Gençliğin yeni gündemi işsizlik değil, ümitsizlik: Diplomalı ümitsizler gerçeği

Ozan GÜNDOĞDU

İstihdam yaratma kabiliyetini kaybeden ülke, yıllarca okuyup, hayaller kuran gençlerini eve hapsediyor. Artık üniversite mezunları çalışmayacaklarını kabullenmiş halde, iş aramıyor, evde oturuyorlar. Onların sayıları her geçen gün artıyor.

2020 yılının Ekim ayı itibariyle ülkede 2 milyon 840 bin üniversite mezunu, ne çalışıyor ne de iş arıyor. Bu mezunların 1 milyon 831 bininin yani yüzde 65’inin kadın olması ise altı ayrıca çizilmesi gereken bir başka veri.TÜİK verilerinde geriye doğru gidildiğinde her yıl sayının daha da artığı gözleniyor. 2016 yılında işgücü dışında kalan üniversite mezunu sayısının 1 milyon 735 bin olduğu düşünülürse o günden bu yana işgücü dışındaki mezunların sayısında yüzde 64’lük bir artış olduğu ortaya çıkıyor.

Bu kişilerin bir kısmı ileri yaşlarda olduğu için emeklilik hayatını yaşıyor. Verilere göre işgücünün dışında kalan 2 milyon 840 bin üniversite mezununun 452 bini 64 yaşın üzerinde. Ancak aktif işgücü yaşı olarak kabul edilen 64 yaşın altında olup da işgücünün dışında tam 2 milyon 387 bin üniversite mezunu bulunuyor. Bu yaş grubunda yani 64 yaşın altında 10 milyon 688 bin üniversite mezunu olduğu düşünülürse tablo daha çarpıcı bir boyut kazanıyor. Yıllarca eğitim görüp, bunun için dişinden tırnağından kısarak masraf yapan her 5 üniversite mezununun 1’i ne iş arıyor, ne de çalışıyor.

TÜİK’in anketler yoluyla elde ettiği verilere göre üniversite mezunları “iş olsa çalışırım” diyor. 15-64 yaş arası üniversite mezunları içinde 272 bin kişi, TÜİK’in neden iş aramıyorsunuz sorusuna “iş bulma ümidim kalmadığı için iş aramıyorum” diyor. Bu haliyle ümidini kaybettiği için iş aramayan üniversite mezunlarının sayısı 17 ilin nüfusunu geçmiş durumda. Bu sayının geçen yıl ekim ayında 109 bin olduğu düşünülürse 1 yılda iş bulma ümidi olmadığı için işgücünden ayrılan mezunlarda yüzde 149’luk rekor bir artış olduğu ortaya çıkıyor. Ümitsizlerin durumu bu. Diğer gerekçelerle iş aramayan ancak iş olsa çalışırım diyenler ise 436 bin kişiye dayanmış durumda. Geçen yıl ekim ayında bu sayı 209 bindi. Burada da yüzde 100’ün üzerinde bir artış söz konusu.

Üniversiteli kadınlar evde oturuyor

Daha önce hiçbir iş deneyimi olmayan 364 bin üniversite mezunu, şu anda ne çalışıyor ne de iş arıyor. Bunların 276 bini, yani yüzde 75’i kadın.

***

‘İş aramaya Viyana’da devam edeceğim’

Selin Temiz, Türkiye ekonomisinin yönetemeyenler yüzünden işgücünün dışına itilmiş 2,3 milyon üniversiteliden yalnızca biri. Kendisi 26 yaşında. Ege Üniversitesi Gazetecilik Bölümü mezunu. Okulunu bitirdikten sonra bir süre geçici işlerde çalışan Selin, çalışma şartlarındaki insani olmayan uygulamalar ve düşük ücretler nedeniyle başka işler aramaya koyulmuş. Bu sırada 2018’de patlak veren ekonomik buhran Selin’in iş arama yolculuğuna darbe vurmuş. Bu arada 2020 Ekim ayında istihdam edilen kişi sayısının (27 milyon 447 bin) 2018 Ekim ayında istihdam edilen kişi sayısından (28 milyon 870 bin) yaklaşık 1 milyon daha az olduğunu ekleyelim. Yani 2018’de başlayan kriz uzatmalı biçimde devam ediyor. Krizin uzaması ise Selin’in ümidini kırmış. Geçinmek için sosyal çevresinden ve serbest geçici işlerden faydalanan Selin yaklaşık 1 yıldır iş aramıyor. Peki ne yapıyor, nasıl geçiniyor? Bu soruyu sorunca “Erkek arkadaşım 8 ay önce Viyana’da bir yazılım firmasında iş buldu. Biz de evlendik, Türkiye’de iş bulma ümidim kalmadı. Bulsam dahi çalışma şartları insani değil. Mobbingin ne olduğu bile bilinmiyor. Biz de yeni kurduğumuz ailemizle Viyana’ya göç ediyoruz” cevabını aldık. Selin Türkiye’de bıraktığı iş arama sürecine Viyana’da devam edecek. Hepimizin etrafında sayısız örneğini gördüğümüz üniversite mezunu işsizler, Selin’in de çevresinde var. Selin’in geçmişteki ev arkadaşlarından kimi KPSS’ye çalışmış, yüksek puan almasına rağmen sonuç alamamış, kimi ise eğitimine hala devam ediyor. Zira işsiz kalacağını bilen genç mezunlar işsiz kaldıkları süreci yüksek lisans ve doktora yaparak değerlendirmeye çalışıyor.

***

Ümitsiz mezunlar 17 ilin nüfusundan kalabalık

TÜİK tahminine göre ekim ayında 1 milyon 511 bin kişi iş bulma ümidi olmadığı için iş aramadığını söylüyor. Bunların 272 bini üniversite mezunu. Bunlar aynı zamanda bugüne dek ölçümlenen en yüksek sayılar. Artık iş bulma ümidi kalmadığı için iş dahi aramayan üniversite mezunları 17 ilin nüfusundan daha kalabalık.

Ümidi olmadığı için iş aramayan üniversite mezunları: 272 bin

♦ Yalova: 271 bin
♦ Burdur: 271 bin
♦ Karaman: 253 bin
♦ Karabük: 248 bin
♦ Kırşehir: 243 bin
♦ Erzincan: 234 bin
♦ Bilecik: 219 bin
♦ Sinop: 218 bin
♦ Iğdır: 199 bin
♦ Bartın: 198 bin
♦ Çankırı: 196 bin
♦ Artvin: 171 bin
♦ Gümüşhane: 164 bin
♦ Kilis: 142 bin
♦ Ardahan: 97 bin
♦ Bayburt: 85 bin
♦ Tunceli: 84 bin

***

15 yıllık değişim, buz gibi gerçekler

Veriler geçmişle kıyaslandığında ise Türkiye’nin giderek kötüye giden sosyoekonomik gerçekleri su yüzüne çıkıyor. Bundan 15 yıl önce üniversite mezunu olanların hemen hepsi iş bulabiliyor, mezun olanların işgücünün dışında olması beklenmiyordu. Bugün ise 64 yaşın altında 272 bin üniversite mezunu iş bulma ümidi olmadığı için iş aramıyor. Bu sayı 16 yıl önce 2005 yılının ekim ayında sadece 22 bindi. Aradan geçen zaman içinde ümitsiz üniversitelilerin sayısı 12 katına çıkmış durumda. İşgücüne katılmama nedenlerine göre 15 yıllık değişim ise tablodaki gibi;