Engelli emekli tekrar çalışabilir mi?
SORU: 25 Mart 1985 doğumluyum ve işe giriş tarihim 12 Şubat 2008. Birinci derece engelli olduğum için emeklilik şartım 15 yıl ve 3600 gün prim ödemesine dayanıyor. Hâlihazırda 5500 prim günüyle 3600ü çoktan geçtim ve Şubat 2023’te emekli aylığı almaya hak kazanacağım. Size şu soruları sormak istiyorum:
1. Engelliler emekli olduktan sonra yine engelli kadrosunda istihdam edilebiliyor. Peki, işveren bu durumda SGK primi ödemeye devam eder mi? Emekli olan engelliyi istihdam etme noktasında işveren için bir sıkıntı var mıdır?
2. Emekli maaşımı almaya başlamam için işyerinden yazı almam gerekiyor. Dolayısıyla çıkış/giriş işlemi yapılmalı, lakin işverenler bu konuya pek sıcak bakmıyor. Bu konuda hangi argümanlarla işverene gitmeliyim? Yasal olarak maaşımı bağlatmak ve çalışmaya devam etmek konusunda işveren ya da benim için dezavantaj var mıdır?
3. Hak ettiğim tarihte maaş bağlatmayıp, aktif çalışmaya devam edersem daha sonra alacağım emekli maaşı artar mı? Cevap hayırsa, geriye dönük almadığım maaşları alma hakkım var mı?
CEVAP: 1. Sadece engelliler değil herkes emekli olduktan sonra çalışabilir buna yasal bir mani yok. Emekli olanlar (ve onlar adına işverenler) Sosyal Güvenlik Destekleme primi ödeyerek çalışma hayatlarını sürdürebilirler. İşverenler emeklileri maliyet açısından genellikle kayıtdışı çalıştırmayı tercih ediyorlar. Bunun dışında bir sıkıntı yok.
2. İşyerinizden yazı almanıza gerek yok. SGK’den emeklilik hakkı kazandığınıza dair belgenizi işverene ibraz ettiğinizde işveren zaten size çıkış yapmak zorunda. Ardından çalışmaya devam edecekseniz emekli çalışan olarak girişinizi yapmak durumundadır. Bu durumun işverene herhangi bir dezavantajı yok. Sizin açınızdan da hem emekli aylığınızı hem de işverenden ücretinizi alacağınız için bu bir avantajdır. Ancak malulen emeklilikte durum farklıdır. Çünkü malulen emekli olanlar çalışırsalar emekli aylıkları kesilir.
3. Çalışanların SGK matrahları (ücretleri) yüksek ise çalışarak prim ödeme gün sayıları arttığında emekli aylıkları da yükselir. Ancak 5510 Sayılı Yasa ile yapılan değişiklikler sonrasında asgari ücret ve civarı düşük ücretli olanlarda prim gün sayısı artsa da emekli aylığı düşük oluyor. Dolayısıyla aylık ücretiniz düşükse bir an önce emekli aylığı bağlatmanız mantıklı olacaktır. Emekliliğe hak kazanılmadan emekli aylığı tahakkuk etmeyeceği için geriye dönük emekli aylığı diye bir kavram olmaz.
Sağlık sebebiyle işten ayrılıp kıdem tazminatı alabilir miyim?
SORU: Özel bir işyerinde dokuma makineleri operatörüyüm migrenden dolayı rapor almak istiyorum. Doktorum da ışık ve sese duyarlılık raporu verebileceğini söyledi. Dokuma makineleri zaten çok fazla ses ile çalışmakta kumaş kontrolü için de çok fazla spot ışık bulunmakta. Bu raporu alsam işten ayrılıp tazminat alabilir miyim?
CEVAP: İş kanununun konuyu düzenleyen 24/1. maddesi gereğince işçi “İş sözleşmesinin konusu olan işin yapılması işin niteliğinden doğan bir sebeple işçinin sağlığı veya yaşayışı için tehlikeli olursa” işçi iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilecektir. Bunun olabilmesi de sadece kendi doktorunuzun vereceği raporla mümkün değildir. Devlet hastanesinden alacağınız bir heyet raporu ile yapmakta olduğunuz işin sağlığınız için yasa maddesinde belirtildiği gibi sağlığınız ve yaşayınız için risk oluşturduğunu kanıtlamanız gerekiyor. Bu raporu işverene sunarak haklı nedenle iş sözleşmenizi sona erdirip kıdem tazminatı talep edebilirsiniz.