Gelirlerin yüzde 70’i gıdaya ve faturalara gidiyor

EKONOMİ SERVİSİ

Dünyada gıda fiyatlarındaki önlenemeyen artış, gelişmiş ülkelerde insanların bütçelerini zorlarken, yoksul ülkelerde yetersiz beslenme, hatta açlığa yol açıyor.

Altınbaş Üniversitesi İşletme Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, Dünya Gıda Programı’nın en son verilerine göre 82 ülkede 345 milyon kişinin gıda güvensizliği ile karşı karşıya kaldığını belirtti. Prof. Dr. Kozanoğlu, 45 ülkede 50 milyon kişinin yetersiz beslenme ile cebelleştiğini, 882 bin insanın ise açlıktan ölüm riskine maruz kaldığını söyledi. Yoksul insanların gelirlerinin yüzde 30 ile yüzde 70 arasındaki bölümünü gıdaya harcadıklarını dile getirdi. Gıda fiyatlarındaki bu artışın, insanların gıda ürünlerini yeterince tüketememelerinin yanı sıra, diğer gereksinimlerine de kaynak ayıramamalarına neden olduğunu söyledi.

ET VE SÜTTE ARTIŞ SÜRÜYOR

Gıda fiyatlarındaki keskin tırmanmanın sadece savaşla açıklanamayacağını söyleyen Prof. Dr. Kozanoğlu, Dünya Gıda Örgütü (FAO) Gıda Fiyat Endeksi’nin, haziran ayında yüzde 2,3’e gerilese de, hala 1 yıl önceki düzeyinin yüzde 23,1 üzerinde olduğuna dikkat çekti.

Savaştan en fazla etkilenen hububat fiyatlarının son 1 ayda yüzde 4,1 düştüğünü ancak hala Haziran 2021’den yüzde 27,6 daha yukarıda olduğunu belirtti. Temmuz 2022 itibarıyla TÜİK’e göre gıda fiyatlarında yüzde 94,65 artış olduğunu da hatırlatan Prof. Dr. Kozanoğlu, İTO’nun Ücretliler Geçinme Endeksinde temmuz ayı fiyatlarının yüzde 4,09 yükseldiğini, bu oranın gıdada da yüzde 4,83’le hız kesmediğini söyledi. TÜİK’te de fiyatlar genelde yüzde 2,37 artarken, gıdada ise yüzde 3,5’e sıçradığına dikkat çeken Prof. Dr. Kozanoğlu, “Sade vatandaşın mutfak masrafları hem Türkiye’de kontrolden çıkmış enflasyonun bir yansıması, hem de dünyada tarım fiyatlarının zirve yapmasının sonucu olarak artıyor” saptamasını yaptı.

Prof. Dr. Kozanoğlu, Türkiye’nin tüm dünyada gıda enflasyonu yaşayan ülkeler sıralamasında 4’üncü sırada yer aldığını belirtti. Türkiye’de gıdanın tüketim sepetindeki ağırlığının yüzde 25,32 olduğunu, bu oranın dar gelirli vatandaşlar arasında yüzde 30’un da üzerinde seyrettiğini söyledi. Son dönemde enerji fiyatlarının artışının hem ulaşım hem de ısınma maliyetlerine yansıdığına değindi. Bu nedenle yoksulların gelirlerinin yüzde 70’ten fazlasını gıda, ulaşım, elektrik, doğalgaz ve su faturalarına harcamak zorunda kaldıklarını dile getirdi.

FİYATLARDAKİ ARTIŞIN DÖRT NEDENİ

Prof. Dr. Kozanoğlu, gıda fiyatlarındaki bu artışın nedenlerini dört maddede sıraladı. “FAO Gıda Endeksi Mayıs 2020 ile Mayıs 2021 arasında da yüzde 40 artış sergiledi. Birincisi, pandemide navlun fiyatlarının artışı, göreceli ucuz bir kategori olan gıda taşıma maliyetlerini iyice yukarı çekti. İkincisi, küresel iklim değişikliğine bağlı sert hava hareketleri başta Çin ve Hindistan birçok ülkenin tarım üretimini olumsuz etkiledi. Üçüncüsü, en belirgin şekilde Çin’de gözlenen bir eğilim, et tüketiminin artışıyla hayvanların yem ihtiyacı da arttı. Bu da özellikle yoksulların tükettiği hububat fiyatlarına da yukarı yönlü basınç yaptı. Dördüncüsü ise finansallaşma gıda ürünlerine de nüfuz ederek buğday, mısır, kahve başta gelmek üzere özellikle türev piyasalar üzerinde spekülasyonu yaygınlaştırdı” diye konuştu.

GIDA ENFLASYONUNDA DÜNYADA DÖRDÜNCÜ SIRADA

Prof. Dr. Kozanoğlu, dünyada gıda enflasyonu yaşayan ülkeler sıralamasında ilk sırayı buğday sevkiyatının durması nedeniyle Rusya-Ukrayna savaşının vurduğu Lübnan’ın aldığını, 5 milyon kişinin ciddi gıda güvensizliği ile karşılaştığı Zimbabwe’nin ikinci geldiğini dile getirdi. Latin Amerika ülkelerinde ise daha çok Rusya’nın gübre ihracatının aksamasının olumsuz etkileri hissedildiğini söyledi. Zaten çok ciddi enflasyon sorunu yaşayan Venezuela’nın 3’üncü olduğunu belirterek, Türkiye’nin 4’üncü sırada bulunduğuna işaret etti. Prof. Dr. Kozanoğlu “Gıda enflasyonuyla manşet enflasyon farkını gösteren gerçek gıda enflasyonu sıralamasına göre de 5’inci sıradayız” ifadelerini kullandı.