Eski Yunan'da antik olimpiyatların düzenlenmesi
Fotoğraf: Rakibinin gözüne hamle yapan bir pankration (Güreş boks karması bir spor) sporcusu ve ona faul veren bir hakemin tasvir edildiği bir çanak.
Yunus Emre CEREN
Eski Yunan’da düzenlenen olimpiyatlar adını borçlu olduğu Olympia kutsal alanında düzenlenirdi. Bu alanın yönetimi önceleri Pisa’dayken egemenlik savaşımları sonrasında Elis kentine geçmişti. Böylelikle Pisa yönetimi altında başlayan Olympia Oyunları, kutsal alanın Elis şehir devletine geçmesiyle birlikte el değiştirmiş oldu. Elis’e geçmesiyle birlikte Olympia Oyunları’nın saygınlığı ve popülaritesi giderek artmaya başladı. Olimpiyatlar antik dünyada da 4 senede bir düzenlenirdi. İlk başlarda sayısı onu bulan Hellanodikai adındaki hakemler ve hâkimler, oyunların düzenlenmesinden 10 ay önce Elis kentindeki üç gymnasion’dan birinde halk meclisi kurasıyla belirlenirdi. Bu 10 hakemin daha sonraları sayıları artmasına rağmen görevleri aynı kaldı.
Vazifeleri belliydi oyunların kurallarının tam olarak uygulanması, kurallara uymayan oyuncuların cezalandırılması ve oyunlardan önceki 30 günlük antrenman sürecinin yönetimiydi. Kurallara uymayan atlet ve antrenörler ise günümüzdeki gibi men, diskalifiye gibi medeni kurallarla cezalandırılmazdı, doğrudan bu iş için istihdam edilmiş kırbaççılar tarafından halkın gözü önünde kırbaçlanırlardı. Olympia Oyunları’na katılım şartları da vardı. Bu şartlara göre erkek olmak, bir kent devletine ve basitçe Yunanca kabile veya klan anlamına gelen phyle’ye ait olmak, özgür doğmuş olmak, meşru bir ana babaya sahip olmak ve adam öldürmemiş olmak gerekiyordu. Katı kurallar hâkimdi, Yunan olmayan, kadın olan ve köle doğumlu olanların katılması mümkün değildi. Bu şartlar ilerde daha kapsayıcı bir hal aldı ama kadınlar ve kölelerin durumu hiç değişmedi. Katılan devletlerin arasında oyunların sonuna kadar sürecek bir barış ilan edilirdi. Olympia Oyunları’na katılacak atletler turnuvadan 30 gün önce bu antrenman alanlarında hazır bulunmak durumundaydılar. Oyuncular resmi antrenmanlara gelip 30 gün boyunca eğitilir, kuralları öğrenirlerdi. Seçilen Hellanodikai adındaki hakem ve hâkimler ise kendilerinden öncekilerden kuralları iyice öğrenir ve adil davranmayı gözetirdi.
Oyunlar Elis kentinden Olympia’ya kadar yapılan ayinsel bir tören alayı yürüyüşüyle başlardı. Etkinlik sadece 5 gün sürerdi ve bu 5 gün içerisinde kurban kesme, spor müsabakaları ve ziyafetler de vardı. Olimpiyat meşalesi olarak bildiğimiz şey ise törenlerin gerçekleştiği alanın yanında bulunan Zeus Tapınağı’nda yakılan bir ateşti. Tören yürüyüşünün ardından gelen ilk faaliyet yemin töreniydi. Atletler ve atletlerin yakınları Olympia Oyunları’na karşı suç işlemeyeceklerine ve atletin yarışmalara bir süredir hazırlandığına dair yemin ederlerdi. Hellanodikai ise oyunlarda hile yapmayacaklarına, gençleri ve binekli yarışmalar için eşekleri seçerken adil davranacaklarına, rüşvet almayacaklarına ve sporcular hakkında öğrendiklerini paylaşmayacaklarına yemin ederlerdi. Oyunlarda 20 yaş ve üzeri erkekler ve 17-19 yaş arası çocuklar olarak adlandırılan iki kategori vardı. Kemik ölçümü gibi kesin yaş belirleyici unsurlar olmadığından bazı zamanlar fazla gelişmiş ergenler de karıştırılıp erkekler kategorisine konulurdu.
