Halkın parasıyla sermayeye “davet”: Kamu ihaleleri sermayeyi ihya etti
AKP iktidarlarında kamu ihaleleri içinde ağırlıkları artan davet usulü yönteminin kamu bütçesine zararı, resmi verilerle ortaya konuldu. Mal alımı yapılan açık ihalelerde yüzde 20’ye dayanan kamu lehine alınan fiyat avantajı oranının, “Sermayeye rant aktarma aracı” olarak kullanıldığı gerekçesiyle eleştirilen davet yöntemli ihalelerde yüzde 5’te kaldığı ortaya çıktı.
Mustafa Bildircin
mustafamertbildircin@birgun.netKamu İhale Kurumu’nca, ihale türlerinin rekabet üzerindeki etkisini ortaya koymak amacıyla yapılan çalışma tamamlandı. Çalışma, AKP iktidarlarında kamu ihaleleri içinde ağırlıkları artan Pazarlık ve “Belli İstekliler Arasında” yöntemlerinin kamu bütçesine zararını ortaya koydu. Yeterliliği sağlayan şirketlerin, herhangi bir kısıtlama olmaksızın katılabildiği açık ihalelerde kamunun fiyat avantajına karşın Pazarlık ve davet yöntemiyle yapılan ihalelerde kamu lehine indirim oranının çok düşük kaldığı belirlendi.
2024 yılında ihale yoluyla kamuya, 1 trilyon 760 milyar 394 milyon 755 bin TL’lik alım yapıldı. Kamu ihalelerinde rekabeti azalttığı ve “İhalelerden istenmeyeni eleme aracı olarak kullanıldığı” gerekçesiyle eleştirilen Pazarlık yönteminin ağırlığı 2024 yılında zirveyi gördü. 2022 yılında yüzde 33 olan Pazarlık yöntemli ihalelerin bütün ihale türleri içindeki oranını, 2024 yılında yüzde 44 olarak kaydedildi.
DAVET YARAMADI
Kamu İhale Kurumu, kamu ihalelerinin sözleşme bedellerin yaklaşık maliyetlere göre oranlarını mercek altına aldı. Kamu ihalelerindeki ihale usulünün rekabet üzerindeki etkisini ortaya koyan çalışmanın sonuçlarına BirGün ulaştı. Kamuya mal alımlarında gerçekleştirilen açık ihalelerde, kamu idaresi lehine yüzde 18 oranında indirim sağlandığı belirtildi. Belli istekliler arasında, davet yöntemiyle yapılan mal alım ihalelerinde ise kamu lehine alınan indirim oranı yalnızca yüzde 5’ye kaldı.
DÜŞÜK KIRIM ORANI
Pazarlık yöntemiyle gerçekleştirilen mal alım ihalelerindeki indirim oranı da açık ihalelerdeki indirim oranına yetişemedi. Buna göre, 2024 yılında kamuya pazarlık yöntemiyle alınan 21 milyar TL’lik malın fiyatının anacak yüzde 13 oranında kırılabildiği bildirildi.
∗∗∗
HALKIN PARASIYLA PAZARLIK
Kamu ihalelerinde rekabeti azalttığı ve “İhalelerden istenmeyeni eleme aracı olarak kullanıldığı” gerekçesiyle eleştirilen Pazarlık yönteminin ağırlığı yıllar itibarıyla giderek artıyor. 2022 yılında yüzde 33, 2023 yılında yüzde 43 olan Pazarlık yöntemli ihalelerin bütün ihale türleri içindeki oranı, 2024 yılında ise yüzde 44 olarak ifade ediliyor.
