Enerjinin rengi dolar yeşili

OZAN GÜNDOĞDU

Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Tayyip Erdoğan’ın cumhurbaşkanlığı boyunca veto ettiği ilk ve tek yasa termik santrallara filtre takılmasına ilişkin ek süre veren düzenleme oldu. Tüm AKP milletvekillerinin onayladığı yasanın AKP Genel Başkanı tarafından veto edilmesi şaşkınlık yaratırken, Erdoğan durumu “bir tarafta sermaye bir tarafta halk vardı” diyerek değerlendirdi. Ayrıca 2 gün önce Hürriyet Gazetesi’nden Abdülkadir Selvi, Erdoğan ile enerji devi Çelikler Holding’in sahibi Tahir Çelik arasındaki telefon görüşmesini köşesine taşıdı. Selvi’nin söz konusu görüşmeye Saray kaynaklarından ulaştığı varsayılırsa, yazının bir PR (halkla ilişkiler) yazısı olduğu düşünülebilir. Zira Selvi’nin iddiasına göre Erdoğan, Tahir Çelik’i arıyor ve “biz sana süre verdik, şimdiye kadar ne yaptın” diye soruyor. Tatmin edici bir yanıt alamayınca da “sen ne yapıyorsun, anlat” diyerek Çelik’i deyim yerindeyse azarlıyor. Holding sahibi Çelik ise “Sayın Cumhurbaşkanım, 10 bin kişiye ekmek yediriyoruz. Biz bunun altından kalkamayız. Sürenin uzatılmasını talep ediyoruz” diyor.

Selvi’nin bu iddiasının üzerine dün de Çelikler Holding’den filtre düzenlemesine ilişkin bir açıklama geldi. Afşin-Elbistan A Termik Santralı ile Afşin-Elbistan Linyitleri İşletme Müdürlüklerinin 20 yıllığına işletme devir hakkını alan Çelikler Holding, termik santrala en kısa sürede filtre takılması için çalışmaların devam ettiğini açıkladı. Holding’ten yapılan yazılı açıklamada filtre sisteminde önemli bir mesafe kat edildiği ve filtrelerin inşası sırasında hiç bir personelin işten çıkarılmadan sürecin tamamlanacağı belirtildi.

Bu süreçte özellikle Afşin Elbistan Termik Santralı gündeme geldi. Zira filtre düzenlemesi bulunmayan santrallar içinde en büyüğü Afşin santralıydı. Santralın kurulu gücü 1355 MW ile Türkiye’nin en büyük 3’üncü kömürlü termik santralı. Öte yandan Çelikler Holding’in elindeki tek santral bu değil. Şirketin başta termik santral olmak üzere doğalgaz ve jeotermal santraları da bulunuyor.

Böylece şirketin toplam kurulu gücü 2530 MW olan 4 termik santralı buna karşın toplam kurulu gücü sadece 180,5 MW olan 4 jeotermal ve hidroelektrik santralı bulunuyor. Holding’in “yenilenebilir enerjiye” verdiği önem dikkat çekici. Zira bir yanda Cumhurbaşkanı’ndan zehir saçan termik santrala filtre takılması için fazladan süre isteyen şirket diğer yandan da yenilenebilir enerji yatırımlarına girişiyor. Üstelik yenilenebilir enerji santrallarının kurulu gücü son derece düşük olmasına rağmen bu yatırımlar yapılıyor.

Üstelik termik santral yatırımına girişen hemen hemen tüm şirketlerin diğer yandan da yenilenebilir enerji yatırımları da bulunuyor. Bu yatırımların nedenini anlaman için yenilenebilir enerjiye devletin verdiği teşviklere mercek tuttuk.

ÇUVALLA PARA VERİLMESİNİN BAHANESİ: YEKDEM

Yenilenebilir enerjiye destek ile enerjide özelleştirme eş anlı yaşanıyor. Bir yandan kamunun elindeki termik santrallar sayısı bir elin parmağını geçmeyen şirkete satılırken, bir yandan da “Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Belgelendirilmesi ve Desteklenmesine ilişkin Yönetmelik” (YEKDEM) 1 Ekim 2013’te yürürlüğe giriyordu. Böylece kömür santralı sahiplerinin pek çoğu Çelikler Holding örneğinde olduğu gibi yenilenebilir enerji yatırımlarına girişti. YEKDEM kapsamında yapılan üretim 2013 yılında sadece 2 bin 371 GWH iken bu tutar 2018 yılına gelindiğinde yüzde 2 bin 500 artışla 62 bin 505 GWH’ı buldu. Üretilen bu elektrik devlete satılıyor, üstelik devlet bu elektriği satın alırken piyasa fiyatının üzerinde alım garantisi de veriyor. Makine Mühendisleri Odası’ nın 2019 Enerji Görünüm Raporu ’na göre sadece geçen yıl YEKDEM kapsamında devletin satın aldığı elektriğin toplam tutarı 26 milyar 171 milyon lira olarak gerçekleşti.

ALIM GARANTİSİ DOLAR CİNSİNDEN

Elektrik şirketlerinin borçları döviz cinsinden olunca alım garantileri de dövize endeksli hale getirildi. Böylece elektrik şirketlerine hazineden para aktarılmasının önü açılmış oldu. 2018 yılı için alım garantili elektrik üretiminde;

>> Rüzgar ve HES için; kwh başına 7,3 cent
>> Jeotermal için; kwh başına 10,5 cent

Biogaz için; kwh başına 13,3 cent olarak belirlendi. Böylece kur artıkça şirketlerin aldığı teşvikler de giderek arttı. Yapılan ödemeler piyasa fiyatının yaklaşık 2 katıdır. Bağımsız Sosyal Bilimciler Kongre’sinde Makine Mühendisleri Odası’ndan Orhan Aytaç’ın sunumuna göre piyasa fiyatının üzerinde alım garantileri yüzünden elektrik şirketlerinde fazladan 11 milyar 777 milyon TL para verildi.

ÇELİKLER'İN SANTRALLARI

Son 1 haftadır yaşananların özeti:

>> Termik santrallara filtre takma zorunluluğuna 2,5 yıl erteleme getiren yasa teklifi TBMM’de AKP ve MHP grubu oylarıyla kabul edildi.

>> Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Tayyip Erdoğan yasayı veto etti ve 1bir tarafta halk bir tarafta sermaye vardı” dedi.

>> Abdülkadir Selvi Erdoğan ile Çelikler Holding patronu arasında bir telefon görüşmesi yapıldığını iddia etti. Selvi’ye göre Erdoğan Tahir Çelik’e “biz sana süre verdik, şimdiye kadar ne yaptın” diyerek çıkıştı.

>> Çelikler Holding bir açıklama yayımlayarak filtre düzenlemelerinin ivedilikle halledileceğini ve bu süreçte işçi çıkarılmayacağını ifade etti.