Erdoğan’ın tavrı dün netleşti ama biz hâlâ burada heyecanla bir sonraki videonun ne zaman geleceğini bekliyor, Soylu’nun açıklamalarının kimi ikna ettiğini ve ona sorular soran gazetecilerin performansını tartışıyoruz. Havada isimler uçuşuyor ve onlardan bazıları artık dünyanın da dilinde.

Ancak, şu günlerde dünyanın en çok konuştuğu isim Roman Protasevich. 26 yaşındaki Belaruslu gazeteci. Polonya’dan yayın yapan ve epeydir Belarus Cumhurbaşkanı Aleksandr Lukaşenko’un “etindeki diken” olarak nitelenen NEXTA sitesinin yayın yönetmeni.

***

Birkaç gün öncesine kadar adını duymamış olanlar da duydular artık. Duydular, çünkü gazetecilere dönük her türlü baskıya tanıklık etmiş dünya, ilk defa bir gazetecinin hava korsanlığı yoluyla seyahat ettiği uçak, jetler tarafından yere indirilip kaçırılarak tutuklanmasına tanıklık etti.

Uçakta Belarus’ta idam edileceğini söyleyen gazeteci, Belarus polisi tarafından “ağırlanmaya” başlamasının hemen ardından, gözaltında tutulduğu yerden kendisine çok nazik davranıldığını, polisle iş birliği yaptığını ve Lukaşenko’ya karşı gösterileri nasıl provoke ettiğini anlattığını söylediği bir video yayımladı.

Böyle bir videonun çekilmiş olması sadece Belarus’ta tutuklanan insanlara neler yapıldığına, cezaevlerindekilerin “suçlarına göre renklerle kodlandığı” ve kırmızıyla kodlanmış olanların “işkence edilebilir” olduğuna dair iddiaların boş olmadığının kanıtı.

***

Protasevich ve Rus kız arkadaşı Sofia Sapega, Atina’da, Lukaşenko’nun yüzde 80’le kazandığını ilan ettiği 2020 seçimindeki rakibi ve asıl kazanan olduğu gerekçesiyle protestolar düzenlenmesine yol açan muhalif Svetlana Tikhanovskaya’yı izliyorlardı. Oradan, şimdi sürgün hayatı yaşadıkları Litvanya’nın başkenti Vilnius’a dönerken, uçakları sahte bir bomba ihbarıyla ve zorla Minsk’e indirildi. Protasevich tutuklandı ve alt sınırı 15 yıl hapis üst sınırı idam olan bir yargılama süreci onu bekliyor.

Lukaşenko’nun siyasi niteliklerine dair tartışmalar bir yana, Belarus vatandaşlarının beşte birinin abone olduğu düşünülen bir kanalın yöneticisinin uluslararası hukukun tüm kuralları hiçe sayılıp uçağı kaçırılarak tutuklanması sessiz kalınacak bir şey değil.

***

Kimi ülkeler Belarus’a uçuşu durdurdular ve Belarus hava sahasını kullanmaya son verdiler. Şimdi, Belarus’a ne gibi yaptırımlar uygulanabileceği tartışılıyor ve önümüzdeki zirvelerin temel konularından biri de bu olacak.

NEXTA’yı çok izlenen bir mecra yapan onun iktidarın gücü nasıl kötüye kullandığına, yolsuzluk ve yozlaşmaya dair yayınlarıydı. Lukaşenko’ya göre ise, Protasevich’in başında olduğu NEXTA kendisine karşı ayaklanmanın arkasındaki güçlerden biri ve Protasevich de bir “terörist.” Bu yaklaşım sonucu, son birkaç günde Belarus’ta tutuklanan gazetecilerin sayısı ikiye katlanarak 29’a çıktı.

***

“Tiranlık Üzerine” kitabının yazarı tarihçi Timothy Snyder’e göre ise, terörizm tam da bu uçak kaçırma ve gazeteci susturma eylemi: “Bir kişiyi susturmak için düzenlenen devlet terörü, bize gazetecilerin ne kadar önemli olduğunu hatırlatıyor. Onlar olmadan, oligarşi, savaş ya da seçimler veya asıl önemli konular hakkındaki gerçekleri öğrenme şansımız olmaz.”

Protasevich’in serbest bırakılması için dünyanın her yerinden sesler yükseliyor. Edward Steen, benim de onursal genel başkan yardımcısı olduğum Avrupa Gazeteciler Birliği’nin (AEJ) Genel Sekreteri; “Avrupa bir bütün olarak nihayet şimdi ciddi bir tepki vermezse, ne zaman verecek?” diye sordu.

Bir gazeteci susturulduğunda herkes ayağa kalktığında ancak o zaman dünya daha yaşanır bir yer olacak!