Güney Kore’deki siyasi kriz: Yoon topun ağzına nasıl geldi, şimdi onu neler bekliyor?
Pek çok insanının gözünde “istikrarlı bir demokrasi” imajına sahip olan Güney Kore, sıkıyönetim ilanı ve ardından yaşananlarla dünyanın gündeminde. Devlet Başkanı Yoon’un ilan ettiği sıkıyönetim, muhalefetin meclisteki kararıyla boşa düşürüldü. Muhalefet bugün ise Yoon’un görevden alınması için Ulusal Meclis’e önerge sundu. Meclis, üçte iki çoğunlukla önergeyi kabul eder ve Anayasa Mahkemesi de bu kararı onaylarsa, Yoon görevden alınacak ve ülke 60 gün sonra yeni devlet başkanını seçmek için sandığa gidecek. Peki Güney Kore bu noktaya nasıl geldi? Ülkede askeri araçları 45 yıl sonra sokağa çıkaran ve Yoon’u topun ağzına getiren olaylar zincirinin önemli halkaları neler?
Doğu Asya ülkesi Güney Kore tarihinin en çalkantılı süreçlerinden birini yaşıyor. Muhafazakâr görüşteki Devlet Başkanı Yoon Suk Yeol’un 3 Aralık gecesi beklenmedik şekilde sıkıyönetim ilan etmesiyle birlikte ülkede tansiyon iyiden iyiye yükseldi.
Peki dünyanın şaşkınlıkla karşıladığı bu gelişme, nasıl bir siyasi arka plana sahip? Yaşananları hatırlatarak Güney Kore’deki güncel siyasi denkleme ışık tutmaya çalışalım.
SOĞUK SAVAŞ’TA BÖLÜNEN KORE
Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği ile ABD arasındaki Soğuk Savaş döneminde, Kore yarımadasında iki ayrı hükümet şekillendi.
Kore, 1948 tarihinde bölündü ve kendi siyasi idareleri olan iki devlet oluştu.
Kuzey Kore'de eski Japon karşıtı gerilla ve komünist devrimci Kim Il-sung, Sovyetlerin desteğiyle güç kazandı.
Güney Kore’de ise sürgünde olan sağcı Koreli siyasi lider Syngman Rhee, ABD güdümündeki Güney Kore'nin devlet başkanı olarak göreve geçti.
45 YIL SONRA BİR İLK
Güney Kore’de bu çapta bir olay en son 45 yıl önce yaşanmıştı. 1979 yılında, ülkenin uzun süredir başta olan lideri Park Chung-hee bir darbe sırasında suikasta uğramış ve ardından sıkıyönetim ilan edilmişti.
Bu düne kadar, Güney Kore’de tankların ve zırhlı araçların sokaklara indiği son olaydı. Ülke 1987’de parlamenter demokrasiye geçince sıkıyönetim ve benzeri uygulamalar hiç gündeme gelmedi.
Sıkıyönetim uygulaması, orduyu aşırı yetkiyle donatıyor ve yurttaşların en temel anayasal haklarını “güvenlik” gerekçesiyle askıya alıyor. 2022’de katı bir muhafazakâr lider olarak seçilen Yoon’un dün yapmak istediği de tam olarak buydu.
KOLTUĞU NİSAN’DAN BERİ SALLANIYORDU
Yoon’un sıkıyönetim ilan etmesinin ardından muhalefet cephesinde, ülkede onun iddia ettiğinin aksine bir savaş ve kriz ortamının olmadığı, Yoon’un kararının arkasında, hakkındaki yolsuzluk iddialarının bulunduğu değerlendirmeleri öne çıktı.
Yoon, 2 yıl önceki seçimlerde zafer kazansa da koltuğu Nisan ayından bu yana ciddi şekilde sallanıyordu. Nisan’dan itibaren yasa tasalarını meclisten geçiremeyen Yoon, liberal siyasi çizgideki Demokrat Parti’nin yasa tasarılarını veto etmekten başka etkin bir performans ortaya koyamadı.
Topun ağzındaki Yoon’un düşüşüne sebep olan bazı gelişmeler söz konusu. Bunlardan en öne çıkanları, yolsuzluk ve rüşvetle ilgili olanlar.
‘DIOR’ SKANDALI VE RÜŞVET ELEŞTİRİLERİ
Yoon’un eşi Kim Keon Hee’nin 3 milyon won değerindeki (2 bin 250 dolar) Dior marka bir çantayı "hediye" olarak kabul etmesi sürecin sansasyonel olaylarından biri. Kim’in çantayı aldığına ilişkin kamera görüntüleri, bu yılın başında ülkede büyük ses getirdi.
Konuyla ilgili olarak Abraham Choi isimli papaz, “Kuzey Kore politikasından endişe duyduğu için” Kim ile görüşmek istediğini açıkladı. İlk görüşmelerde de Chanel kozmetik ürünleri verdiğini iddia eden Choi, onunla görüşme sağlayabilmek için lüks hediyeler verdiğini ifade etti.
Yoon’un eşinin bu davranışıyla, rüşvetle mücadele yasasını ihlal etmiş olabileceği yönündeki eleştiri, toplumda karşılık buldu. Yoon başta eleştirileri önemsemedi ve özür dilemeye yanaşmadı. Ne var ki üzerindeki baskı giderek arttı. Kendi partisi de bu olay üzerinden iç tartışmaya sürüklendi. Parti içinden Yoon’un özür dilemesi yönünde sesler yükseldi.
Sonunda baskıya dayanamayan Yoon, ulusal TV kanalında özür dilemek zorunda kaldı. First Lady’nin eylemlerini denetleyecek bir ofis kurulduğunu açıklayan Yoon, buna rağmen, muhalefetin olayla ilgili daha geniş bir soruşturma yürütülmesi talebini kabul etmedi.
GÖREV ONAYI YÜZDE 17’YE DÜŞTÜ
Çanta skandalı ve onu takip eden borsa manipülasyonu gibi birkaç yolsuzluk olayına karıştığı iddiaları sonrası, Yoon’un görev onayında ciddi bir düşüş gözlendi.
Eleştirilerin odağında olan ve kendi partisi içindeki desteği de eriyen Yoon’un onay düzeyi yüzde 17 gibi oldukça düşük bir noktaya geldi.
Güney Kore Devlet Başkanı Yoon, muhalefetteki Demokrat Partinin desteklediği dilekçeyle 2 Temmuz'da Ulusal Meclisin halka açık dilekçe sayfasında 810 binden fazla vatandaşın azil çağrılarıyla karşı karşıya kaldı.
Dilekçede Yoon, yolsuzluk, Kuzey Kore ile savaş riskini kışkırtma, deprem ve tsunamide büyük hasar gören Japonya'nın Fukuşima Nükleer Santrali'nden arıtılmış radyoaktif suyun salınmasını engellemeyerek vatandaşlarını sağlık risklerine maruz bırakmakla suçlandı.
Yoon, muhalefetin, kendisi ve eşi hakkındaki iddiaları üzerine 2 Eylül’de Ulusal Meclisin resmi açılışına katılmadı. Yoon böylece, 1980’lerden bu yana ülkedeki devlet başkanlarının Meclis açılışlarına katılma geleneğini bozmuş oldu.
MUHALEFET BU SÜREÇTE NE TÜR HAMLELER YAPTI?
Sıkıyönetim kararından önce muhalefet, veto edilemeyen önemli bir hükümet bütçe tasarısının kesilmesini önerisinde bulundu.
Muhalefet aynı zamanda, First Lady’yi soruşturmayan hükümet üyelerini ve bu kapsamda bazı düzey savcıları görevden almak amacıyla Yoon’un üzerindeki baskıyı artırdı.
Öte yandan Yoon ve eşi Kim'in de dahil olduğu iddia edilen, 2022’deki meclis ara seçimlerinde meydana gelen “nüfuz ticareti skandalına” ilişkin soruşturma devam ediyor.
Savcılar, soruşturma kapsamında 27 Kasım’da, Yoon’un partisi PPP'nin 2022 seçimlerinde adayların belirlenmesine ilişkin belgeleri toplamak için genel merkez binasına baskın düzenledi.
SIKIYÖNETİM, YOON’UN SON ÇIRPINIŞIYDI
Tüm bu olaylar silsilesinin ardından Güney Kore Devlet Başkanı Yoon, dün gece televizyonda yaptığı konuşmada, “muhalefetin devlet karşıtı aktivitelere karıştığı” iddiasıyla sıkıyönetim ilan etti.
Muhalefeti “hükümetin işlevini yerine getirmesini engellemekle” suçlayan Yoon, sıkıyönetim kararının “Komünist Kuzey Kore yanlısı güçleri ortadan kaldırmayı ve anayasal özgürlük düzenini korumayı amaçladığını” savundu. Yoon’un “dış güçler” vurgusu tanıdık ve oldukça manidardı.
Ancak Yoon’un bu hamlesi kısa sürede ters tepti. Halk muhalefetin çağrısıyla sokaklara çıktı ve karara tepki gösterdi. Parlamentonun önünde de kayda değer bir kalabalık toplandı.
Güney Kore’de muhalefetin, bu kararı geçersiz kılması için 300 üyeye sahip parlamentoda salt çoğunluğu sağlaması yetiyordu. Nitekim öyle oldu. Yoon’un sıkıyönetim ilanının ardından parlamento 190 vekille toplandı ve hiç karşı oy olmaksızın kararı boşa düşürdü.
Karara, Yoon’un partisi PPP’den de 18 milletvekili destek verdi.
YOON YENİLGİYİ KABUL ETTİ, MUHALEFET YETİNMEDİ
Parlamentodaki oylamanın ardından sabaha karşı yeniden televizyona çıkan Yoon “Biraz önce Ulusal Meclis, sıkıyönetimin kaldırılmasını talep etti ve sıkıyönetim operasyonları için konuşlandırılan ordu birliklerini geri çektik. Ulusal Meclis’in kararını kabul edeceğiz ve kabine toplantısında sıkıyönetimi kaldıracağız” dedi.
Bununla birlikte muhalefetteki Demokrat Parti, Yoon’un görevden alınması için harekete geçti. Cumhurbaşkanı Yoon’un kendi partisi Halkın Gücü Partisi (PPP) de tüm kabinenin istifa etmesi çağrısında bulundu. Ülkenin en büyük işçi sendikası birliği Kore İşçi Sendikaları Konfederasyonu Koalisyonu, Yoon görevden ayrılana kadar grev yapma kararı aldı.
Güney Kore’de muhalefet, sıkı yönetim ilanı nedeniyle Yoon’un azil sürecini bugün (4 Aralık) resmi olarak başlattı. Muhalefet partileri, dün geceki sıkıyönetim ilanı nedeniyle Başkan’ın görevden azledilmesi için altında 191 vekilin imzasının bulunduğu önergeyi Ulusal Meclis’e sundu. Önergenin mecliste 72 saat içerisinde oylanması gerekiyor.
GÖREVDEN ALMA SÜRECİ NASIL İŞLEYECEK?
Yoon’un görevden alınabilmesi için parlamentoda yapılacak oylamada, sandalye sayısının üçte ikisinin, yani 200 vekilin bu önergeye “evet” demesi gerek.
Güney Kore’de anamuhalefet partisi konumundaki Demokrat Parti’nin meclisteki sandalye sayısı 175. İktidardaki PPP’nin 108, Yeniden Yapılanma Partisi’nin 12, Reform Partisi’nin ise 3 parlamenteri bulunuyor. Yeni Gelecek Partisi ve İlerici Parti’nin de birer vekili var.
Meclis aşamasından sonra Anayasa Mahkemesi aşaması geliyor. Yoon’un görevden alınması için mahkemedeki 9 yargıçtan 6’sının kararı onaylaması şart.
Devlet Başkanı Yoon, meclisteki oylamayı takiben Anayasa Mahkemesi’nin de onayıyla görevden alınırsa, yerine 60 günlüğüne Başbakan Han Duck-soo geçecek. Başbakan, seçimler yapılana ve yeni lider seçilene kadar cumhurbaşkanlığı görevine vekalet edecek.
SAVUNMA BAKANI İSTİFA ETTİ
Güney Kore'de Devlet Başkanı Yoon Suk Yeol’un sürpriz sıkıyönetim ilanı ve bunun muhalefetin cevabıyla kaldırılmasının ardından Savunma Bakanı Kim Yong-hyun, halktan özür dileyerek istifa etti.
Yonhap’ın aktardığına göre, Savunma Bakanı Kim, yaptığı yazılı açıklamada, sıkıyönetim ilanıyla halkı endişeye sürükledikleri ve kargaşaya yol açtıkları için yurttaşlardan özür dilemişti
“Sıkıyönetime ilişkin görevlerini yerine getiren askerler, tüm talimatları bakandan aldı” ifadesini kullanan Kim, tüm sorumluluğu üstlendiğini belirtti ve istifa niyetini Yoon’a bildirdiğini aktarmıştı.
Demokrat Parti, Savunma Bakanı Kim'in açıklamasından hemen önce görevden azli için önerge vermişti.
ESKİ BAŞKAN DA GÖREVDEN ALINMIŞ VE HAPSE ATILMIŞTI
Sürecin tamamlanması durumunda, Yoon son yıllarda Güney Kore’de ‘işten kovulan’ ilk devlet başkanı olmayacak.
Eski Devlet Başkanı Park Geun-hye, rüşvet, görevi suistimal ve bir dizi başka suçlama nedeniyle Mart 2017’de görevinden azledilmiş, ardından tutuklanarak hapse atılmıştı.
Park, yolsuzluk suçlamalarıyla cezaevinde 5 yıl kaldıktan sonra Aralık 2021’de başkanlık affıyla tahliye edilmişti.
