Hukuk ağır aksak şirketler ise hızlı

Gökay BAŞCAN

Çevre davalarının uzun yıllar sürmesi, yürütmeyi durdurma kararlarının verilmemesi büyük ekolojik yıkımlara neden oluyor. Bunun son örneği Muğla’nın Marmaris ilçesinde bulunan Kızılbük’te inşaatı süren Sinpaş GYO projesinde yaşandı. Mahkeme proje için verilen çevresel etki değerlendirme (ÇED) gerekli değildir kararını iptal etti. Ancak şirket yargılama süresi boyunca ormanı talan etti, Milli Park sınırlarında dinamit patlattı. Davanın avukatı Arzu Alper, “Lehimize çıkan bilirkişi raporunun üzerinden 7 ay geçti. Mahkeme 7 ay sonra karar verdi. Bu sürede şirket büyük bir hızla inşaatına devam etti” dedi.

ÇED süreci ile ilgili davaların ivedi yargılamaya dahil olduğunu hatırlatan Alper, “Yani hızlıca sonuçlanması gerekir. Normalde istinaf yolu açık olur, bu davalarda direkt Danıştay’a gidiyor. Normalde 1 ay olan temyiz süresi bu davalarda 15 gün. Danıştay’daki süresi dahi 3 ay. Yani kanuna göre en hızlı şekilde sonuçlanması gereken davalar” diye konuştu.

Hızlı karar verilmesinin projelerin yaratacağı ekolojik tahribat açısından önemli olduğuna dikkat çeken Alper, “Davalar hızlı sonuçlanmalı ki projeler çevreye zarar vermeden durdurulsun. Yürütmeyi durdurma kararları bunun için önemli. Mahkeme sonuçlanana kadar yürütmeyi durdurma kararı verilmesi projenin geri dönüşü imkansız zarar vermesinin önünde bir engel yaratır.

Marmaris’te davayı kazanmalarına hukuki sürecin uzun sürmesinden dolayı büyük bir çevre tahribatı oluştuğunu belirten Alper, “ÇED gerekli değildir kararının hukuka aykırı olduğunu belirtmemize, bilirkişi raporların lehimize olmasına rağmen süreç uzatıldı. Şirket bu süreçte yurttaşların girişinin, ateş yakmanın yasak olduğu yerde dinamit patlattı. Şirket hâlâ hukuksuz bir şekilde çalışıyor. Marmaris Belediyesi’ne kararı tebliğ ettik, derhal inşaat mühürlenmeli. Karar açık ve valilik derhal uygulamalı.

Sinpaş’ın yargılama sürecinde yaşananlar ilk değil. Ülkenin dört bir tarafından süren çevre davalarında ‘geç gelen kararlar’ adalete gölge düşürüyor. Doğu Karadeniz’de HES, Salda Gölü’nde gölet, başkentte Atatürk Orman Çiftliği üzerinde yapılaşma kararları iptal edilse de projeler mahkeme sürecinde tamamlandı.

DAVA SÜRERKEN DİNAMİTLER PATLATILDI

Muğla’nın Marmaris ilçesinde bulunan Kızılbük’te inşaatı süren Sinpaş GYO projesine ilişkin ‘çevresel etki değerlendirmem (ÇED) gerekli değildir’ kararı mahkeme tarafından iptal edildi. Bilirkişi raporunun 7 ay önce çıkmasına rağmen mahkeme yürütmeyi durdurma kararı vermediği için şirket inşaatını sürdürdü.

KARAR GÖLET TALANINDAN SONRA GELDİ

Halkın itirazlarının dinlenmediği ve yargı kararlarına rağmen yeşil alanın betonlaştırıldığı İstanbul Başakşehir’deki Bahçeşehir Gölet’e ilişkin bir karar daha çıktı. Yerel mahkemenin verdiği kararı bozan Danıştay 13. Dairesi, AKP’li Başakşehir Belediyesi’nin gölet bölgesindeki parselleri ‘hasılat paylaşımı’yla satmak için açtığı ihalenin iptaline hükmetti. Mahkeme süreci devam ederken göletteki inşaatlar bitti, tüm dükkanlar, kafe ve restoranlar açıldı.

Bahçeşehir Göleti.

SALDA’DA KAĞIT ÜZERİNDE KAZANIM

Burdur’da, son yılların en gözde turizm merkezi haline gelen Salda Gölü'nü besleyen su kaynakları üzerine Devlet Su İşleri'nin (DSİ) yaptığı gölet projesinin iptali için açılan davada, yerel mahkemenin verdiği ret kararını Danıştay 2018’de bozdu. Mahkeme sürerken iş makineler Salda’ya girerek geri dönüşü imkansız zararlar verdi. Davayı açan avukat Tuncay Koç, "Gölet yapım işi tamamlandığı için davayı kâğıt üstünde kazanmış olduk" dedi.

Salda Gölü.

KAÇAK SARAY HUKUKUN DA ÜSTÜNDE

Geçen yıl şubat ayında Mimarlar Odası, 1. derece sit alanı olan Atatürk Orman Çiftliği arazisindeki Cumhurbaşkanlığı Sarayı’na karşı açtığı davayı kazandı. Danıştay, sit alanlarına bina yapılmasının yolunu açan kararı iptal etti. Ancak geçen sürede saray inşaatı tamamlanmıştı.

Atatürk Orman Çiftliği.

DERE KURUDU, KARAR SONRA ÇIKTI

Artvin Şavşat’ta halk, Şavşat HES’e karşı sürdürdüğü hukuk mücadelesini 10 yıl sonra 2019’da kazandı. Geçen 10 yıllık süreçte faaliyete geçen HES, çayını kuruma noktasına getirdi. Köy halkının avukatı Halis Yıldırım, “Kazdağları’ndan Cerattepe’ye kadar her yerde hukuk çevre için geç işliyor. Bu karar da bunun en net göstergesi” demişti.

Şavşat/Hanlı HES.

HUKUK, HES’İN ALTINDA KALDI

Artvin Şavşat’ta, eski Artvin Valisi Selahattin Akyurt’un şirketine ait hidroelektrik santralı (HES) projesi hukuku yerle bir etti. Proje için verilen ÇED olumlu kararı yerel mahkeme ve Danıştay tarafından bozuldu. Şirket kapasiteyi artırmasına rağmen bu kez ÇED’ten muaf tutuldu. Yurttaşlar bu karara dava açtı. Önceki davada bölge halkının lehine rapor düzenleyen bilirkişiler bu kez şirketin lehine rapor yazdı.

KANSERDEN ÖLDÜ, KARAR SONRA GELDİ

Ordu’nun Fatsa İlçesi’nde 55 yaşındaki Osman Güvenalp, oturduğu mahalledeki bir binanın çatı katına baz istasyonu kurulması üzerine ilgili GSM firması hakkında 2006 yılında davacı oldu. Hukuki süreç devam ederken davacının eşi Emine Güvenalp akciğer kanserine yakalanarak hayatını kaybetti. Mahkeme kararında “...gerek davacı bakımından gerekse çevre binalarda yaşayan insanlar bakımından sağlık açısından büyük endişeler taşıdığı, bu yerde oturanların psikolojik olarak yaşamını olumsuz biçimde etkilediği, bunun da insanların psikolojik yapısında tedirginlik ve ümitsizlik yaratacağı, davacının eşinin de kanser hastalığı sebebiyle ölümü karşısında davacının zarar gördüğü mahkememizce değerlendirilmiştir” dedi.

İHALE İPTAL EDİLDİ, KOYLAR ZARAR GÖRDÜ

Muğla'nın Fethiye ilçesine bağlı Göcek Mahallesi’nin İskele mevkiinde; Göcek Limanı’nın Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na bağlı MUÇEV tarafından yat limanı yapılması amacıyla devralınmasına karşı Göcek Halk Meclisi’nin açtığı davayı ocak ayında kazandı. Ancak mahkeme sürerken şirket koylarda faaliyete geçerek bölgeye çevresel zararlar verdi.

GÖZELERE HUKUKTAN ÖNCE İŞ MAKİNELERİ GİRDİ

Dersim'in Ovacık ilçesindeki Munzur Gözeleri'nde halkın tepkisine rağmen yapımına başlanan proje, Danıştay 13. Dairesi'nde açılan dava sonucu geçen yıl şubat ayında iptal edildi. Hukuki süreç devam ederken gözelere iş makineleriyle girildi. Proje neredeyse tamamlandı.