Gençlerin ‘kamuda kontenjan’ isyanı

Dış Haberler

Güney Asya ülkesi Bangladeş, devlet memurluklarına kota sisteminin getirilmesine karşı üniversite öğrencilerinin başlattığı üç haftadır süren protestolarla çalkalanıyor. Kota uygulamasının kaldırılması talebiyle meydanlara inen binlerce öğrenci ile hükümet yanlıları ve güvenlik güçleri arasındaki şiddet tırmanıyor.

Hükümetin kararı geri çekmemesi üzerine protestolar yayılırken polisin müdahalesi de sertleşmeye başladı. Protestocu öğrenciler ülke çapında üniversiteleri işgal ederek birçok anayolu trafiğe kapattı. Eylemciler ile güvenlik güçleri ve Başbakan Şeyh Hasina’nın iktidardaki Awami Ligi partisinin öğrenci kanadı Bangladeş Chhatra Ligi üyeleri arasında çatışmalar yaşandı. Güvenlik güçlerinin, protestocuların üzerine ateş açtığı çatışmalarda yaşamını yitirenlerin sayısı 12’ye yükselirken 500’den fazla öğrenci de yaralandı.

‘HAYAT DURACAK’

Hükümet, çarşamba gününden itibaren tüm kamu ve özel üniversiteleri süresiz olarak kapatırken protestoları bastırmak için başta başkent Dakka, Chattogram ve Rangpur gibi büyük şehirlerde çevik kuvvet ve paramiliter sınır muhafızlarını görevlendirdi. Ayrıca büyüyen protestoların önüne geçmek için mobil internete ve sosyal medyaya kısıtlama getirildi.

Şiddet olaylarının ardından protestocular, ülke genelinde "hayatı durdurma eylemi" ilan etti. Protesto liderlerinden Asif Mahmud bu kapsamda hastaneler ve acil servisler dışındaki tüm kurum ve kuruluşların faaliyet göstermesine izin verilmeyeceğini duyurdu. Protestocular, muhalefeti ve vatandaşları eylemlerine destek vermeye çağırdı.

AYRIMCI SİSTEM

Öğrenciler, ayrımcılık yarattığını belirttikleri sistemin, bağımsızlık hareketinde liderlik eden Awami Ligi Partisi’ni destekleyenlere yaradığını belirterek liyakata yönelik bir sistem getirilmesini istiyor. Ocak ayında üst üste dördüncü kez başbakan seçilen Hasina’nın Awami Ligi hükümeti, 2018’deki kitlesel öğrenci protestoları sonrası kota uygulamasını kaldırmıştı. Ancak Yüksek Mahkeme, temmuz ayı başında bu kararı geçersiz kıldı.

Bangladeş Anayasa Mahkemesi ise Yüksek Mahkeme’nin kararını askıya alarak 7 Ağustos’ta kararını kamuoyuyla paylaşacak. Öte yandan Başsavcılık, hükümet kanadı da protestoların başladığı günlerde Yüksek Mahkeme’nin kararına itiraz ettiğini açıkladı.

DİYALOG TALEBİ

Başbakan Hasina, çarşamba günü protestocu öğrencilere “Anayasa Mahkemesi’nin kararı açıklanana kadar sabırla bekleme” çağrısı yaptı ve protestolarda yaşamını yitiren öğrencilere ilişkin soruşturma başlatıldığını kaydederek sorumluların adalet karşısına çıkarılacağı sözü verdi. Bangladeş Adalet Bakanı Anisul Huq, dün yaptığı açıklamada Başbakan Hasina’nın kendisinden protestocularla diyalog kurmasını istediğini belirtti.

Üniversite öğrencileri, Yüksek Mahkeme'nin 1971'deki bağımsızlık hareketine katılanların soyundan gelenlere devlet kadrolarının yaklaşık üçte birini ayıran kuralı yeniden yürürlüğe koymasının ardından 1 Temmuz'dan bu yana devlet memurluğu kotalarının kaldırılması talebiyle ülke genelinde protesto gösterileri düzenliyor.

KISITLI İŞ İMKANI

Yüksek Mahkeme'nin haziran ayında aldığı kararın ardından, kamu kurumlarındaki pozisyonların yüzde 56'sı artık “özgürlük savaşçılarının” çocukları ve torunları, kadınlar ve “geri kalmış bölgelerden” gelenler de dâhil olmak üzere belirli gruplara ayrılmış durumda. Hükümetin 2018’de kaldırdığı uygulamaya göre liyakata dayalı atamalara yüzde 44, kadınlara ve geri kalmış bölgelere yüzde 10’ar kota ayrılırken azınlıklara yüzde 5, fiziksel engellilere ise yüzde 1 ayrılıyor.

Uluslararası Çalışma Örgütü'ne göre Bangladeş'in 170 milyonluk nüfusunun yaklaşık yüzde 67'si 15-64, dörtte birinden fazlası da 15-29 yaş arasında. Statista’nın verilerine göre protestocuların neredeyse tamamını oluşturan üniversite öğrencileri ve yeni mezunların da arasında olduğu 15-24 yaş arasındaki genç işsizlik oranı ise yüzde 12,27 seviyesinde.

∗∗∗

KURTULUŞ RUHUNA AYKIRI YÖNETİM

Bangladeş Komünist Partisi, hükümetin kota kararı ve öğrencilerin yaşamını yitirdiği protestolara ilişkin açıklama yaptı. Açıklamada devlet kadrolarındaki kotaların sosyal devletin özel ihtiyaçları olan kişilere yönelik bir sorumluluğu olduğu kaydedildi. Ancak işsizlikle boğuşan öğrencilerin liyakatli atama talebinin haklılığına dikkat çekilen açıklamada ülkenin “kurtuluş savaşı ruhuna aykırı yönetildiği” belirtildi. Açıklamada 1971’deki bağımsızlık savaşı ve Özgürlük Savaşçıları’nın ülke için bir gurur kaynağı olduğu ancak söz konusu uygulamanın “onları onurlandırmayacağı” aktarıldı.

BÜYÜME TEKSTİLE BAĞLI

Dünyanın en fakir ülkelerinden Bangladeş’te son yıllarda ekonomik olarak büyük ilerleme kaydedildi. Al Jazeera’nın haberine göre Ekonomi son yirmi yılda ortalama yüzde 6,25 oranında büyüdü. Yoksulluk ise günlük 2,15 dolarlık uluslararası yoksulluk sınırına göre 2010’da yüzde 11,8’den 2022’de yüzde 5’e geriledi. Ancak bu büyüme, Batılı şirketlerin ucuz işgücü merkezi olarak gördüğü Bangladeş’in ekonomisinin büyük oranda teksil sektörüne bağımlı olması.

ÖĞRENCİLERE YANSIMIYOR

“Hala çok fazla eşitsizlik ve yoksulluk” olduğunu belirten Kanada Asya Pasifik Vakfı Başkan Yardımcısı Vina Nacibulla’ya göre ise bu büyüme verileri “eğitimli üniversite öğrencilerine yansımıyor.” Yeni iş imkânlarının yaratılmaması ve ucuza, güvenliksiz işleri sebebiyle öğrencilerin çoğu, kadrolu ve daha iyi maaşlı olduğu için devlet memurluğunda çalışmayı tercih ediyor. ABC’nin haberine göre her yıl 400 bin üniversite mezunu, kamudaki 3 bin pozisyon için sınavlara giriyor.