Gıda sektöründe başıboşluk hâkim
Paketli gıdalarda kullanılan ve sağlık açısından risk oluşturan nişasta bazlı şekerde kota oranına ilişkin değişiklik endişe yarattı. Yönetmeliğe yüzde 2,5 olan NBŞ kotasının yüzde 5 olduğu ibaresi eklendi.
Hüseyin Şimşek
Başkanlık sistemiyle birlikte kamuda yaşanan karmaşa şeker kotalarının belirlenmesi konusunda da kendini gösterdi. Kanserojen etkilere sahip nişasta bazlı şekerdeki (NBŞ) kotaya ilişkin yönetmeliğin üç yıl sonra kanuna uydurulması “Kota arttı” yorumlarına neden oldu. Kota yüzde 2,5 olarak uygulanmaya devam edilecek ancak Şeker İş Başkanı Gök, “Kota kaç olursa olsun vatandaşların sağlığı tehlikede çünkü fabrikalar denetlenmiyor” dedi.
ŞEKER KOTASINDA BELİRSİZLİK VAR
Şeker fabrikalarının özelleştirilmesi sürecinin hemen ardından 2018 yılında Şeker Kanunu’nda yapılan değişiklikle NBŞ üretim oranı, yüzde 10’dan yüzde 5’e çekildi. Aynı değişiklikle Cumhurbaşkanı’na bu oranı yüzde 50 artırma veya eksiltme yetkisi verildi. Ancak bu değişikliğe rağmen üç yıl boyunca Şeker ve Hammadde Yönetmeliği’nde bu oran yüzde 10 olarak kaldı.
AKP’li Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, geçen martta yayımladığı kararla NBŞ üretim kotasını, 2021 ve 2022 yılları için yüzde 2,5 olarak belirledi. Son olarak Şeker ve Hammadde Yönetmeliği, geçen cumartesi günü değiştirildi ve kanundaki yüzde 5 ibaresi, yönetmeliğe de eklendi. Bu durum, NBŞ oranının yeniden yüzde 2,5’ten yüzde 5’e çıkarıldığı yorumlarına neden oldu.
2017 yılında Türkiye Şeker Kurumu’nu kapatan iktidar, bu kurumu Tarım ve Orman Bakanlığı’nda bir daire başkanlığına çevirerek, denetim başta olmak üzere birçok alanda eksikliklere neden oldu. Yaşanan son karmaşa, üretim miktarının yüzde 2,5’in üzerine çıkması durumunda kim tarafından denetleneceği ve yaptırım uygulanacağı sorularını da yeniden gündeme getirdi. BirGün’e açıklama yapan Şeker İş Başkanı İsa Gök, “Eskiden özerk yapıya sahip Şeker Kurumu vardı. Hangi denetimi yaptığını, fabrikalarda durumun ne olduğunu, üretim miktarını bu kurumdan rahatlıkla öğrenebiliyorduk ama artık böyle bir yapıya sahip değiliz” dedi.
Şeker Kurumu'nun bakanlığa bağlı bir daire başkanlığı olmasını eleştiren Gök, “Fabrikalarda ne oldu bilmiyoruz. Denetimlerin akıbeti hakkında bilgimiz yok. Kota miktarına uyulup uyulmadığı konusunda da bir fikrimiz yok çünkü artık denetimde yeterli olmayan bir birimle baş başayız. Bu durum son derece sakıncalı sonuçlara neden olabilir. Halk sağlığı için özerk bir şeker kurumuna yeniden ihtiyaç var” dedi.
YÖNETMELİK DEĞİŞİKLİĞİ KANUN GEREĞİ YAPILDI
Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan NBŞ’de üretimin bu yıl Cumhurbaşkanı kararı gereği yüzde 2,5 olduğunu, herhangi bir artış yaşanmayacağı kaydedildi. Bakanlıktan yapılan açıklamada, son yönetmelik değişikliğinin kanun değişikliği gereği yapıldığı ifade edildi.
***
Fabrikalar peşkeş çekildi
AKP’nin 17 Ocak 2018 tarihli özelleştirme kararı kapsamında, devletin işlettiği 17 şeker fabrikasının elden çıkarılması kararlaştırıldı. Dönemin Başbakanı Binali Yıldırım’ın “Beş yıl üretim sözü aldık” açıklamasının ardından özelleştirilen birçok fabrika, işçilerini işten çıkardı, bir kısmı üretimini durdurdu. İktidarın verdiği bir söz daha hüsranla sonuçlandı.
Özelleştirme kararının ardından birçok fabrikanın satış fiyatı, sahip oldukları arsa fiyatlarının bile altında kaldı.