Hazine’nin en kaymaklı geliri

Havva GÜMÜŞKAYA

Otomobillere uygulanan özel tüketim vergisi (ÖTV) oranlarında cumhurbaşkanına verilen üç kat artırma ve düşürme yetkisi Resmi Gazete’de yayımlanarak tebliğe işlendi. Ekim 2021’de alınan karar Resmi Gazete’de yayımlanmadan birkaç saat önce de CHP Lideri Kemal Kılıçdaroğlu, iktidara geldiklerinde otomobilden alınan ÖTV’nin düşürüleceğine dair vaatte bulundu. Kılıçdaroğlu, sosyal medyada paylaştığı videoda "Bizler iktidara gelinceye kadar, araba alımını öteleyin. Geldiğimizde halkımızın en çok rağbet gösterdiği araç segmentlerinde ÖTV’yi çizeceğiz. ÖTV’yi de lüks araç alanlara uygulayacağız" ifadelerini kullandı.

Otomobilden alınan ÖTV tutarı motorun silindir hacmine ve otomobilin vergisiz fiyatına göre yüzde 45 ila yüzde 220 arasında değişiyor. Ancak otomobil fiyatları o kadar yükseldi ki yüzde 45’lik dilime giren araç kalmadı. Yüksek enflasyon ve yüksek döviz kuru nedeniyle artan otomobil fiyatlarına bir de vergiler eklenince düşük gelirlilerin ayağını yerden kesecek bir araca sahip olması imkânsızlaştı.

FİYATI İKİYE KATLANIYOR

200 bin liraya gümrük girişi ile gelen 1.6 motor silindir hacmine sahip alt segment bir otomobilin yüzde 70 oranında alınan ÖTV’si 140 bin lira. Aracın 800 lira TRT bandrol bedeli ve ÖTV dahil fiyatı üzerinden alınan yüzde 18’lik KDV’si 61 bin 344 TL. 200 bin liralık bu alt segment otomobilin vergileri toplamı 202 bin 144 lira tutarında. Araca 402 bin 144 lira ödeyerek sahip olunabiliyor.

Motorlu taşıtlardan alınan ÖTV’nin yeniden gündem olmasıyla otomobilin fiyatının dahi üzerindeki vergilerden devletin nasıl nemalandığına mercek tuttuk. Hazine Bakanlığı’nın verilerine göre bu yıl ocak-haziran döneminde 165,3 milyar lira tutarında ÖTV tahsilatı gerçekleştirildi. Bu tutarın yüzde 36’sı olan 60,6 milyar liralık kısmı motorlu araçlardan alınan ÖTV’den oluştu. Motorlu taşıtlardan tahsil edilen ÖTV, 2021 yılının ilk 6 ayına göre yüzde 94,04 arttı.

Otomobil fiyatı arttıkça, oran olarak hesaplanan ÖTV tutarı da artıyor. Bu nedenle Hazine için otomobillerden alınan ÖTV giderek önem kazanıyor.

Yılbaşında 72,1 milyar olan motorlu taşıtlardan alınan ÖTV hedefi ek bütçe ile iki katına çıkarılarak 142,1 milyar liraya yükseltildi. Böylece yılın ilk yarısında bütçe hedefinin yüzde 42,6’sı toplanmış oldu.

Çip krizi nedeniyle sıfır araç bulma sıkıntısı ve artan fiyatlar otomobil pazarının daralmasına neden oldu. Otomotiv Distribütörleri Derneği (ODD), Otomobil ve Hafif Ticari Araç Pazar Değerlendirme Raporu’na göre Türkiye otomobil ve hafif ticari araç toplam pazarı, 2022 yılı ocak-haziran döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 9,3 oranında azalarak 357 bin 904 adet olarak gerçekleşti.

Otomobil satışları ocak-haziran döneminde geçen yıla göre yüzde 10,3 oranında azalarak 278 bin 282 adet, hafif ticari araç pazarı ise yüzde 5,6 azalarak 79 bin 622 adet oldu.

YATIRIM ARACI OLDU

Otomobil diğer yandan da konut alamayan bir kesimin yatırım aracı halini aldı. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu’nun (BDDK) verilerine göre taşıt kredi hacmi mayıs ayı itibarıyla 20,9 milyar liraya çıktı. Geçen yılın aynı döneminde taşıt kredisi hacmi 14,1 milyar lira seviyesindeydi. Bir yılda taşıt kredisindeki artış yüzde 48’i aştı. Faiz oranlarının yüzde 24 seviyesinde olmasına rağmen fiyatının daha da artacağına yönelik düşünce taşıt kredisine olan talebi artırdı.

TRAFİĞE KAYDI YAPILAN ARAÇ SAYISI AZALDI

Ocak-Haziran döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre trafiğe kaydı yapılan taşıt sayısı yüzde 4,3 azalarak 581 bin 330 adet oldu. Ocak-Haziran döneminde en fazla 1300 ve altı silindir hacimli otomobil kaydı yapıldı. Ocak-Haziran döneminde trafiğe kaydı yapılan 267 bin 958 adet otomobilin yüzde 34,1’i 1300 ve altı, yüzde 27,0’ı 1401-1500, yüzde 22,6’sı 1301-1400, yüzde 8,2’si 1501-1600, yüzde 6,3’ü 1601-2000, yüzde 0,8’i 2001 ve üstü motor silindir hacmine sahip olduğu kaydedildi.