Enflasyonla mücadelede akla zarar tedbir: Ceza ve korku sopası çıkıyor

Havva GÜMÜŞKAYA

İktidar, enflasyonla mücadele adı altında bir kez daha sopa çıkardı. Yaşanan ekonomik kriz için günah keçisi arayışında olan iktidar, fahiş fiyat ve stokçuluk cezalarında artışa gidiyor.

2020, 2022 ve 2023 yıllarında denenen ancak enflasyona ve piyasadaki aksaklıklara engel olamayan fahiş fiyat ve stokçuluğu cezalandırmada uygulanan ceza miktarları dördüncü defa artırılarak ‘çare’ aranıyor.

TBMM Genel Kurulunda, fahiş fiyat ve stokçuluk cezalarının artırılmasını da içeren Türk Ticaret Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Teklifi üzerinde görüşmeler sürüyor.

Kanun teklifindeki maddelere göre, stokçuluk yaptığı için bir yılda 3 kez ceza alan işletmeye 6 güne kadar kepenk kapatma cezası verilebilecek. Ayrıca satıştan kaçan işletmelere de ürün bedelinin yüzde 10'u kadar ceza kesilecek.

Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun'da öngörülen değişiklikle üretici, tedarikçi ve perakende işletmeler tarafından bir mal veya hizmetin satış fiyatında fahiş artış yapılamamasına dair hükme aykırı hareket edenlere, her bir aykırılık için 100 bin liradan 1 milyon liraya kadar idari para cezası uygulanacak.

Üretici, tedarikçi ve perakende işletmeler tarafından piyasada darlık yaratıcı, piyasa dengesini ve serbest rekabeti bozucu faaliyetler ile tüketicinin mallara ulaşmasını engelleyici faaliyetlerde bulunulamayacağı hükmüne aykırı hareket edenlere de her bir aykırılık için 1 milyon liradan 12 milyon liraya kadar ceza verilebilecek.

Küçük işletmeye bir yılda kesilebilecek toplam cezanın üst sınırı 5 milyon 20 milyon TL’ye, orta ölçekli işletmede 50 milyondan 200 milyon TL’ye, büyük ölçekli işletmede ise toplam cezanın üst sınırı 250 milyondan 1 milyar TL’ye yükseltilecek.

CEZALARI KATLAYARAK ENFLASYONLA MÜCADELE

Kanun teklifinin cezalandırmayla ilgili hükümlerine karşı oy kullanan CHP milletvekilleri, perakende ticarette sorunların sadece ceza artırımı ve piyasaya korku salınması yoluyla çözülemeyeceğini savundu. CHP’nin muhalefet şerhinde Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun’a ilişkin itirazlar şöyle ifade edildi:

• Teklifin perakende ticaretle ilgili olarak işletme kapatmaya kadar giden cezai hükümleri, enflasyonu ve perakende zincirindeki sorunları çözmekten uzak. 10 bin TL ile başlayan cezalandırma süreci bu teklifle artık 12 milyon TL’ye dayanmış, 6 gün işletme kapatmaya kadar varmış, ancak fiyat artışları durdurulamamıştır. Bu teklifte, 4.2.2021 tarihinde Ticaret Bakanlığının sektör görüşüne açıp, 3 yıldır rafa kaldırdığı 17 maddelik ilk Perakende Ticaret taslağından da eser yoktur. 2021’deki ilk taslak, küçük üreticiyi zincir marketler karşısında daha fazla koruyup sorunu nispeten tespit ederken, yeni teklif cezalarla uğraşmaktadır.

• 2021’deki Bakanlık taslağında olan “gıda perakendecisi zincir marketlerin pazar günleri saat 11.00’dan sonra açılacağı” hükmü yeni teklifte yoktur.

• Taslakta olan ve zincir marketlerin üreticiye karşı tazmin yükümlülüğünü artıran maddeler teklifte yoktur.

• Mevcut Kanunda olan ve zincir marketlerin raf alanlarının en az yüzde 1 ini coğrafi işaretli ürünlere, yöresel ürünlere ayıracak hüküm için, 2021’deki Bakanlık taslağında kapsamlı değişiklik yapılıyordu. Bu düzenleme de yeni teklifte yoktur.

• Taslakta zincir marketler, belli koşullar altında tütün mamulleri, mobilya, telefon, elektronik ve beyaz eşya satılamayacaktı. Teklif, zincir marketlere uğramadan cezalara odaklanmıştır.

• Taslakta belediyelerin tedarik ve dağıtım kooperatiflerine ortak olabilmesi sağlanırken yeni teklif bu hükmü de görmezden gelmiş, cezayla ilgilenmiştir.

• Taslak hiç geciktirmeden tüm cezaları, piyasa düzenlemelerini, zincir gıda marketlerinin pazar günü çalışmamasını, belli ürünlerin o marketlerde satılmamasını yasalaştırmak için “Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer” demişti. Bu teklif, cezaları hemen yürürlüğe koymakla meşguldür.