Genco Erkal kimdir? Genco Erkal'ın hayatı ve kariyeri

Türk tiyatrosunun unutulmaz isimleri arasına adını altın harflerle yazdıran usta sanatçı Genco Erkal 86 yaşında hayatını kaybetti. Usta sanatçı Genco Erkal'ın ölümünün ardından Genco Erkal kimdir sorusu yurttaşlar tarafından araştırılmaya başlandı. Sanat ile geçen Genco Erkal'ın hayatı ve kariyeri usta sanatçının ölümünün ardından tekrar gündeme getirildi. Peki Genco Erkal kimdir? İşte Genco Erkal'ın hayatı ve kariyeri...

GENCO ERKAL KİMDİR?

Genco Erkal 28 Mart 1938'de İstanbul'da doğdu. Deniz Subayı Reşat Erkal ve moda tasarımıcısı Nebahat Erkal'ın (Şerbetçi) oğlu olarak dünyaya gelen Genco Erkal Galatasaray Lisesi İlkokulu'nda yatılı okumasının ardınan orta öğrenimini Robert Koleji'nde tamamladı. Usta oyuncu lisans eğitimini ise İstanbul Üniversitesi'nin Psikoloji Bölümü'nde tamamladı.

Genco Erkal'ın tiyatroya olan ilgisi küçük yaşlardan itibaren başladı. Robert Koleji'ndeki günlerinde tiyatro ile yakından ilgilendi. Ailesinin tiyatro ile ilgilenmesini istememesi sebebiyle lisans eğitimini İstanbul Üniversitesi Psikoloji Bölümü'nde tamamladı. Ancak bu süreçte de Genco Erkal amatör olarak tiyatro ile ilgisi hiç kesmedi. 1957 yılında amatör oyuncu olarak Genç Oyuncular topluluğunun kuruluşunda yeraldı.

GENCO ERKAL'IN HAYATI VE KARİYERİ

Muhsin Ertuğrul'un davetiyle ilk profesyonel oyununda rol aldı. Kenter Tiyatrosu'nda sahnelenen Çöl Faresi oyununda aldığı rol Genco Erkal'ın profesyonel olarak tiyatroya başladığı gün olarak anılmaktadır.

Oyunculuk kariyerine Kenter Tiyatrosu'nda devam ettikten sonra Gülriz Sururi-Engin Cezzar Tiyatrosu'nda ve Ankara'da askerlik yaparken temas ettiği Ankara Sanat Tiyatrosu'nda devam etti.

İlk tiyatro ödülünü 1963'te Arena Tiyatrosu'nda sahnelenen Aslan Asker Şvayk oyununda Şvayk rolü ile aldı. Ülkemizde verilen tek tiyatro ödülü İlhan İskender Ödülü'nü kazanmasının ardından Genco Gülriz Sururi-Engin Cezzar Tiyatrosu'nda Keşanlı Ali Destanı'nı yönetti.

Bir Delinin Hatıra Defteri'nin uyarlanışı

Genco Erkal, Nikolay Gogol'un 'Bir Delinin Hatıra Defteri' adlı öyküsünü tiyatroya uyarladı ve Türkiye'de oynanan ilk tek kişilik oyun olarak 1965'te Ankara Sanat Tiyatrosu'nda sahneledi. Erkal, 1969, 1992 ve 2014'te farklı yorumla sahnelediği bu eser, onunla özdeşleşti. Ankara Tiyatrosu'nda Asaf Çiğiltepe'nin sahnelediği "Arturo Ui'nin Önlenebilir Yükselişi" oyunu ile Brecht tiyatrosu ile tanıştı.

Dostlar Tiyatrosu'nun kuruluşu

Genco Erkal, 10 yıl değişik tiyatrolarda oyuncu ve yönetmen olarak çalıştıktan sonra 1969 yılında Mehmet Akan, Şevket Altuğ, Ferit Erkal, Arif Erkin Güzelbeyoğlu ve Nurten Tunç ile birlikte devrimci bir tiyatro topluluğu olan Dostlar Tiyatrosu'nu kurdu. Genç Oyuncular'ın devamı olarak kurulan Dostlar Tiyatrosu'nun ilk oyunu 15 Ekim 1969'da sahneye konan 'Ha Me Ka Ha Ha Pe' idi. 'Durdurun Dünyayı İnecek Var'ın ardından 1970'te sahnelenen 'Rosenbergler Ölmemeliydi' ekibin çıkış oyunu oldu. Bu oyunu 'Asiye Nasıl Kurtulur' (1971), 'Havana Duruşması' (1971) adlı belgesel oyun, 'Kafkas Tebeşir Dairesi' uyarlaması 'Analık Davası' (1971), 'Azizname (1973) ve 'Alpagut Olayı' (1974) izledi. Turhan Selçuk'un Abdülcanbaz çizgi romanının, Nâzım Hikmet'in Kerem Gibi şiirinin uyarlamalarını sahneye koydu. 1978 yılında Brecht'in oyunlarından uyarladığı 'Brecht Kabare'yi sahneledi. Dostlar Tiyatrosu'nun kadrosu salonsuzluk ve bütçe sorunları sebebiyle 1980'lerde dağıldı ve Dostlar, prodüksiyon tiyatrosu olarak oyunlar sahnelemeye devam etti.

Yaşam Boyu Başarı Ödülleri

Yaroslav Haşek'ten Aslan Asker Şvayk, Gogol'den Bir 'Delinin Hatıra Defteri', Bertolt Brecht'ten 'Galileo', Maxwell Anderson'dan 'Yalınayak Sokrates', Nâzım Hikmet'ten 'Kerem Gibi', Can Yücel'den 'Can çeşitli ödüller' kazandığı ünlü rolleri arasında yer alır. Oyuncu ve tiyatro yönetmeni olarak birçok ödüle değer görüldü; çeşitli kurumlar tarafından yaşam boyu başarı ödülü ile ödüllendirildi.

Senfonik konserlerde Prokofiev'in Peter ile Kurt, Stravinski'nin 'Askerin Öyküsü', Fazıl Say'ın 'Nâzım' adlı yapıtlarını anlatıcı olarak seslendirdi.

Uluslararası Film Festivallerinde ödüller

Önemli uluslararası film festivallerinde gösterilen ve birçok ödül kazanan 'At', 'Faize Hücum', "Hakkâri'de Bir Mevsim", 'Camdan Kalp' ve uzun bir aradan sonra 2008 yılında çevrilen 'Pazar: Bir Ticaret Masalı', Çağan Irmak'ın senaryosunu yazdığı ve yönettiği, 2010'da vizyona giren 'Prensesin Uykusu' filminde filmlerinin başrolünde oynadı. 1982'de 'At' ve 1983'te 'Faize Hücum' filmleri ile 'En İyi Erkek Oyuncu' dalında Antalya Film Festivali'nde iki kez Altın Portakal' aldı. TRT televizyonu için Haldun Taner'in ünlü müzikli oyunu 'Keşanlı Ali Destanı'nı yönetti ve oynadı.

2008 senesinde "Sivas'93" isimli belgesel tiyatro oyununu yazdı ve yönetti. Oyuncuların birden fazla role girdiği bir epik tiyatro örneği olan bu oyunda, 1993 yılında Sivas Madımak Oteli’nde çıkarılan bir yangın sonucu ölen 33 kişinin hikâyesini konu edindi. Oyun, Türkiye ve Avrupa genelinde sahnelendi.

2009 senesinde, Amerikalı tarihçi ve tiyatro yazarı Howard Zinn tarafından 1999 yılında yazılan 'Marx in Soho' adlı tek kişilik tiyatro oyununu güncelleyerek "Marx'ın Dönüşü" adıyla sahneledi.

Sanat yaşamı, Ayşe Yüksel tarafından "Güneşin Sofrasında - Genco Erkal’ın Dostlar Tiyatrosu Serüveni" (2020) adıyla kitaplaştırılmıştır.

86 yaşında hayatını kaybetti

Uzun yıllar sayısız rolde izlediğimiz, Türk tiyatrosunun unutulmaz isimleri arasına adını altın harflerle yazdıran usta sanatçı Genco Erkal, 86 yaşında yaşamını yitirdi. Erkal'ın sosyal medya hesabından sabaha karşı Nazım Hikmet'in 'Hoşça kalın dostlarım' şiirinin dizeleri paylaşıldı.

Paylaşımda, “Hoşça kalın dostlarım benim hoşça kalın! Sizi canımda canımın içinde, kavgamı kafamda götürüyorum. Hoşça kalın dostlarım benim hoşça kalın... Resimlerdeki kuşlar gibi dizilip üstüne kumsalın, mendil sallamayın bana. İstemez... Tek hecesiz elveda” sözlerine yer verildi.

Hoşça kalın
dostlarım benim
hoşça kalın!
Sizi canımda
canımın içinde,
kavgamı kafamda götürüyorum.
Hoşça kalın
dostlarım benim
hoşça kalın...
Resimlerdeki kuşlar gibi
dizilip üstüne kumsalın,
mendil sallamayın bana.
İstemez... Tek hecesiz elveda.
.

— GENCO ERKAL (@DOSTLARTIYATRO) July 31, 2024

GENCO ERKAL'IN ROL ALDIĞI TİYATRO OYUNLARI

• 1964: Keşanlı Ali Destanı : Haldun Taner - Gülriz Sururi Engin Cezzar Tiyatrosu
• 1964: Sırça Kümes : Tenessee Williams - Kent Oyuncuları
• 1965: Arturo Ui’nin Önlenebilir Tırmanışı : Bertolt Brecht - Ankara Sanat Tiyatrosu
• 1965: Keloğlan : Birkan Özdemir - Ankara Sanat Tiyatrosu
• 1966: Durdurun Dünyayı İnecek Var : Anthony Newley / Leslie Bricusse - Ankara Sanat Tiyatrosu
• 1969: Durdurun Dünyayı İnecek Var : Anthony Newley / Leslie Bricusse - Dostlar Tiyatrosu
• 1969: Ha Me Ka Ha Ha Pe : Ali Tahsin - Dostlar Tiyatrosu
• 1969: Rosenbergler Ölmemeli : Alain Decaux - Dostlar Tiyatrosu
• 1970: Asiye Nasıl Kurtulur? : Vasıf Öngören - Dostlar Tiyatrosu
• 1970: Havana Duruşması : H.M. Enzensberger - Dostlar Tiyatrosu
• 1970: Nekrasof : Jean Paul Sartre - Dostlar Tiyatrosu
• 1971: Analık Davası : Bertolt Brecht / Mehmet Akan - Dostlar Tiyatrosu
• 1971: Aslan Asker Şvayk : Yaroslav Hasek / Genco Erkal - Dostlar Tiyatrosu
• 1971: Soruşturma : Peter Weiss - Dostlar Tiyatrosu
• 1971: Zemberek : Başar Sabuncu - Dostlar Tiyatrosu
• 1972: Abdülcanbaz : Turhan Selçuk / Mehmet Akan / Engin Ardıç / Genco Erkal / Macit Koper - Dostlar Tiyatrosu
• 1973: Azizname : Aziz Nesin / Genco Erkal - Dostlar Tiyatrosu
• 1973: Büyük Dümen : Art Buchwald - Dostlar Tiyatrosu
• 1973: Şili'de Av : Orhan Asena - Dostlar Tiyatrosu
• 1974: Alpagut Olayı : Haşmet Zeybek / Dostlar Tiyatrosu İşçi Kolu - Dostlar Tiyatrosu
• 1974: Düşmanlar : Yavuzer Çetinkaya / Maksim Gorki - Dostlar Tiyatrosu
• 1974: Kerem Gibi : Nâzım Hikmet / Genco Erkal - Dostlar Tiyatrosu
• 1975: Ezenler Ezilenler : Mehmet Akan - Dostlar Tiyatrosu
• 1975: Ortak : Bilgesu Erenus - Dostlar Tiyatrosu
• 1975: Sabotaj Oyunu : Macit Koper - Dostlar Tiyatrosu
• 1976: Bitmeyen Kavga : John Steinbeck - Dostlar Tiyatrosu
• 1976: Gün Dönerken : Yavuzer Çetinkaya - Dostlar Tiyatrosu
• 1977: Devrik Süleyman : Aydın Engin - Dostlar Tiyatrosu
• 1977: İkili Oyun : Bilgesu Erenus - Dostlar Tiyatrosu
• 1978: Brecht - Kabare : Bertolt Brecht / Genco Erkal - Dostlar Tiyatrosu
• 1979: Kafkas Tebeşir Dairesi : Bertolt Brecht - Dostlar Tiyatrosu
• 1980: Her gün Yeni Baştan : Nâzım Hikmet-Aziz Nesin-Haldun Taner-Bertolt Brecht - Dostlar Tiyatrosu
• 1981: Ağrı Dağı Efsanesi : Yaşar Kemal - Dostlar Tiyatrosu
• 1983: Galileo Galilei : Bertolt Brecht - Dostlar Tiyatrosu
• 1984: Yalınayak Sokrates : Maxwell Anderson - Dostlar Tiyatrosu
• 1985: Yaz : Edward Bond - Dostlar Tiyatrosu
• 1986: Ben, Bertolt Brecht : Bertolt Brecht / Genco Erkal - Dostlar Tiyatrosu
• 1987: Bay Puntila ile Uşağı Matti : Bertolt Brecht - Dostlar Tiyatrosu
• 1988: Üzbik Baba : Alfred Jarry - Orhan Duru - Dostlar Tiyatrosu
• 1989: Buruk Ezgi : Vaclav Havel - Dostlar Tiyatrosu
• 1990: Aslan Asker Şvayk : Yaroslav Hasek / Genco Erkal - Dostlar Tiyatrosu
• 1990: Merhaba : Aziz Nesin / Haldun Taner / Nâzım Hikmet / Genco Erkal - Dostlar Tiyatrosu
• 1991: Sevdalı Bulut : Nâzım Hikmet / Mehmet Ulusoy - Dostlar Tiyatrosu
• 1992: Bir Delinin Hatıra Defteri : Nikolay Gogol - Dostlar Tiyatrosu
• 1993: İnsanlarım : Nâzım Hikmet / Genco Erkal - Dostlar Tiyatrosu
• 1994: Birtakım Azizlikler : Aziz Nesin / Genco Erkal- Dostlar Tiyatrosu
• 1995: İçimdeki Çığlık: Genco Erkal - Dostlar Tiyatrosu
• 1996: Simyacı : Paulo Coelho - Dostlar Tiyatrosu
• 1997: Yosma : Bertolt Brecht / Genco Erkal - Dostlar Tiyatrosu
• 1998: Yalınayak Sokrates : Maxwell Anderson - Dostlar Tiyatrosu
• 1999: Can : Can Yücel / Genco Erkal - Dostlar Tiyatrosu
• 2000: Oyuncu : Tankred Dorst - Dostlar Tiyatrosu
• 2001: Yarışma : Laurent Baffie / Umur Bugay - Dostlar Tiyatrosu
• 2002: Yaşasın Savaş : Genco Erkal - Dostlar Tiyatrosu
• 2003: Fay Hattı : Behiç Ak - Dostlar Tiyatrosu
• 2004: Buluşma : Terry Johnson - Dostlar Tiyatrosu
• 2005: Aymazoğlu ile Kundakçılar : Max Frisch / Genco Erkal - Dostlar Tiyatrosu
• 2006: Oyun Sonu : Samuel Beckett - Dostlar Tiyatrosu
• 2007: Sivas '93 : Genco Erkal - Dostlar Tiyatrosu
• 2008: Marks'ın Dönüşü : Howard Zinn - Dostlar Tiyatrosu
• 2009: Kerem Gibi : Nâzım Hikmet / Genco Erkal - Dostlar Tiyatrosu
• 2010: Nereye Gidiyoruz : Aziz Nesin / Genco Erkal- Dostlar Tiyatrosu
• 2011: Ben Bertolt Brecht : Bertolt Brecht Genco Erkal - Dostlar Tiyatrosu
• 2021: Şahdamarım : Ahmed Arif - Genco Erkal - Dostlar Tiyatrosu
• Othello : William Shakespeare - Gülriz Sururi Engin Cezzar Tiyatrosu

YÖNETTİĞİ OYUNLAR

• 1965: Pazar Gezintisi : George Mitchele - Ankara Sanat Tiyatrosu
• 1966: Durdurun Dünyayı İnecek Var : Anthony Newley ve Leslie Bricusse - Ankara Sanat Tiyatrosu

GENCO ERKAL'IN FİLMOGRAFİSİ

• 1974: Bir Delinin Hatıra Defteri : TV filmi
• 1982: At : Ali Özgentürk[14]
• 1982: Faize Hücum : Zeki Ökten
• 1983: Hakkâri'de Bir Mevsim : Erden Kıral - Dostlar Tiyatrosu
• 1988: Keşanlı Ali Destanı : Genco Erkal
• 1990: Camdan Kalp : Fehmi Yasar
• 2008: Pazar: Bir Ticaret Masalı : Ben Hopkins
• 2010: Prensesin Uykusu : Çağan Irmak
• 2017: 7 Yüz : İnternet dizisi
• 2023: Genco : TV filmi

ALDIĞI ÖDÜLLER

• 1966: 1965-1966 Dönemi Sanat Sevenler Derneği Ödülleri - En İyi Erkek Oyuncu (Bir Delinin Hatıra Defteri)
• 1967: 1966-1967 Dönemi Sanat Sevenler Derneği Ödülleri - Övgüye Değer Görülenler (Pazar Gezintisi ve Durdurun Dünyayı İnecek Var)
• 1982: 19. Altın Portakal Film Festivali - En İyi Erkek Oyuncu - At
• 1983: 20. Altın Portakal Film Festivali - En İyi Erkek Oyuncu - Faize Hücum
• 1986: 1985-1986 Dönemi Sanat Kurumu Ödülleri - En İyi Erkek Oyuncu (Yalınayak Sokrates)
• 1998. 2. Afife Tiyatro Ödülleri - Yılın En Başarılı Erkek Oyuncusu Ödülü (Simyacı, Dostlar Tiyatrosu)
• 1998: İsmail Dümbüllü Ödülü
• 2000: 5. Sadri Alışık Tiyatro ve Sinema Oyuncu Ödülleri - En Başarılı Erkek Oyuncu (Can, Dostlar Tiyatrosu)
• 2000: 4. Afife Tiyatro Ödülleri - Muhsin Ertuğrul Özel Ödülü (Yaşamı Boyunca Tiyatro Dalında Başarılı Çizgisini Sürdürmüş ya da Tiyatro Sanatına Katkıları Bulunmuş Kişi)
• 2000: Avni Dilligil Ödülleri - Yaşam Boyu Başarı Ödülü
• 2008: Pertevniyal Lisesi - Yılın en iyi tiyatro ödülü (Sivas 93 oyunu ile)
• 2014: 47. Sinema Yazarları Derneği Ödülleri - Onur Ödülü
• 2015: 20. Sadri Alışık Tiyatro ve Sinema Oyuncu Ödülleri - Seçici Kurul Üstün Performans Ödülü (Bir Delinin Hatıra Defteri, Dostlar Tiyatrosu)
• 2019: 24. Sadri Alışık Tiyatro ve Sinema Oyuncu Ödülleri - Sinema Onur Ödülü