük çiftçi yaklaşık yarım milyon Honduraslı, masaya yiyecek koymak için mücadele ediyor. Birleşmiş Milletler İnsani Yardım Koordinasyon Ofisi’ne (OCHA) göre, Honduras’ta akut gıda yetersizliği bu yılın şubat ayından itibaren daha önce benzeri görülmemiş seviyelere ulaştı. Birçok Honduraslı ise hayatta kalmak için ülkeden göç ediyor. Honduras, Orta Amerika ülkeleri arasında Guatemala ve Meksika’nın ardından en yüksek göç oranına sahip. 2012’de ABD sınırında yakalanan Honduraslı göçmen sayısı 513 iken bu sayı 2019’da 188 bin 368’e yükseldi. Honduras’ın ABD emperyalizmi tarafından fethedilmesinin sonuçları korkunç oldu.

People’s World’den çeviren BirGün Çeviri Kolektifi