Güven ilacı AKP’de yok

Ozan GÜNDOĞDU

Merkez Bankası’nın önceki gün faizi 200 baz puan artırmasının ardından dolar kuru 7,70 TL seviyesinden 7,50 TL seviyesine kadar geriledi. Ancak gerilemenin kalıcı olup olmayacağı, döviz tutan tasarruf sahiplerinin dövizlerini satmasına ve yurtdışından ülkeye döviz girişine bağlı.

Tasarruf sahipleri ise dolar 7,70’i görmesine rağmen halâ yeterince satış yapmıyor. Dolardaki gevşeme bu nedenle güvene bağlı… Üstelik dolar son 2 haftadır dünyada da değer kazanıyor.

Doların yolculuğuna ülke insanının verdiği tepkiyi inceledik. Türkiye’de yerleşik olan gerçek kişilerin başkanlık sistemine geçildikten sonraki döviz mevduatlarına mercek tuttuk.

BAŞKANLIK SİSTEMİNE TEDİRGİN GİRİŞ: 25 HAZİRAN 2018, 1 DOLAR: 4,63 TL

24 Haziran’da yapılan başkanlık seçimlerinin ertesinde hafta başına dolar kuru 4,63 TL ile başladı. 2018 yılının ilk gününde 3,77 TL olan dolar kuru zaten yılın ortasına kadar yüzde 22 yükselmişti. Konuya ilişkin AKP’li Cumhurbaşkanı Erdoğan 19 Haziran’da seçimlerin hemen öncesinde “Şu kardeşinize yetkiyi verin bu faizle şununla, bununla nasıl uğraşılır göreceksiniz” demişti. O hafta itibariyle Türkiye’de yerleşik gerçek kişilerin banka hesaplarında 86 milyar 874 milyon dolar döviz bulunuyordu. Tüzel kişilerle beraber ülkede yerleşiklerin tuttuğu toplam döviz 152 milyar 64 milyon dolardı.

KÂR SATIŞLARI SON KEZ YAŞANDI: 17 AĞUSTOS 2018, 1 DOLAR: 5,99 TL

Ağustos ayına 4,91 TL seviyesine giren dolar kuru 15 Ağustos’ta 6,15 TL seviyesini gördü. Bu sert artış kar satışlarını da beraberinde getirdi. Yurtiçinde yerleşikler bu seviyelerde bir miktar döviz satarak karlarını rasyonalize etti. Böylece 17 Ağustos’ta dolar kuru bir miktar gevşeyerek 5,99 TL seviyesine geriledi. 17 Ağustos 2018 haftasında yurtiçinde yerleşik gerçek kişilerin banka hesaplarındaki dövizin tutarı 79 milyar 150 milyon dolardı. Tüzel kişilerin hesaplarıyla birlikte düşünüldüğünde bu yurtiçinde yerleşiklerin banka hesaplarındaki toplam tutar 141 milyar 513 milyon dolara kadar gerilemişti. Bu tarihten sonra, döviz hesaplarındaki para daha düşük bir seviyeye gerilemedi. Bu tarihten sonra yerleşikler dolar kuru yükseldikçe dolar almaya devam edecekti.

100 MİLYAR DOLAR BARAJI AŞILDI: 31 MAYIS 2019, 1 DOLAR: 5,87 TL

31 Mart’ta gerçekleşen yerel seçimlerden iktidar partisi AKP ağır yara almış olmasına rağmen İstanbul’daki seçimlerin gerilimi sürüyordu. Bu esnada yurttaşlar gerilimi görüyor, buldukları Liraları, dövize yatırıyordu. Sürecin sonunda 31 Mayıs haftasında bir rekora imza atıldı. Yurtiçinde yerleşik kişilerin banka hesaplarında tuttukları döviz 100 milyar dolar sınırını ilk kez geçti. Yerli tüzel kişilerin bankalarda tuttukları dövizlerle birlikte düşünüldüğünde bu tutar 167 milyar 131 milyon dolara kadar çıkmıştı.

DOLAR BİR DAHA 6 LİRANIN ALTINI GÖRMEDİ: 11 ŞUBAT 2020, 1 DOLAR: 6,03 TL

Dünya koronavirüs gündemine kilitlenirken, başta ABD olmak üzere merkez kapitalist ülkelerin merkez bankaları mali genişlemeye gitti. Normal şartlar altında bu durumun dolar kurunun değer kaybetmesine yol açması beklenirdi. Ancak Türkiye’nin ekonomi gündeminde düşen faizler ve eriyen döviz rezervleri vardı. Merkez Bankası’nın brüt döviz rezervi belki aynı seviyede görünüyordu ancak artık rezervlerin içindeki swap payı çok yüksekti. Zorunlu karşılıklar da düşüldüğünde net rezervler eksiye düşüyordu. Şubat 2019’da rezervlerin içinde 1 milyar 119 milyar dolarlık swap kaynağı bulunurken, bu tutar 2020 şubat ayında 25 milyar 859 milyar dolara yükseldi. Rezervler artık borçlarla şişiriliyordu. Güvensizlik arttıkça yurttaşların dövize ilgisi arttı. Dolar 6 lirayı bir daha altına düşmemek üzere geçti. Yurtiçinde yaşayanların gerçek kişilerin bankalarda tuttukları döviz ise 108 milyar 699 milyon dolara dayandı. Halk döviz almaya devam ediyordu. Üstelik Merkez Bankası ve kamu bankaları da piyasaya sürekli döviz satarak kuru ucuz tutuyor, böylece dövize ilgi giderek artıyordu.

6,85 SEVİYESİ KIRILDI, DOLAR SATAN YOK: 7 AĞUSTOS 2020 1 DOLAR: 7,28 TL

Sadece piyasa değil, yurttaşlar da hükümete güvenmiyor. Bunun en somut kanıtı banka hesaplarındaki döviz tutarları. Şubatta 6 lira olan dolar kuru ağustosta 7 liranın üzerine çıktı ama yurttaşlar bu seviyeden bile dolar almaya devam etti. Piyasaya pompalanan krediler, günün sonunda birinin eline geçiyor ve o kişi gidip dolar alıyordu. 7 Ağustos haftasında yurtiçinde yerleşik gerçek kişilerin döviz hesaplarındaki tutar 119 milyar 724 milyon dolarla rekor kırdı. O günden itibaren 18 Eylül’e kadar dolar kuru 7,38 liraya çıkarak tarihi rekorunu kırdı. Ancak gerçek kişilerin yine de dövizini satmadı. Son açıklanan 18 Eylül haftası itibariyle yurtiçinde yerleşik gerçek kişilerin döviz hesabında 119 milyar 430 milyon dolar bulunuyor.