Halkalı güneş tutulması nedir?

26 Aralık 2019 tarihinde yani bugün tüm dünyada "Halkalı Güneş tutulması" yaşandı. Halkalı Güneş Tutulması genel zaman ile 03.34 - 07.01 saatlerinde gerçekleşti. Suudi Arabistan, Hindistan'ın güneyi, Sumatra, Borneo ve Filipinler'den özellikle görüldü.

Güneş tutulması Dünya, Güneş ve Ay'ın aynı doğrultuya gelmesi sonucu ayın gölgesinin yeryüzüne düşmesi şeklinde oluşuyor. Ayın Dünya yörüngesindeki ve Güneşe göre olan durumuna göre Güneş tam, parçalı ve halkalı şeklinde tutuluyor. 26 Aralıkta da halkalı güneş tutulması gerçekleşti. Fakat Türkiye'den görülemedi.

Türkiye'den görülemeyecek bu tutulma genel zaman ile 03.34-07.01 saatlerinde gerçekleşti Suudi Arabistan, Hindistan'ın güneyi, Sumatra, Borneo ve Filipinler'den görülebildi. Bu tutulma Güneş'in yüzde 97'sini örttü.

HALKALI GÜNEŞ TUTULMASI NEDİR?

Ay'ın güneşin önünden tam kavuşumlu geçişinde güneşi tam örtmediği zaman gözlemlenir. Ay'ın çapı, güneşin ışık yuvarının çapının yaklaşık 400'de biridir. Ancak Ay'ın dünyaya uzaklığı, güneşin uzaklığının yine yaklaşık 400'de biridir. Bu yüzden Ay'ın dünyadan görünür büyüklüğü güneş ile yaklaşık olarak aynıdır. Ancak gerek dünyanın güneş çevresindeki gerek ayın dünya çevresindeki yörüngeleri tam daire olmadığından, ay her tam kavuşumlu geçişte güneşi tam olarak örtmez. Bu durumda, güneş diskinin ay tarafından örtülmeyen kısmı, dünyadan halka şeklinde gözlemlenir.

GÜNEŞ TUTULMASI NASIL OLUŞUR?

Ay Güneş'ten yaklaşık 400 kere daha küçük fakat bize Güneş'ten 400 kere daha yakın olduğu için gökyüzünde ikisi de aynı büyüklükte gözükürler. Bir Güneş Tutulması, Ay'ın Güneş ile Dünya arasına girmesi ve bazı özel koşulların sağlanması neticesinde meydana gelir. Tutulmanın olabilmesi için, Ay'ın Yeniay safhasında olması ve Yer etrafındaki yörüngesinin düzlemi ile Yer'in Güneş etrafındaki yörünge düzleminin arakesit noktaları doğrultusunun Güneş'in merkezinden geçmesi gerekir. Diğer bir deyişle Güneş Ay ve Dünya aynı doğrultuda olmalıdır.

Bilindiği üzere bir yıl içerisinde 12 ay vardır. Yani Ay, Dünya etrafında yılda 12 kez dolanır. Dolayısıyla,eğer Ay'ın yörünge düzlemi Dünya'nınkiyle çakışık olsaydı, bir yılda 12 kez Güneş tutulması meydana gelebilirdi. Fakat durum böyle değildir. Ay'ın yörünge düzlemi ile Dünya'nınki arasında yaklaşık 5° 9′ lık bir açı vardır. Bu açı nedeniyle Dünya, Ay ve Güneş, Ay'ın Dünya etrafındaki her dolanımında tam olarak aynı doğrultuda bulunmazlar. Böylece her ay bir Güneş tutulması oluşmaz. Nitekim bir yılda en az iki, en çok beş Güneş tutulması meydana gelebilir.

2010 YILINDA EN UZUN TUTULMA GÖRÜLMÜŞTÜ

Yüzyılın en uzun Güneş tutulması olarak açıklanan ve gün doğumu sırasında Türkiye'den izlenmeye başlanan Güneş tutulması; Afrika, Hint Okyanusu ve Asya'nın doğusunu aşarak 300 kilometre genişliğinde bir alanı halkalı tutulması ile etkiledi. Ay dünya üzerine ilk tutulma izini Afrika'da sabah saat 07.14'de çizilmeye başlarken; bu çizilme 3 saat 34 dakika boyunca devam ederek, saat 10.59'da sona erdi.

Yüzyılın en uzun Güneş tutulması 'Halkalı Tutulma' şeklinde meydana gelirken; halkalı Güneş tutulması Afrika, Hint okyanusu ve Asya'nın doğusunu kat eden 300 kilometre genişliğindeki tutulma hattından halkalı olarak izlenebildi. Bu tutulma Doğu Avrupa, Afrika, Asya ve Endonezya'dan parçalı tutulma olarak seyredildi.

Tutulma Türkiye'den de güneş doğarken parçalı tutulma olarak izlendi. Halkalı tutulma Ay'ın gölgesi Türkiye saati ile 07.14'de Afrika'nın ortasına düşmeye başladı. Gölge 3 saat 45 dakika süreyle 12 bin 900 kilometre yol kat ederek saat 10.59'da Dünya'yı terk etti. Saat 09.06'da Ay'ın gölgesi Hint okyanusu üzerindeyken; en uzun tutulma süresi ve en büyük örtülme gerçekleşti. Burada halkalı tutulma 11 dakika 08 saniye sürerken, örtülmede yüzde 92 ile en büyük değerine ulaştı.

Tutulma parçalı olarak Türkiye'nin üç büyük ili olan İzmir'de saat 08.03, İstanbul'da saat 08.1e ve Ankara'da ise saat 08.14'ten itibaren izlenebildi.