Haiti Devlet Başkanı Jovenel Moise suikast sonucu öldürüldü

Haiti Devlet Başkanı Jovenel Moise, evinde uğradığı suikast sonucu yaşamını yitirdi.

Yerel basında çıkan haberlere göre, Haiti Devlet Başkanlığı konutundan yapılan açıklamada, Moise, TSİ 05.00'te evinde kimliği belirsiz silahlı kişilerin saldırısına uğradı.

Açıklamada, Moise'nin saldırıda hayatını kaybettiği, eşi Martine Moise'nin ise yaralandığı ve hastaneye kaldırıldığı ifade edildi.

İHA'nın aktardığına göre, Haiti’de Devlet Başkanı Moise’nin öldürülmesinin ardından ülkede sıkıyönetim ilan edildi.

DIŞİŞLERİ BAKANLIĞI: KINIYORUZ

Suikastın ardından açıklama yapan Türkiye Dışişleri Bakanlığı, Haiti Devlet Başkanı Jovenel Moise'a düzenlenen suikastı kınadı. Bakanlıktan yapılan yazılı açıklamada, Haiti Devlet Başkanının menfur saldırı sonucu hayatını kaybettiğinin büyük üzüntüyle öğrenildiği ifadelerine yer verildi.

"Bu hain saldırıyı en kuvvetli şekilde kınıyor, faillerinin en kısa sürede adalet önüne çıkarılmasını temenni ediyoruz." ifadesine yer verilen açıklamada, Moise'un ailesine, yakınlarına ve Haiti halkına taziyede bulunuldu.

İSTİKRARSIZLIK HÂKİMDİ

Bir süredir siyasi istikrarsızlığın hâkim olduğu Haiti'de Moise, şubat ayında gazetecilere yaptığı açıklamada "hayatına yönelik bir girişim olduğunu" söylemişti.

Moise, "Kasım 2020'den bu yana yürütülen bir kumpasın tespit edildiğini" ve olayla ilgili 20 kişinin gözaltına alındığını belirtmişti.

Haiti Geçici Başbakanı Claude Joseph, Devlet Başkanı Moise'ye yönelik suikasti "nefret dolu, insanlık dışı ve barbarca bir eylem" olarak nitelendirdi.

Joseph, güvenlik güçlerinin seferber olmasıyla ülkede durumun kontrol altına aldığını kaydetti.

HAİTİ’DE SİYASAL VE EKONOMİK KRİZ

Haiti'de yaklaşık 5 yıldır süren siyasi kriz ülkeyi kaosa sürükledi.

Moise'nin görev süresine dair tartışmalar üzerinden başlayan siyasi krizin yanı sıra kötü giden ekonomi, yeni tip koronavirüs (Covid-19) salgını ve artan güvenlik sorunu, ülkeyi kaosa sürükleyen başlıca sebepler olarak öne çıktı.

Jovenel Moise, 2016'daki tartışmalı seçimler nedeniyle görevini bir yıl geçici olarak yürüttü, devlet başkanlığı görevine resmen Şubat 2017'de başlayabildi.

Moise, resmen 2017'de göreve başladığı için 5 yıl olan görev süresinin Şubat 2022'de dolacağını savunurken muhalefet partileri, bu sürenin 7 Şubat 2021'de dolduğunu iddia ediyordu.

Jovenel Moise'nin devlet başkanlığı sırasında yaklaşık 11 milyon nüfuslu Haiti'de nüfusun neredeyse yüzde 60'ının günlük geliri 2 doların altına düşerken halktan ekonomik ve siyasi krizlerin yanı sıra güvenlik ve Kovid-19 salgını kaynaklı sağlık problemleri nedeniyle Moise yönetimine karşı tepkiler yükselmeye başladı.

Haiti'de 7 Şubat 2019'dan bu yana artan enflasyona, kamuda yolsuzluğa, gıda gibi temel ihtiyaç maddelerinin azalmasına ve başkentte birçok benzin istasyonunun kapanmasına neden olan akaryakıt sıkıntısına tepki gösteren vatandaşlar, Moise'nin istifası talebiyle hükümet karşıtı gösteriler düzenliyordu.

Öte yandan, Haiti'de muhalefet, 53 yaşındaki Moise'yi hükümetin icraatlarını denetleyen mahkemelerin yetkilerini kısıtlayarak ve kendisine bağlı bir istihbarat teşkilatı kurarak iktidarını sağlamlaştırma girişimlerinde bulunmakla suçluyordu.

Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu'nun (UNICEF) 15 Haziran'da yayımladığı raporda, Haiti'nin başkenti Port-au-Prince'de tırmanışa geçen ölümcül çete çatışmaları nedeniyle son 2 haftada yaklaşık 8 bin 500 kadın ve çocuğun evlerini terk ettiği bildirildi.

Raporda, evlerini terk etmek zorunda kalanların spor salonları gibi geçici yerlere sığındığı; gıda, içme suyu, kıyafet ve battaniye ihtiyaçlarının olduğu belirtildi.

Yine BM verilerine göre Haiti'nin bazı bölgelerinde çeteler kontrolü ele geçirirken Port-au-Prince'da son 9 ayda 14 bin kişi evlerinin terk etmek zorunda kaldı.

JOVENEL MOİSE KİMDİR?

Merkez sağ çizgideki Haitili Kel Kafalılar Partisi (Parti Haitien Tet Kale) üyesi Jovenel Moise, 2017’den bu yana devlet başkanlığını yürütüyordu. Parti Haitien Tet Kale, bir önceki Devlet Başkanı Michel Joseph Martelly’nin 2012’de kurulmasında rol oynadığı bir parti. İş insanı Moise’yi devlet başkanlığı adaylığına öneren de Martelly idi. Tarım politikalarını merkeze alan merkez sağ bir partiden gelen Martelly’nin adayı olarak Moise de seçim kampanyasını, nüfusun yüzde 50’sinin kırsal kesimde yaşadığı Haiti’de ekonominin biyo-ekolojik tarımla gelişebileceği söylemi üzerine kurdu. Moise, 2015’teki seçimlerin (Katılım yüzde 28) ilk turunda yüzde 32,8 oy alarak birinci oldu. Ancak gözlemcilerin de uyarılarıyla seçimlerin hileli olduğu iddiasıyla binlerce kişi sokaklara çıktı ve seçimin ikinci turu ertelendi. Moise, katılımın yüzde 18’de kaldığı 2016 seçimlerinde yüzde 55,6 oy alarak devlet başkanı oldu.

Göreve geldiğinden bu yana meşruiyet ve yolsuzluk tartışmalarının odağında olan Moise, 2019'daki protestoların başlamasından 8 gün sonra yaptığı açıklamada yeniden diyalog çağrısında bulunarak ülkesinde barış ve istikrarı sağlamak için mücadele etmeyi sürdüreceğini söylemişti. Moise, protestolara yönelik polis saldırılarında hayatını kaybeden kişiler için başsağlığı dilemiş ama “Ülkeyi kendi çıkarları için kullanmak isteyen haydutlara bırakmayacağı” ifadelerini kullanmıştı. Muhalefet, Moise’nin bu açıklamalarını ve diyalog çağrısını yetersiz bulmuştu.