Güneşin tepeden ne kadar uzakta olduğunu tahmin ederek siz de gölgenizin boyunu üç aşağı beş yukarı ölçebilirsiniz. Böylece birisinin size güvenli bir uzaklıkta olup olmadığını tahmin edebilirsiniz.

Gölgelerden korkun

Maske takmakla birlikte SARS-CoV-2 virüsünden korunmakta en önemli yöntem diğer insanlardan fiziksel olarak uzakta durmak. Nefes alırken bile etrafa saçtığımız parçacıklar virüs taşıyor olabilir. Bu parçacıkların bazıları yerçekimi ile belli bir mesafede yere düşer. Fakat çok küçük parçacıklar havayla daha uzun mesafe kat edebilirler. Hangi mesafenin 100% güvenlik sağlayacağını bilmek zor.

Birçok sağlık örgütü tarafından tavsiye edilen kendimiz ile beraber yaşamadığımız insanlar arasında yaklaşık 2 metre uzaklık bırakmak. Peki, sokakta gezerken bu mesafeyi nasıl ölçebiliriz? Elimizde cetvel ile mi dolaşalım? Biraz geometri bilgisi kullanarak, güneşli bir günde nasıl uzunluk ölçebiliriz ondan bahsedelim.


Küçük yaşlarda fark ettiğimiz gibi tamamen saydam olmayan her nesnenin gölgesi vardır. Gölge ışık geçirmeyen bir nesne tarafından ışığın bloke edilmesi ile oluşur. Güneşli bir günde dışarda yürürken önümüze veya arkamıza düşen gölgemizin kaynağı da Güneş ışınlarının vücudumuz tarafından önünün kesilmesi. Gölgelerine bakan insanlar tarafından binlerce yıl önce fark edilen bir başka özellik ise Güneş ışığı ile oluşan gölgelerin gün içinde uzunluklarının ve yönünün değişmesi. Bunun nedeni Güneş’in bize göre olan konumunun değişmesi. Yere dikilmiş çubuk gibi basit bir nesnenin gölgesinin o nesnenin gerçek boyutuna göre ne kadar uzun ve hangi yönde düştüğüne bakarak gün içinde saatin kaç olduğunu, çok detaylı olmasa da, söyleyebiliyoruz. Bu gözlem sayesinde milattan binlerce yıl önce zamanı ölçmek için Güneş saatleri geliştirilmiş. Varlığı bilinen en eski Güneş saati MÖ 1500 yılında Mısır/Babil’de astronomlar tarafından kullanılmış.

Gölgemize bakarak nasıl uzunluk ölçeriz?

Salgın ve uzaklık kurallarına geri dönelim. Gölgemize bakarak nasıl uzunluk ölçebiliriz? Gölge uzunluğu ölçümü saat ölçümünün tersi bir işlem aslında. O gün içindeki saati ve kendi boyumuzu bildiğimizde gölgemizin uzunluğunu da aşağı yukarı tahmin edebiliriz. Tabii ki gölgemiz boyumuzla oranlı olacak. Saati de bilmemiz gerekiyor çünkü saat bize Güneş’in nerede olduğunu söylüyor. Günün belirli saatlerinde gölgemiz boyumuz ile aynı uzunlukta olur. Bunun nedeni Güneş ışınlarının bize ulaşma açısı. Geometri burada işin içine giriyor. Güneş ışını, biz ve gölgemiz bir üçgenin kenarlarını oluşturuyor. Yere dolu bir kola kutusu koyup bir fenerle bunu kolayca gözlemleyebilirsiniz. Eğer fener kola kutusunun tam tepesindeyse gölgesi olmaz. Feneri yavaşça bir daire hizasında hareket ettirdiğinizde gitgide bir gölge oluşmaya başladığını görürsünüz. Bu önce kısadır, giderek uzar. Aynı bu şekilde, öğlen çok kısa olan gölgemiz gün batımı ve gün doğumu gibi Güneş’in ufka çok yakın olduğu saatlerde en uzun halini alır.

Güneşin gökyüzündeki yüksekliğini bilmek

Kışın günlerin kısaldığının hepimiz farkındayız. Bazılarımız namaz saatlerinin değiştiğini de bilir. Bunun sebebi Güneş’in hangi saatte doğup hangi saatte batacağı ve hangi saatte gökyüzünde nerede olacağı mevsimler ile değişmesi. Gölgemizin uzunluğu hakkında kesin bir hesaplama yapmak için Güneş’in o saatte bize hangi açıyla geldiğini, yani gökyüzündeki yüksekliğini bilmemiz gerekiyor. Mesela yaz aylarında Güneş ışınları bize daha dik açılarla ulaşır, bu yüzden gölgeler daha kısadır. Kışın ise gölgeler uzar. Kesin bir hesaplama yapmak için bu detaylı bilgilere ihtiyacımız olmasına rağmen, göz kararı bir hesaplama kendimiz de yapabiliriz. Türkiye’de kadınların ortalama boyu 160cm. Eylül ayında en kısa gölge öğlen bir gibi düşüyor. Bu saatlerde gölgemiz yaklaşık 140cm, yani bizden daha kısa. Bu saatten önce ve sonra gölgemiz uzadıkça uzuyor ve sabah 11.30 veya akşamüzeri 16.00 civarı iki metreyi geçiyor. Gün batımından hemen önce gölgenizin uzunluğu 20 metreyi bulabilir!

Güneşin tepeden ne kadar uzakta olduğunu tahmin ederek siz de gölgenizin boyunu üç aşağı beş yukarı ölçebilirsiniz. Böylece birisinin size güvenli bir uzaklıkta olup olmadığını tahmin edebilirsiniz. Ayrıca belli saatlerde başkalarının gölgesine basmamaya da özen gösterebilirsiniz.