Faiz harcamaları bütçeyi sarstı
Vergi gelirlerindeki devasa artışa rağmen bütçe yılın ilk ayında 150,7 milyar TL açık verdi. Faiz harcamaları son bir yılda yaklaşık beşe katlanarak 121,1 milyar TL’ye yükseldi. Örtülü ödenekten 285,5 milyon TL harcandı.
Havva GÜMÜŞKAYA
Bütçe yeni yılın ilk ayında açık verdi. Hazine ve Maliye Bakanlığı verilerine göre, merkezi yönetim bütçesi 150,7 milyar TL açık verdi. 2023 yılının aynı ayına göre bütçe açığı, yüzde 368 büyüdü.
2024 yılı Ocak ayında merkezi yönetim bütçe giderleri 768 milyar TL, bütçe gelirleri 617,2 milyar TL oldu. Ocak'ta bütçe giderleri tarafında faiz harcamaları 121 milyar 93 milyon TL, faiz hariç harcamalar ise 646 milyar 875 milyon TL olarak gerçekleşti. Merkezi yönetim bütçe gelirleri Ocak ayı itibarıyla 617 milyar 249 milyon TL olarak kaydedildi. Gelirlerin 517 milyar 201 milyon TL’lik bölümünü vergiler oluşturdu. 2024 yılı Ocak ayı vergi gelirleri geçen yılın aynı ayına göre yüzde 104,6 oranında arttı.
ÖTV VE KDV’DE HIZLI ARTIŞ
Vergi gelirleri içerisinde KDV ve ÖTV'nin toplam vergi gelirleri içindeki payı yüzde 57,47 olarak kaydedildi. Toplanan 100 liralık verginin 57 liralık bölümünü ÖTV ve KDV oluşturdu. Ocakta geçen yıl aynı dönemine göre tahsilat oranı en fazla olan gelir petrol ve doğalgazdan alınan ÖTV ile şans oyunları vergisi oldu. Petrolden ve doğalgazdan alınan ÖTV, geçen yılın aynı ayına göre yüzde 292,3, şans oyunları vergisi ise yüzde 310 oranında arttı.
2023 yılında 44,8 milyar TL’lik tahsilat yapılan ÖTV, yüzde 118,2 artarak 97,7 milyar TL’ye çıktı. Ayrıca, dâhilde alınan KDV yüzde 164,6, BSMV yüzde 169,8, harçlar yüzde 95, damga vergisi de yaklaşık yüzde 80 oranında arttı.
BÜTÇEDE FAİZ HARCAMALARI FIRLADI
Bütçede vergi gelirlerindeki devasa artışa karşılık bütçe harcamalarındaki hızlı yükseliş nedeniyle açık verdi. Faiz harcamaları yıllık yaklaşık 5 katına çıktı. Ocak ayında faiz harcamaları yıllık yüzde 466,9 artarak 121,1 milyar TL oldu. Böylece, faiz harcamalarının toplam bütçe giderleri içindeki payı yüzde 15,8 ile Mayıs 2023’ten bu yana en yüksek seviyesine yükseldi.
REKOR SERMAYE TRANSFERİ
Ocak ayında sermaye transferlerindeki yükselme de dikkat çekti. Seçim dönemi kamu teşebbüslerine yapılan fiyat baskısı, görevlendirme giderine yansıdı. Zarar eden kuruluşlara bütçeden transferler gerçekleşti. Bu dönemde görevlendirme giderleri kaleminden sosyal güvenlik kurumlarına 46,1 milyar TL ve EÜAŞ’a 18,7 milyar TL ödeme gerçekleştirildi. Yurt içi borç verme kaleminden de Toprak Mahsulleri Ofisi’ne 20 milyar TL ödeme yapıldı.
Böylece merkezi yönetim bütçe açığı yılın ilk ayında, Orta Vadeli Program’da 2024 yılı için belirlenmiş olan 2 trilyon 652 milyar TL’lik bütçe açığının yüzde 5,7’si düzeyinde gerçekleşti. Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in tasarruf açıklamalarına rağmen kamuda harcamalarda frene basılmıyor. Şimşek’in “Ben defterlerimi sonuna kadar kullanıyorum. Bu seviyeye inmemiz lazım. Bu babamızın parası değil, milletin parası. Gösterişten uzak, mütevazı kamu anlayışına mecburuz” açıklamasının üzerinden bir ay geçti ama tasarruf adımları atılmadı. Kamunun kırtasiye masrafı geçen yılın aynı ayına göre yüzde 81,1 arttı. 2023 Ocak ayında 37,7 milyon TL olan Kırtasiye, Yayın, Baskı ve Büro Malzemesi Alımları kalemindeki gider bu yıl 68,4 milyon TL oldu. Bu giderin 30,8 milyonunu kırtasiye alım giderleri oluştururken 27,9 milyon TL’sini baskı ve cilt giderleri oluşturdu.
∗∗∗
KİRALAMA GİDERLERİ %131 ARTTI
Kamunun israf harcamaları arasında gösterilen kiralama işlemlerinin de son sürat devam ettiği ortaya çıktı. Kamu harcamalarında en tartışmalı kalemlerden biri olan kira giderlerine Ocak’ta 622,5 milyon TL ödendi. Kira giderleri geçen yılın ocak ayına göre yüzde 131 arttı. Kiralama giderleri arasında uçak ve taşıt kiralama harcamaları dikkat çekti. Taşıt kiralarına 176,9 milyon TL, uçak kiralarına ise 142,4 milyon TL ödendi.
∗∗∗
‘ÖRTÜLÜ’YE 285,5 MİLYON TL
Cumhurbaşkanı tarafından harcanabilen ve hesabı sorulamayan gizli hizmet giderleri kaleminden ocak 285,5 milyon TL tutarında harcama yapıldı. 2023 Ocak ayında bu kalemden yapılan harcama 188,6 milyon TL’ydi. Geçen yılın aynı dönemine göre artış oranı yüzde 66’yı buldu.
