Evi geçtik bir oda bile kiralanamaz

Hazırlayan: Semra KARDEŞOĞLU

Yazı Dizisi: Kiracı Olmanın Ağır Bedeli

Son üç yıldır hızlanarak artan barınma krizi, bırakın hafiflemeyi büyük kentleri de aşarak Anadolu’nun hemen tüm kentlerine yayıldı. İktidarın göstermelik birkaç önleminin bir fayda sağladığını söylemek imkânsız. Kiralar akıl almaz bir hızla yükselmeye devam ediyor. Yüzde 25 zam sınırına uyan da çok az. Yüzde 50 -60 zamla ev sahibi ile anlaşan kiracı kendini şanslı sayıyor.

Soruna konut krizi değil, barınma ihtiyacı olarak bakılacak bir noktadan hareket etmeden çözüm bulmak çok mümkün görünmüyor. Yurttaşlar bu meseleyle tek başına mücadele etmek zorunda kalıyor. Hanelerin birleştirilmesi, yıllardır oturulan semtlerden daha ucuz semtlere taşınmak, evi paylaşmak gibi çözümlerle ayakta kalmaya çalışıyorlar. Bırakın kirayı aidatı dahi ödemek kolay değil. Sonuçta kira sorunu bir yıl öncesinden daha fazla karmaşık hale gelmiş bir mesele ve önümüzdeki süreçte gündemdeki yerini koruyacak… Biz de son duruma bir mercek tutalım istedik...

***

Gazetede hemen yanımda oturan arkadaşımın telefonu çalıyor. “Açmasam mı acaba” diyor. “Kira zammını söyleyecek ve endişeliyim” diye ekliyor. Israrlı arama karşısında daha fazla dayanamayıp açıyor. Daha rahat konuşabileceği bir köşeye geçiyor. Döndüğünde beti benzi atmış; “Yüzde 80 zam istiyor. Israrım karşında yüzde 75’e indi. Oturduğum süre beş yılı geçtiği için eli güçlendi. Şimdi oturup yeni bir ev bakıp taşınma maliyetini çıkarayım” diyor. Ama yeni bir taşınmanın maliyeti 40 bini aşar. Ev sahibi de bunun farkında. Hani yüzde 25 zam sınırı. O çoktan uçup gitti….

Hemen herkesin yanı başında bu ve benzer bir muhabbet yaşanıyor. Kira bedelleri artık her ay ‘düzenli’ biçimde artmaya devam ediyor. İstanbul’da 6 bin TL altında konut bulmak neredeyse imkânsız. Ülkedeki diğer kentlerde de durum farklı değil. İktidarın aldığı göstermelik önlemlerden sonuç yok. Binlerce hanede bir asgari ücretin tamamı kiraya gidiyor. Birçok hanede kiranın gelir içindeki payı yüzde 50’yi aşmış durumda. Peki bu dağ gibi sorunla milyonlar nasıl boğuşacak? Memurların bir dönem atanmak için çırpındığı büyük kentlerden kaçış var mı? Ortak tutulan evler artık sadece öğrenciler değil yetişkin çalışanlar arasında da yayılıyor mu? Bunların hepsine yakından bakalım...

STÜDYOKONDU DAİRELER

Emlak sitelerindeki ilanlar aslında kira konusunda nereye geldiğimizi net olarak ortaya koyuyor. Örneğin sahibinden.com sitesinde Mecidiyeköy Gülbahar Mahallesi’nde en ucuz kiralık konut 7 bin TL. Bu aslında kattaki dairelerin birleştirilip sonra bölünmesiyle ve içine mini bir mutfak tezgahı konulmasıyla oluşturulmuş bir oda. Bazılarının dışarı bakan tek penceresi yok. Kimi de bir yatağın tamamen kapladığı odaya sahip. Stüdyo daire diye sunulsa da adeta “stüdyokondu” tipi denebilir. Bu tür odaların fiyatı 7 binden başlayıp 12 bine kadar çıkıyor. Bu mahallede sanırım 2 kişinin oturulabileceği küçük bir dairenin fiyatı 15 binden başlıyor. Üstelik deprem güvenliği sağlanmamış binalar bunlar. Çoğunun izolasyonu zayıf ve güneş görmüyor.

Sadece bu bölgedeki izlenimlerimiz bugün Türkiye’de küçük bir odanın kirasının Avrupa’nın büyük kentleriyle yarışır duruma gelmiş olması. Ama aradaki fark, bir Avrupalı kazancının 7’de birini kiraya verirken, İstanbul’da bugün birçok kişinin aylık geliri ile aynı seviyede olması.

İBB İstanbul Planlama Ajansı Genel Sekreteri Oktay Kargül, barınma krizinin yerelden örgütlenmesi gerektiğine dikkat çekti. Kargül, İstanbul Konut Ofisi ile soruna yönelik ilk adımın atıldığını belirterek şunları söyledi: "Adil bir konut politikası için semt semt örgütlenme gerekiyor. Semtin demografik yapısına uygun modellere karar verecek bir ofis olacak. İBB bünyesinde İstanbul Yenileniyor projemiz var."

Oktay Kargül

Kargül konut sorununun geldiği noktayı şu sözlerle özetliyor: "Daha önceki yıllarda yapılan anketlerde kira-konut sorunu ilk üç sırada yer almıyordu. 2022 ile birlikte ilk üç sorun arasında yer aldı. Kent genelinde 2021 Aralık ile 2022 Aralık arasında kira farkı yüzde 162,9’a ulaştı. Esenler, Kağıthane ve Bağcılar kiranın en çok arttığı ilçeler oldu. Bu ilçelerdeki artışta yeni binaların yapılması çok büyük etken. Depreme karşı güvenli binalarda oturmak istiyor herkes. Örneğin Kağıthane’de bir yılda ortalama kira artışı yüzde 259,4. Kağıthane, merkeze yakın bir ilçe bu da bir etken. Sarıyer ve Beşiktaş en yüksek fiyatlara ait yüksek yerler."

Yurtdışında konut sorununa de incelediklerini söyleyen Kargül, “Berlin’i inceledik. Kiralara getirilen üst limit var. Ancak yeterli bir denetim olmazsa bu tür modeli sürdürmek imkânsız. Barınma krizi tek başına bir sorun değil. Kent içinde çalışıp çeperde yaşamak zorunda olanlar aynı zamanda trafik meselesi de tetikleniyor” diye konuştu.

***

KİRACILAR NE DİYOR?
Kaan EMİRHANOĞLU

“İşine gelirse otur” dedi​

Ortaköy’de bakkal dükkanı olan Şaban B. ise koşullarını şöyle özetliyor: “6-7 senedir aynı evin kiracısıyım. Bulunduğum evde doğalgaz yok. Elektrik sobası ile ısınmak zorundayım. Doğalgaz yaptıralım dedim. Ev sahibi kiranın ucuz olduğunu söyleyerek ilgilenmek istemedi. Bu arada yüzde 25 zam kuralına da uymadı, yüzde 50 zam yaptı. ‘İşinize geliyorsa oturun’ diyorlar.”

Tadilat tamirat da bize kalıyor

Kiracıların bir bölümü ev sahiplerinin zamları yeterli bulmadığı için evdeki tamirat tadilatla ilgilenmediğini aktarıyor. Onlardan biri 47 yaşındaki Fatma F. Eşi ve oğlu ile Ortaköy’de kiralık bir dairede oturuyor. Yakın zamanda kiralarına yüzde 50’nin üzerinde zam yapıldığını aktaran Fatma F. “Yakın zamanda evde rutubet oluştu. Duvarları boyattım. Bunu kiradan düşelim dedim. Kabul etmedi ev sahibi. Cebimizden vermiş oluyoruz” diye konuştu.

Ev sahibi %100 zam yaptı

Bir mağazada satış sorumlusu olarak çalışan 28 yaşındaki Murat S., üç yıldır ailesiyle birlikte Mecidiyeköy’de kiralık bir dairede oturuyor. Ev sahibi yüzde 25 kuralına uymamış. Yüzde 100 zam yapmış. Asgari ücretin biraz üzerinde maaş aldığını aktaran Murat S. “Bu kadar yüksek oranda zam yapmasına rağmen bir gün geciktirsek evden çıkarmakla tehdit ediyor. Ekonomik koşullar böyleyken hiç anlayış göstermiyor, aslında ev sahibi, kiracısı, esnafı hepimiz aynı durumdayız” diyerek özetliyor yaşadıklarını.

Emlak sitelerindeki ilanlarda odalar full eşyalı denilerek pazarlanıyor.

EMLAKÇILAR NE DİYOR?

Yoksula güvencesiz bina​

Mecidiyeköy’de emlak danışmanlığı yapan Oktay Günüç, satılık ve kiralık konut fiyatlarına ilişkin şu bilgiyi veriyor: “Gülbahar’da 2 oda bir salon deprem öncesi yapılmış bir apartmanda bir dairenin kirası 12 bin TL. Yeni apartmanlarda bu fiyat 18 bin-20 bin TL arasında. Yeni apartman dairesi satış fiyatı 5-6 milyon lira bandında. Gayrettepe bölgesinde 3 artı 1 daire 28 bin TL’ye kiralanıyor.” Günüç, kiracıların en çok depreme dayanıklı yeni binaları tercih ettiğini belirterek şöyle dedi: "Ev sahipleri güne uygun kira istiyor. Ancak eski kiracının rayice göre kira vermesi için yüzde 300’e yakın zam yapması gerek. Öngörümüz kiralamalar ve fiyatlar artmaya devam edecek. Ancak farklı bir politika izlenirse belki değişir."