Epilepsi tedavisine umut olabilecek keşif

Çalışmalarını Norveç’te sürdüren Prof. Dr. Emre Yakşi, Dr. Nathalie Jurisch-Yakşi ve araştırmalarını Almanya’da sürdüren Doç. Dr. Çağhan Kızıl epilepsi alanında yeni bir çalışmaya imza attı. Dünyanın en prestijli bilimsel dergilerinden Nature Communications’da yayımlanan çalışmaya göre, epilepsi krizlerinin bir nedeni beynin savunma sistemini oluşturan ‘glia’ hücrelerinin fonksiyonlarının çökmesi.

Epilepsi genetik nedenlerle ortaya çıkabildiği gibi beyin travması sonucunda da görülebiliyor. Epilepsi hastasının en büyük sıkıntısı aniden ortaya çıkan nöbetler. Nöbetlerin nedeni şu ana kadar belirlenemedi. Dolayısıyla öncesinde önlem almak da mümkün olmadı.

KRİZLER NEDEN YAŞANIYOR?

Epileptik krizler öncesi beyindeki sinirlerin aktivitesinde küçük ve lokal bir artış belirlenirken, beynin savunma mekanizmasını oluşturan glia hücrelerinde yüksek derecede ve beynin neredeyse tamamını kaplayan elektrofizyolojik dalgalanmalar görüntülendi. En ilginç sonuçlardan biri ise bu dalgalanmaların, sinir hücrelerinin epileptik aktivitelerini, epilepsi krizleri öncesinde kontrol altında tutarak önlemesi. Yani glia hücreleri, epilepsiye karşı beyni savunmakta. Bu savunma anında, ‘glutamat’ denilen ve beyinde sinir sistemini aktive eden bir maddeyi içlerine alarak ortamdan uzaklaştırıyor. Ancak bu savunma mekanizması bir seviyeye kadar işleyebiliyor. Araştırmacılar, sinirlerde epilepsi hareketlenmeleri hız kazandığında bir seviyeden sonra glia hücrelerinin işlevlerini yerine getiremediklerini gözlemledi. Bu durumda, glutamat moleküllerinin emilimi azalıyor ve beynin savunma mekanizması çöküyor. Üstüne üstlük, glia hücreleri, glutamat molekülleri salgılayarak epilepsi ataklarının bir anda beynin tamamına yayılmasına neden oluyor.

ARAŞTIRMALAR DEVAM EDİYOR

Bilim insanlarının bu yeni bulguları, daha önce epilepsi hastalığında göz ardı edilmiş olan yeni bir bakış açısını da gün ışığına çıkarıyor. Mevcut tedavi sinirsel aktiviteyi baskılayan ilaçların düzenli kullanımı üzerine kurulan stratejilere dayanıyor. Ancak her üç epilepsi hastasından biri ilaç tedavilerine olumlu yanıt vermiyor. Glia hücrelerinin yeni keşfedilen bu işlevi, epilepsi hastalığının tedavisinde yeni bir umut ışığı olabilir. Prof. Dr. Yakşi ve Dr. Jürisch-Yakşi, devam eden çalışmalarını doktorlarla beraber sürdürüp, glia hücrelerine yoğunlaşan tedavilerin hangi tür epilepsi hastalıklarına uygun olabileceğini araştırmaya devam ediyor. Prof. Dr. Yakşi, bu sonuçların, temel bilimler ve klinik çalışmaların el ele vermesinin önemini bir kez daha ortaya koyduğunu da ekliyor.

ZEBRA BALIKLARI KULLANILDI

Bilim insanları, bu sonuçları biyomedikal araştırmalarda sıkça kullanılan zebra balıklarında epilepsi hastalığını modelleyerek gün ışığına çıkardı. Zebra balıkları Alzheimer, Parkinson ve hatta kanser gibi hastalıkların modellemesinde sıkça kullanılan bir laboratuvar hayvanı. Küçük beyinlerinin şeffaf olması, mikroskobik görüntüleme metotlarıyla sinirsel aktivitenin beynin tamamında ölçülmesine olanak veriyor. Bu çalışmada da bilim insanları, zebra balıklarında epilepsi hastalığını tetikleyip, epileptik krizler sırasında beynin aktivitesini yüksek çözünürlükte görüntüledi.