Hükümet fabrika açmıyor yollar ise istihdam yaratmıyor: Plandan yine beton çıktı

Ozan GÜNDOĞDU

Resmi Gazete’nin mükerrer sayısında 2020 yılına ilişkin kamunun yapacağı yatırım harcamalarını içeren “Yatırım Programı” yayımlandı. Buna göre 2020 yılında merkezi yönetim 77 milyar 134 milyon lira yatırım harcaması yapacak. Böylece geçen yılki 65 milyar 388 milyon TL’lik yatırım bütçesi neredeyse ortalama enflasyon oranı kadar yüzde 14,4 artırılmış oldu. Ancak 2020 yatırım harcamaları yeni yatırımlardan ziyade geçmişten gelen yatırımlara gidiyor. Yatırım programına göre Hazinenin durumunun yeni yatırımları kaldıracak güçte olmadığı anlaşılıyor. Zira yatırım harcamaları ne 2019’da ne de 2020’de lira bazında dahi henüz 2018 seviyesine çıkamadı. 2018’deki yatırım harcaması tutarı 88 milyar 53 milyon liraydı.

Azalan kamu yatırımları Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak’ın “yüzde 5’lik büyüme hedefini de aşacağız” sözlerini akla getiriyor. Albayrak’ın sözleri gerçekçi temellerden mahrumken, 0’a yakın büyümenin motoru ise kamunun ve halkın “tüketim” harcamalarından kaynaklanıyor. Zira ülkede ne özel kesim ne de kamu kesimi yatırım yapmaya yeltenmiyor.

Kamu yatırım harcamalarının detaylarına mercek tutulduğunda ise harcamaların daha çok yol köprü vb. yatırımları da kapsayan ulaştırma-haberleşme alanında yoğunlaştığı görülüyor. 2020’de planlanana göre yatırımların yüzde 32,6’sı tutarındaki 25,2 milyar lira ulaştırma ve haberleşme için kullanılacak. O kadar ki Karayolları Genel Müdürlüğü’nün (KGM) yatırım bütçesi Sağlık Bakanlığını da Milli Eğitim Bakanlığı’nı da bu sene de geride bıraktı. 2020 yılında KGM’nin 7,1 milyar lira yatırım harcaması yapması planlanırken, bu tutar Milli Eğitim Bakanlığı’nda 5,7 milyar lira Sağlık Bakanlığı’nda ise 4,9 milyar lira.

AKP hükümetleri döneminde kamu yatırımları üretimden tamamen çekildi. Devlet özel sektörün üretimi için altyapı inşa eden üretimi tamamen özel kesime bırakan bir yapıya evrildi. Ancak bu politika işsizliğin cumhuriyet dönemi boyunca görülmemiş seviyelere ulaşmasına neden oldu. İşsizliğin rekor kırdığı yılın ardından 2020’de de AKP bu ısrarından vazgeçmedi. Yatırım harcamalarında sanayiye ayrılan payın tam 30 katı ulaştırmaya ayrıldı.

Kamu üretimden elini çekince özel sektörde büyük ölçekli ve böylece istihdam sağlayabilecek bir sanayi sektörü kalmadı. İmalat sanayiindeki her 1000 şirketin 998’i çalışan sayısı 250’yi geçmeyen KOBİ ölçeğinde. KOBİ’ler ise borç batağında. Bu nedenle yeni yatırım yapamıyor ve istihdam yaratamıyorlar. Üstelik teknoloji yapabilen şirketler ise 1000’de 2’de yoğunlaşan büyük ölçekli şirketler. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) “2018 yenilik araştırması” sonuçlarına göre çalışan sayısı 10-49 arasında olan girişimlerin yüzde 33,9’u yeni teknolojilere harcama yaparken, 250’den fazla çalışanı olan şirketlerde bu oran yüzde 58,2’ye yükseliyor.

***

Milyarlarca liralık zarar kabul edildi

2020 yatırım programında 10 adet şehir hastanesinin Kamu Özel İşbirliği (KÖİ) modeli ile değil de doğrudan kamu yatırımlarıyla finanse edilmesi dikkat çekti. Daha önce Şehir Hastaneleri’ne ilişkin zarar edildiğini itiraf eden Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, muhalefetin eleştirilerine kulak tıkamıştı. Ancak yatırım programına göre devletin 10 milyar lira harcayarak 10 yeni hastane yapabildiği anlaşıldı. Geçmişte KÖİ modeli ile yapılan Şehir Hastanelerinin hazineye 25 yıllık maliyetinin 142 milyar dolar olduğu ve 1 şehir hastanesinin hazineye maliyetiyle 1200 yataklı 29 hastane yapılabildiği biliniyor. Kamu eliyle yapılacak Şehir Hasteneleri listesi şu şekilde;

Antalya Şehir Hastanesi: 981 milyon lira

Aydın Şehir Hastanesi: 932 milyon lira

Denizli Şehir Hastanesi: 981 milyon lira

Diyarbakır Şehir Hastanesi: 736 milyon lira

Ordu Şehir Hastanesi: 879 milyon lira

Rize Şehir Hastanesi: 785 milyon lira

Sakarya Şehir Hastanesi: 976 milyon lira

Samsun Şehir Hastanesi: 883 milyon lira

Sancaktepe Şehir Hastanesi: 2,1 milyar lira

Trabzon Şehir Hastanesi: 883 milyon lira

TOPLAM PROJE MALİYETİ: 10,1 milyar lira

***

Sanayiye yüzde 1’lik yatırım payı

İşte 2020’deki kamu yatırımlarının sektörel dağılımı;

TARIM: yüzde 6,7

MADENCİLİK: yüzde 4,6

İMALAT SANAYİİ: yüzde 1,3

ENERJİ: yüzde 15,4

ULAŞTIRMA: yüzde 32,6

TURİZM: yüzde 0,4

EĞİTİM: yüzde 14,4

SAĞLIK: yüzde 7,9

DİĞER: yüzde 15,9

***

Erdoğdu: Tek Adam Rejimi şaşırtmadı

2020 yatırım programını Birgün’e değerlendiren CHP Genel Başkan Yardımcısı Aykut Erdoğdu

♦ “Tek Adam Rejimi, ne yazık ki en ufak bir şaşırtıcılığı olmayan bir biçimde, kamu yatırımlarını Sanayi ve Tarım gibi ülkemizin refah seviyesini artırıcı sürdürülebilir kalkınmasına yönelik alanlara yöneltmekten özellikle imtina etmektedir.

♦ Sanayi ve tarım yerine tercih edilmekte olan enerji ve ulaşım alanları ise makro ekonomik göstergeleri ve daha önemlisi vatandaşın cebini etkileyen gidişatı devam ettirmekte ısrarcı olacağını ortaya koymaktadır.

♦ Örneğin ulaştırma projeleri. Söz konusu projeler Anadolu’ya yapılan ve bu geniş coğrafyanın insanının gönencini artırmaya yönelik mal ve hizmet transferini gerçekleştirmeye yönelik projeler değildir. İstanbul ve çevresini için ekolojik felakete yola açacak; kentin tarihini, kültürünü ve bir arada yaşama sevincini baltalayacak nitelikte projelerdir. Ve tek motivasyonları bu bölgedeki arazilerin değerini artırarak rant yaratmaktır” dedi.