Her karar ayrı enkaz
Depremle yıkılan Hatay, Maraş, Adıyaman, Antep ve Malatya’da mücbir sebep hali bitiyor. Depremzedeler tepkili: Biz ticari enkazız. Hayat normale mi döndü? Enkaz içinde yaşıyoruz. Ne yaptılar da şimdi bitiriyorlar?

İlayda Kaya
ilaydakaya@birgun.netMaraş merkezli depremlerin üzerinden neredeyse 19 ay geçmesine rağmen depremzedeleri ortada bırakan AKP iktidarı, yaptığı yardımları ve destekleri de birer birer kesiyor. Kira, fatura yardımı, alışveriş kartının ardından kentler eski haline getirilmeden şimdi de Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek; esnaf, tüccar ve sanayicileri yalnız bıraktı. Şimşek, deprem sonrası bölgede ilan edilen mücbir sebep halinin bu ay sonu itibarıyla sona ereceğini açıkladı. Mücbir sebep haliyle vergi ve prim ödemelerinin ertelendiğini anımsatan depremzedelerden tepki yağdı: “Biz ticari enkazız. Hayat bu kentlerde normale mi döndü? Enkaz içinde yaşıyoruz. Ne yaptılar da şimdi bitiriyorlar?”
Ekonomik kriz giderek derinleşirken, faturayı emekçilere kesen Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek şimdi de gözünü depremzedeye dikti. Şimşek, Maraş merkezli depremlerden etkilenen Adıyaman, Hatay, Maraş ve Malatya ile Antep’in İslahiye ve Nurdağı ilçelerindeki mükellefler için mücbir sebep hali 31 Ağustos’ta sona ereceğini açıkladı. Mücbir sebep halleri devam ettiği belirlenen borçlular için ise ilave süre ve taksitlendirme kararı alındı.
Bakanın duyurusunun ardından ‘mücbir sebep’ isteyenlere ödeme seçenekleri ve süreçle ilgili bilgi verilen bir açıklama yapıldı. Yapılan açıklamada ‘mücbir sebep’ isteyenlere kendini ispatlaması işaret edilerek şunlar denildi:
“Depremden vergi ödevlerini yerine getiremeyecek şekilde etkilendiğini ve mücbir sebep halinin kendileri için devam ettiğini belirten mükellefler gerekli belgelerle bağlı bulundukları vergi dairelerine bireysel olarak başvurabilecek. Söz konusu talepler Gelir İdaresi Başkanlığınca değerlendirilecek. Mücbir sebep halinin devam ettiğine karar verilen mükelleflere ilave süre verilebilecek. Gerekli şartları taşıyan mükelleflerin borçları, faiz alınmaksızın, 24 aya kadar taksitlendirilebilecek. Mücbir sebep nedeniyle ödenememiş vergi borçlarını tek seferde ödemek konusunda zorluk yaşayacak mükellefler, ödeme sürelerini takip eden ay sonuna kadar borçları için taksit talebinde bulunabilecek.”
VAN’DA 6 SENE SÜRMÜŞTÜ
2011 yılında yaşanan Van Depremi sonrası yaşanan mücbir sebep hali yıllarca devam etmişti. Van depremi sonrası 23 Ekim 2011’de ilan edilen mücbir sebep hali 31 Mayıs 2017 tarihine kadar sürmüştü. 11 kentte yıkıma sebebiyet veren depremin ardından başlatılan mücbir sebep halinin kısa sürmesi tepki çekti.
Hatay Antakya’da depremzede bir mali müşavir, Bakan Şimşek’e seslenerek “Mücbir sebep Hatay normalleşene kadar uzatılmalıdır. Ne esnafın iş yapacak bir işyeri ne de mali müşavirler olarak bizlerin sağlıklı çalışma ortamları bulunmamaktadır. Yıkılmış, yerle bir olmuş kentte, barınma sorunu, işgücü sorunu, altyapı-üst yapı sorunları, elektrik sorunu, internet altyapı sorunları çözülene kadar, mücbir sebep hali sona erdirilmemelidir. Kentler ayağa kaldırılmadı. Kalksın, yardımı da desteği de sonra kesersiniz. Mücbir sebep döneminde ertelenen birikmiş vergi ve prim borçlarının taksitlendirilmesi konusunda kolaylık sağlanmaması halinde esnaf, tüccar ve sanayiciler çok zor durumda kalacak” diye konuştu.

DEVLET HÂLÂ PARA PEŞİNDE
Hataylı iş insanı, Has Turizm Yönetim Kurulu Başkanı Ayhan Kara, devlet politikalarının afet bölgesinde ticari bir enkaz yarattığını söyleyerek “Ne değişti de sona eriyor. Zararlarımız mı giderildi? Şehrin imarı bitti mi? Enkazlar bile kaldırılmadı. Biz de bu kentlerde ticari enkazız. Keşke borçları ötelemeselerdi. Şimdi borçlarımız birikti ve kötü bir yöntemle ödeyeceğiz. Erteleme çözüm değildi. Muafiyet söz konusu olmalıydı. Bu insanlar yakınlarını kaybetti devlet hâlâ para peşinde. Bu durum, buradaki ekonomiye 2. bir deprem. Başka yerlerden kıssınlar bizden değil. Vatandaş elinde avucunda ne varsa yitirdi, son darbeyi de hükümet indiriyor. Mehmet Şimşek, görev insanı ama sokaktan kimi çevirsen bunu yapar; vergi, zam, ceza… Ama bir formül oluşturacak donanımda olabilmeli. KDV muafiyeti, primlerin affedilmesi gerekir. Eğer buradaki ticareti, ticaret insanını, esnafı gözden çıkardılarsa bu ayrı bir mesele” diyerek tepki gösterdi.
BAKAN BURAYA GELSİN
Hatay Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Odası üyesi İnal Öfkeli ise mücbir sebep halinin son bulacağı kentlerin yüzde 90’ının hâlâ harabe halde olduğunu söyledi.
Öfkeli, “Hatay’da şehrin yüzde 90’ı konteynerde yaşıyor. Bu koşullar altında vergisel işlemleri takip eden mali müşavirler zor şartlar altında. Ayrıca 550 ofis yıkıldı. Vergisel işlemlerin yapılması mümkün değil; elektrik, internet sıkıntılı. Esnafın evi, işyeri yıkıldı. Bırakın vergi vermeyi, çalışamıyor. Tüm bu koşullar altında bizim beyanname vermemizin bir anlamı yok. Firmaların aylık beyanlar yapması ve prim ödemesi esasken bu yükümler ertelendi. 31 Ağustos itibarıyla hiçbir şey olmamış gibi, İstanbul’daki bir firma hangi koşullardaysa Antakya’daki bir firma da aynı koşullara tabii olacak. Hiçbir olumlu ayrıcalıktan faydalanamadık. Mücbir sebebin bitmesi demek kentlerin normale dönmesi demek ancak burası hâlâ yıkık. Bakan buraya gelerek incelesin” dedi.
TEŞVİK ŞART
Mali müşavirler, esnaflar, sanayiciler ve tüccarların talepleri şöyle:
• Mücbir sebep, evler ve işyerleri depremzedelere teslim edilene kadar uzatılmalı.
• Vergi yükümlülüklerinde muafiyet sağlanmalı.
• Vergi, SGK muafiyet ve teşvik sağlanmalı.
• Deprem bölgesinde yapılması düşünülen yatırımlar için teşvik sağlanmalı.
MÜCBİR SEBEP NEDİR?
İstem dışı gelişen olaylar neticesinde ortaya çıkan beklenmedik durumları ifade eder. Sözleşme ve taahhüde dayalı sorumlulukların elde olmayan sebeplerden ötürü yerine getirilememesi anlamını da taşır.