Garantili yolcu kuş olup uçtu

Hüseyin Şimşek

Sayıştay Denetim Raporunda, havalimanlarının işletilmesi ve Türk hava sahasındaki trafiğin düzenlenmesi ve denetimiyle görevli DHMİ’nin yüksek borçları ve kuralsız yapılan atamalarıyla ilgili tespitlere yer verildi. Rapora göre, ‘çılgın projeler’ olarak duyurulan ve yolcu garantisi ile inşa ettirilen havaalanları da boş kaldı. Bazı havaalanlarının kullanım oranı yüzde 1’e bile ulaşamadı.

Sayıştay DHMİ Denetim Raporu’na göre, 2020’yi 2 milyar 76 milyon 828 bin TL dönem zararı ile kapatan kurumun işlettiği havaalanları, kapasitesinin çok altında kullanıldı. Tüm havaalanları ve havalimanlarında 513 bin 921 adet uçak trafiği gerçekleştirildi. 2020 yılı toplam kapasite kullanım oranı, bir önceki yıla göre 9,5 oranında düşüşle yüzde 15,6 seviyesine geriledi.

66 MİLYON AVRO BORÇ

DHMİ, yüksek oranda döviz cinsinden borçlandı. Kur artışından derinden etkilenen DHMİ’nin EUROCONTROL aracılığıyla kullandığı finansman kredisinin ana bakiyesi, 66 milyon 473 bin avro olarak hesaplandı.

İSTANBUL TAV’A TAZMİNAT

DHMİ’nin 2019’a göre ticari borç miktarı da yüzde 15 oranında, 1 milyar 846 milyon 115 bin TL artarak 2 milyar 192 milyon 313 bin TL’ye ulaştı. 2 milyar 10 milyon 182 bin TL’si satıcılara olan borçların 1 milyar 764 milyon 152 bin TL’si bu yıl içerisinde TAV İstanbul A.Ş’ye ödenen tazminattan, 136 milyon 638 bin TL’si de müteahhit hizmetlerinden kaynaklandı.

15 YILDIR DÜŞÜK KİRA

DHMİ’nin yüzlerce taşınmazının kirasını 15 yıldır artırmadığı da ortaya çıktı. Sayıştay tarafından yapılan incelemeye göre arazi, bina ve benzeri nitelikteki 439 adet alandan, tarifelerde belirtilen ücretlerin çok altında kira alındı. Bu uygulamanın 15 yılı aşkın süredir devam ettiği de tespit edildi. Bu nedenle DHMİ’nin gelir kaybı 2019 yılında 70,7 milyon TL, 2020 yılında 75,4 milyon TL, bu yılı 75,4 milyon TL oldu. Aynı havalimanında aynı nitelikteki ticari mahaller arasındaki kira farklılıkları yüzde 450’yi buldu. DHMİ’de kiracı olan yüzlerce işletmeye ertesi yıl ya hiç zam yapılmadı ya da olması gerekenin çok altında zam yapıldı. 2018 yılında, 130 adet kiracıya kira artışı yapılmadı. 2019’da bu sayı 149 oldu. Üretici Fiyat Endeksi’nin altında zam yapılan kiracı sayısı ise bin 426 olarak tespit edildi. 2020’de de 135 adet kiracıya zam yapılmadı. Bin 441 kiracıya da az bir miktarda zam yapılabildi. Bu nedenle üç yıllık gelir kaybı toplamı 68,2 milyon TL oldu. Uçakta satış mağazasında yapılacak satışlardan elde edilecek gelirden yüzde 27,5’ten yüzde 17’ye kadar DHMİ’ye pay vereceğini ifade eden şirket, ihaleyi kazandı. Ancak 2012’deki bu işlemden sonra ihaleyi kazanan ve uçakta satış işlemini gerçekleştiren firmanın verdiği pay, yüzde 5’e kadar düştü. Birçok kamu kuruluşunda olduğu gibi DHMİ’de de atama oyunları ortaya çıktı. ‘Şube müdürlüğü’ kadrosu, görevde yükselme ve unvan değişikliği sınavı ile atama yapılacak kadrolar arasında yer almasına rağmen, en son görevde yükselme sınavı 2007 yılında yapıldı. 2017’de 16 kişi, 2018’de 5 kişi, 2019’da 19 kişi ve 2020’de 31 kişi olmak üzere toplam 71 kişi, sınavsız olarak şube müdürlüğüne getirildi. Şef, memur, tekniker, teknisyen gibi kadrolarda yer alan kişiler, yönetim kurulu kararlarıyla önce boş bulunan daire başkan yardımcılığı, havalimanı müdürlüğü gibi yöneticilik kadrolarına atandı. Daha sonra aynı kişiler uzun süre geçmeden şube müdürlüğüne getirildi.