Erken seçim değil zamanından önce

Türkiye, tarihinin en kritik seçimine doğru soru işaretleriyle ilerliyor. Seçim tarihi, seçimin hangi sistemle yapılacağı, cumhurbaşkanı adayları dahil pek çok başlık yanıtsız. Soru işaretleri içinde Erdoğan’ın bir kez daha aday olup olamayacağı da var. Hatta diğer bütün başlıklar biraz da bu soruya verilecek yanıtla ilişkili.

Aralarında Anayasa hukukçuların da olduğu pek çok isim, 'Bir kimsenin en fazla iki defa cumhurbaşkanı seçilebileceği' hükmünün olduğu Anayasa'nın 101. Maddesini’ni işaret ederek Erdoğan'ın 2023'te aday olamayacağını öne sürüyor.

Hatta konu ile ilgili Liberal Demokrat Parti, YSK’ye "Cumhurbaşkanının üçüncü defa adaylığı için hangi koşulların gerçekleşmesi gerektiği" hakkında görüş almak için başvurdu. YSK, Liberal Demokrat Parti’nin istemi üzerine seçim takviminin henüz açıklanmaması gerekçesiyle ‘Görüş verilmesine yer olmadığına’ karar verdi. Yani “Olabilir” ya da “Olamaz” demedi.

PEKİ ANAYASA NE DİYOR?

Anayasa Hukukçusu ve CHP Milletvekili İbrahim Kaboğlu, Anayasa’nın 101. Maddesi’ne göre görevdeki cumhurbaşkanının üçüncü kez aday olamayacağını savunanlardan. Kabaoğlu, “Ancak, bu kesin kurala, 2017 Anayasa değişikliği sırasında 'koşula bağlı' bir istisna getirildi. Madde 116/3. Buna göre Erdoğan, Ağustos 2014’te ve 24 Haziran 2018 seçimlerinde olmak üzere iki kez Cumhurbaşkanı seçilen ve halen görev başında bulunan kişi. Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde, ancak TBMM seçimlerin yenilenmesine karar verir ise madde 116/3’ün öngördüğü istisnai yolla üçüncü kez aday olabilir” diyor. Bu koşullarda takvime bir bakmak gerekiyor.

Cumhurbaşkanı Seçimi Kanunu’nda seçimlerin başlangıç tarihine ilişkin “Cumhurbaşkanı ve Türkiye Büyük Millet Meclisinin görev sürelerinin dolmasından önceki son pazar günü oy verme günüdür. Görev süresi, birlikte yapılan bir önceki seçim tarihi esas alınarak belirlenir. Oy verme gününden geriye doğru hesaplanacak altmış günlük sürenin ilk günü seçimin başlangıç tarihidir” diyor. Önümüzdeki seçimlerin zamanında yapılması durumunda seçimlerin başlangıç tarihi 24 Nisan 2023 günü. Özetle her şey normal şekilde ilerlerse seçimler 24 Nisan-18 Haziran 2023 tarihleri arasında yapılacak anlamına geliyor ama Anayasa çok açık. İkinci kez cumhurbaşkanlığı görev süresini tamamlamış olacak olan Erdoğan, Anayasa’ya göre aday olamaz. Tek yol kalacak, Meclis’in erken seçim kararı alması.

Erken seçim kararı için milletvekili sayısının beşte üçünün yani 360 milletvekilinin “evet” demesi gerekiyor. AKP-MHP ve BBP’nin 334 olan sandalye sayısı erken seçim kararı için yetmiyor. CHP, İYİ Parti ya da HDP’den en az birinin destek vermesi gerekiyor. Normal seçim dönemine iki ay kalacakken muhalefetin tarihinde ve koşullarında anlaşmadığı erken seçime yol vermesi beklenemez.

TEK DERT ERKEN SEÇİM DEĞİL

Seçimlerin kaderini belirleyecek bir başka tarih de 7 Nisan 2023. Hatırlanacağı gibi 6 Nisan 2022 tarihinde Milletvekili Seçim Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Meclis’te kabul edildikten sonra Resmi Gazete’de yayımlandı. Yine hatırlanacağı gibi bu kanun ülke barajını yüzde 7’ye indirip seçim bölgesi barajı getirerek bir anlamda ittifakları anlamsız hale getirdi. İşte bu değişikliğin hayata geçebilmesi için seçim 7 Nisan 2023 tarihinden sonra yapılmalı.

Eğer önümüzdeki sonbaharda bir erken seçim olmayacaksa, Erdoğan tartışmaların önüne geçmek için zamanından önce bir seçim öngörüyorsa ve bunu da yeni yasayla yapmak istiyorsa tarih önümüzdeki yılın 7 Nisan-24 Nisan aralığına pazar günü olmak durumunda. 9-16 ya da 23 Nisan. Bu arada Ramazan Bayramı’nın 21 Nisan tarihinde olduğunu hatırlatalım.

Erken seçim tarihi tartışmasında hem iktidar cephesi hem de muhalefet cephesi yeni yasanın ne kadar işlerine yarayıp yaramayacağına bakarak da karar vereceklerdir. Sandık başkanlığı meselesi bu hafta sonu itibarıyla yürürlüğe girmiş olacak. Dolayısıyla partilerin kararında kanunda yer alan diğer değişiklikler etkili olacak.

MUHALEFETİN ÖNÜNDEKİ BİRTAKIM SORULAR

Sonbaharda iktidarın Meclis’e getireceği erken seçim talebini muhalefet kabul edecektir. Bu koşullarda tüm bu tartışmalar ve hesaplar anlamsızlaşır, yürürlükteki seçim yasıyla sandığa gidilir. İktidar 2022’de seçim yapmayacaksa muhalefetin önünde birden fazla karar vereceği soru belirecektir.

1 “Erdoğan mağduru oynayacak” kaygısıyla Anayasa’nın çiğnenmesine göz yummak “Bir kez daha delinse de bir şey olmaz” diyerek seçim tarihini beklemek.

2 “Aday olamazsın, aday yapılması durumunda YSK suç işler” kampanyası yapmak. Kampanyayı Erdoğan’ı erken seçime zorlamanın parçası yaparak“ mağduriyet” söyleminin önüne geçmek

3 2023 ilkbaharında iktidarla uzlaşarak bir tarih belirlemek.

İktidar eylül ayına kadar erken seçim kararını Meclis’e getirmezse önümüzdeki aylar bu alternatifleri konuşup duracağız. Şimdiden kafa yormakta fayda var.