Enflasyon canavarı diş biliyor

EKONOMİ SERVİSİ

Pandemide gelir desteği vermek yerine borca batırılan halk bir de enflasyonla mücadele ediyor. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) mayıs ayına ilişkin enflasyon göstergelerini yayımladı. Buna göre aylık enflasyon yüzde 0,89 olarak açıklanırken, yıllık enflasyon yüzde 16,59 oldu.

Kapanmanın etkisi

Mayıs ayının yarıdan fazlasında tam kapanma tedbirleri nedeniyle tüketim baskılandı. Bu nedenle ana harcama grupları içinde “Eğlence ve kültür” kaleminde fiyatlar aylık olarak yüzde 1,32 oranında düştü. Fiyatlarda kapanmanın etkisiyle benzer düşüşler gözlenirken, özellikle halkın hayatını devam ettirmek için tüketmek zorunda kaldığı ürünlerde yaşanan fiyat artışları hız kesmedi.

Zam şampiyonu patates

Yaz aylarına girilmesine rağmen ülkenin içine düştüğü tarım krizi gıda fiyatlarında olağandışı artışlara neden oluyor. Haziran ayının zam şampiyonu aylık yüzde 41,57 ile patates oldu. Patatesi, aylık yüzde 36,37 zam ile havuç takip etti.

Tüketici enflasyonu perakende fiyatlardaki artışı gösterirken, bu fiyatlar en çok girdi maliyetlerinden yani üretici enflasyonundan etkileniyor. Tüketici enflasyonunu gösteren TÜFE ile üretici enflasyonunu gösteren ÜFE arasındaki fark kısa vadede yüksek olabilse de, üreticiler artan maliyetlerini uzun vadede fiyatlara yansıttığı için farkın giderek kapanması bekleniyor. TÜİK dün ÜFE göstergelerini de yayımladı. Buna göre ÜFE artışı ile TÜFE artışı arasındaki fark 2005’ten bu yana kaydedilen en yüksek değere ulaştı. Yıllık ÜFE artışı yüzde 38,33, yıllık TÜFE artışı yüzde 16,59 oldu. Aradaki fark enflasyon beklentilerini olumsuz etkiliyor.

***

Mayısın zam şampiyonları

1- Patates: %41,57
2- Havuç: %36,37
3- Şehirler arası otobüs ücreti: %29,46
4- Yurtiçi turlar: %17,48
5- Limon: %16,63
6- Altın mücevher: %8,99
7- Balık: %8,73
8- Maydanoz: %7,87
9- Bulaşık bezi: %7,15
10- Elma: %7,06

***

Kamu emekçilerinin maaşı eriyor

Toplu sözleşme görüşmelerine hazırlanan kamu emekçileri, sabit ücretli oldukları için enflasyondan en çok etkilenen kesimlerin başında geliyor. Büro Emekçileri Sendikası, kamu çalışanlarının tüketim sıklıklarını dikkate alarak “Kamu emekçilerinin enflasyon sepeti araştırması”nı yayımladı. Buna göre emekçilerin sepetindeki ağırlıklarla hesaplanan yıllık enflasyon yüzde 34,65 olarak gerçekleşti. Sepetin aralık ayına göre yüzde 15,23 zamlandığı vurgulanan raporda yılın ilk 5 ayında kamu emekçilerinin ücretlerinde enflasyon karşısında yüzde 12,23 oranında kayıp yaşandığı ifade edildi.

***

Göstergeler benzer koşullar farklı

1-Faiz silahı yok
ÜFE ile TÜFE arasındaki fark en son 2018’in eylül ve ekim aylarında bu derece yüksek seyretmişti. Hatırlanacağı üzere 2018’in ağustos ayında Rahip Brunson krizi olarak anılan kur şoku yaşanmış, döviz kurlarındaki yükselme ÜFE’yi ve ardından TÜFE’yi rekor seviyelere çıkarmıştı. 2018’in eylül ayında ÜFE’deki yıllık artış, TÜFE’deki yıllık artıştan 21,63 puan yüksek kaydedilmişti. Ancak bu gelişmenin ardından TCMB, 625 baz puanlık rekor seviyede faiz artışıyla dolar kurunu baskılamış, enflasyonu düşürmüştü. Buna karşılık bu dönemde faiz artışı bir yana Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın söylediği şekilde bir faiz indirimi bekleniyor. Durum böyle olunca enflasyondaki artışın gelecek aylarda daha da yükselmesi kaçınılmaz görünüyor.

2- Emtia fiyatları düşmüyor
2018’de ÜFE’deki artış bugünkü gibi rekor seviyeye çıkarken, dünyada başta petrol ve gıda olmak üzere emtia fiyatları düşüş eğilimindeydi. Ancak bugünkü durum bunun tam tersi. Küresel gıda fiyatları endeksi mayısta bir önceki aya göre yüzde 4,8, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 39,7 arttı. Eylül 2011 sonrasındaki 10 yılın zirvesine yükselen ve rekora yaklaşan endekste Ekim 2010 sonrasındaki 11 yılın en yüksek aylık artışı gerçekleşti. Bitkisel yağ fiyatları yıllık yüzde 124,6 arttı.

---

BirGün pazarda

BirGün, pazar yerinde halka yüzde 7'lik büyümeyi ve hissedilen enflasyonu sordu. Yanıtlar geniş kesimlerin gerçeğini gözler önüne serdi.

Zöhre Çelik: Dolap dolmuyor. Emekli maaşlarıyla geçiniyoruz iki kızım var, ikisi de okuyor. Hem karnımızı doyurup hem çocuk okutmak mümkün değil. Ben hiçbir zaman artıramıyorum hep içeri giriyorum. Ülke bitti bana göre. Emekli maaşlarımız çok düşük. Pandemide faturalar çok yüksek gelmeye başladı.

Derya Tazegül: Önce dolaşıyorum, gözüme ilişen kaliteli şeyleri seçmeye çalışıyorum. Az az biraz daha fazla çeşit almaya çalışıyorum. Her hafta her şeyi alamayabiliyorum. Mutfakta sebze yemeği ağırlıklı pişiyor. İçinde kıyma bulunan yemekleri tercih ediyorum ben. Çocuklarımız için çok ufak birikim yapabiliyoruz.

Derya Utku Dikmen: Elimizi uzatamıyoruz. Geçen hafta yarı fiyatına aldığım ürün bu hafta iki katına satılıyor neye göre endeksleniyor anlamıyoruz. En kısamayacağımız yer boğaz ama oradan da kısmak zorunda kalıyoruz. Çocuğum özel gereksinimli bununla ilgili de ciddi problemlerim var. İlaçları da dolara endeksli.

Serpil Gündüz: Kışlık dolaba bir şey almak istiyorum ona bile para yetmiyor. Özellikle meyvelerden kısmak zorunda kalıyoruz. Aracılar, büyük marketler üreticiden ucuz alıp pahalıya satıyor. Evimin yanında büyük bir market var çöpünü görseniz ürünleri indirip ucuza satmak yerine çöpe atıyorlar.

İlyas Yıldız: İnsanlar zor durumda. Geçim zor. Pazarda tane işi meyve sebze almaya çalışıyorlar, alamıyorlar. Pazar bittikten sonra hanımlar gelip artıkları seçmeye çalışıyor. Nerdeyse izdiham çıkıyor. Ben emekli maaşıyla geçinemiyorum ama hiç değilse aç kalmıyorum. Yani o da yetmiyor.