Gıdaya ulaşımda karanlık tablo
İPA’nın raporu gıdaya erişimdeki karanlık tabloyu gözler önüne serdi. Bir asgari ücret dört kişilik ailenin gıda masrafına ancak yeterken et fiyatlarındaki yüzde 107,79’luk artış yurttaşlar için et yemeyi hayale dönüştürdü.
Ekonomi Servisi
Ülkede gıda enflasyonu 3 yıla yakın bir süredir artış gösteriyor. Yüzde 70’e yakın oranla AB ve OECD ülkelerine kıyasla gıda enflasyonu konusunda birinci olan Türkiye, dünyada da ilk üçte. Bu durumun etkileri İstanbul Planlama Ajansı’nın (İPA) açıkladığı son raporla gün yüzüne çıktı.
İPA’nın yayınladığı “Enflasyonun Sofra Hali: Türkiye’de ve İstanbul’da Gıda Enflasyonu” başlıklı rapora göre gıda enflasyonunun yükselmesiyle alım gücünün düştü, dört kişilik bir aile için açlık sınırı olan 16 bin 646 TL sadece gıda masraflarına yetebiliyor.
Raporda gıda enflasyonunun kapsamı ve Dünya’daki gıda enflasyonu incelenerek Türkiye’de gıda enflasyonunun nedenleri ve Türkiye ile İstanbul’daki yansımaları ortaya konuldu. Rapora göre Ocak 2021’den Ocak 2024’e kadar geçen süreçte, Türkiye’de ortalama tavuk fiyatı 15,86 TL’den, 79,23 TL’ye; 61,14 TL olan dana eti 414,82 TL’ye; 83,2 TL olan kuzu eti ise 458, 36 TL’ye kadar çıktı. Raporda öne çıkan diğer veriler ise şu şekilde:
• 2024 yılı Mart ayında BİSAM tarafından TÜİK, İstanbul Halk Ekmek, zincir market cari fiyatları baz alınarak yapılan araştırmaya göre dört kişilik bir aile için açlık sınırı 16 bin 646 liraya ulaştı. Bu sınır bir ailenin sadece gıda masraflarından oluşuyor. Asgari ücret bir ailenin yalnız gıda masraflarına yetiyor.
• 2024 yılında et ürün gruplarında yıllık fiyat artışı bir önceki yıla göre yüzde 107,79 oranında artış gösterdi.
• Önceki yıla göre dışarıda yemek yemenin maliyeti yüzde 106,5 oranında arttı.
• Seçili ürünlerin üreticiden pazara ulaşımındaki fiyat değişimi ortalama 2 kat olurken, markette bu değişim 2,4 kat oldu. 2017-2018 döneminde kişi başı tüketilen sebze miktarı 283,1 kg iken, bu miktar 2022–2023 döneminde 261,7 kg’ye düştü. 2010 yılında nüfusun yüzde 69,4’ü her gün en az bir kere sebze veya salata tüketirken bu oran 2022 yılında yüzde 41,2’ye düştü.
• Ocak 2021 tarihinde pazarda 1 kilo pirinç 7,6 lirayken Ocak 2024’te 48,5 liraya ulaştı. Bu dönemde nohutun kilosu 10,3 liradan 76 liraya, kuru fasulyenin kilosu 13,7 liradan 84 liraya ulaştı.
• İstanbullular gıda enflasyonu nedeniyle aldıkları gıda ürünü çeşidini ve miktarını azalttı. Gıda enflasyonu nedeniyle pazarlardan kalan ürünleri almak için semt pazarları çıkışını bekleyen İstanbulluların sayısı gün geçtikçe artıyor.
