İkinci kez Başkan seçilen Trump, Oval Ofis’i devralıyor: Dünyanın Trump 2.0 sınavı

Hazırlayan: Umut Can FIRTINA

Her ne kadar kendisi için en çok kullanılan sıfat “öngörülemez” olsa da Trump’ın ilk başkanlık dönemi, ikinci döneminde uygulayacağı politikalara dair ışık tutuyor.

1. BAŞKANLIK DÖNEMİ: NE YAPTI?

• TİCARET SAVAŞI BAŞLATTI: Donald Trump ilk döneminde, dünyanın en büyük iki ekonomisi ABD-Çin ilişkilerinde yüz milyarlarca dolarlık Çin mallarına gümrük vergileri uygulayarak, haksız ticaret uygulamaları ve fikri mülkiyet hırsızlığı iddialarıyla çatışmacı bir yaklaşım sergiledi. Bu, Çin’in misilleme gümrük vergileriyle bir ticaret savaşına dönüştü. İki ülke, ticari gerilimin düşürülmesi için 2020’nin başlarında bir “Birinci Faz” ticaret anlaşmasını imzaladı.

• ORTADOĞU DEĞİŞTİ: Trump yönetimi, İsrail ile BAE, Bahreyn, Sudan ve Fas dâhil olmak üzere çeşitli Arap devletleri arasında normalleşme anlaşmaları sağladı. Bunlar, Ortadoğu’da İsrail’in elini güçlendirecek ittifakları yeniden şekillendirmede önemli adımlardı. Ancak anlaşmalar İsrail’in Gazze’de başlattığı savaş ile askıya alındı.

• İRAN HEDEFE OTURDU: Öte yandan ilk döneminde Tahran’ı hedefine oturtan Trump, 2015’te imzalanan nükleer anlaşma Ortak Kapsamlı Eylem Planı’ndan (JCPOA) ABD’yi tek taraflı olarak çekmişti. Ayrıca ilk döneminde de Ortadoğu’daki askeri eylemlerini azaltacağını söylese de 2020’de ABD’nin düzenlediği hava saldırısında İran Devrim Muhafızları’nın Kudüs Gücü Komutanı Kasım Süleymani’nin öldürülmesi emrini veren isimdi.

• EMEKÇİ GERİLEDİ: Trump’ın ilk döneminde izlediği sermaye yanlısı neoliberal politikalar gelir eşitsizliğini artırma eleştirilerine yol açtı.  Deregülasyon politikası çerçevesinde, birçok çevre ve iş güvenliği düzenlemesi geri alındı. İşçi haklarında büyük gerileme yaşanırken on binlerce kişi işsiz kaldı.

• KADINLAR SALDIRI ALTINDA: Kadın haklarına ve cinsiyet eşitliğine saldırıları ise büyük tepki çekti. Kadınlar hakları için sokaklara inerek birçok protesto düzenledi. Aile politikaları ve LGBTİ’lere yönelik saldırgan tavrı, sağlık hizmetlerindeki gerileme, sosyal eşitisizliği büyük oranda büyütürken ülkede giderek artan kutuplaşma, yaşanan bu sosyal krizleri derinleştirdi.

• GÖÇMEN DÜŞMANLIĞI: Göçmen düşmanı Trump, Meksika sınırına duvar örmeye başlarken sınır dışı edilmeleri de kolaylaştıracak adımlar atmaya çalıştı. Meksika sınırına örülmeye başlanan duvar, Biden döneminde de büyük krizlere yol açtı.

∗∗∗

2. BAŞKANLIK DÖNEMİ: NE YAPACAK?

• TİCARET SAVAŞI BÜYÜYECEK: Çin, Trump’ın ikinci döneminde daha da sertleşen bir tonla öncelikli hedefi olmaya devam edecek. ABD’ye giren tüm ürünlere yüzde 10’luk gümrük vergisini, en büyük ticari partnerleri Meksika ve Kanada ile Çin için yüzde 25’e çıkarmayı planlıyor. Bunun küresel ticaret sistemini kökten değiştirmesi ve yeni küresel ortaklıklara yol açması bekliyor.

• İSRAİL TEMEL TAŞI: Trump’ın ikinci döneminde de Ortadoğu politikası, İsrail merkezli ve ABD’nin çıkarlarını önceliklendiren bir yaklaşımı benimseyecek. İsrail’in güvenliği ve çıkarları Trump’ın Ortadoğu politikasının temel taşı olmaya devam edecek. Trump, Abraham Anlaşmaları’na ek olarak daha fazla ülkenin İsrail’le ilişkilerini normalleştirmesi için çaba gösterebilir.

• TAHRAN’A BASKI ARTACAK: Ortadoğu’daki “sonsuz savaşlardan” çekilmeyi hedeflediğini belirten Trump, bölgedeki Amerikan askeri varlığını azaltabilir. Öte yandan İran’a yönelik “maksimum baskı” kampanyasını devam ettirmesine kesin gözüyle bakılıyor. Trump, İsrail’in hedefindeki İran’ın bölgedeki vekil gruplarına (Hizbullah ve Husiler gibi) karşı daha agresif bir strateji izleyebilir. İran ile artan gerilimler ise bölgesel bir çatışmayı tetikleyebilir.

• YAYILMACI POLİTİKA: Trump’ın “Amerika için yaşamsal önem taşıdığını” söyleyerek Grönland’ı “satın almak” istemesi, “51. eyalet" olarak nitelediği Kanada’ya ülkesine katılma çağrısı ve Panama Kanalı üzerindeki hak iddiası, eşi görülmemiş bir yayılmacı politika izleyeceğinin işaretlerini barındırıyor.

• KUTUPLAŞMA DERİNLEŞECEK: İçerde başta kadınlar ve emekçiler olmak üzere ABD halkını ve göçmenleri zor günler bekliyor. Özellikle kürtaj gibi kadın haklarına saldırılarına hız vermesi beklenen Trump’ın Senato ve Temsilciler Meclisi’nde elde ettiği çoğunlukla ve yargıdaki etkisini artırmasıyla, kadınları zor bir mücadele dönemi bekliyor. İşçi sınıfına düşman Elon Musk gibi teknoloji devleri başta olmak üzere iş dünyasını arkasına alan Trump, sermaye yanlısı politikalara hız verecek. İşçi hakları daha da gerilerken gelir eşitsizliği derinleşecek. Trump, ikinci döneminde göçmen düşmanı politikalarını katılaştıracak.

∗∗∗

DIŞ POLİTİKA

• ABD’nin 47. Başkanı seçilen Donald Trump’ın göreve başlamasına saatler kaldı. Kasım ayındaki seçimlerden bu yana attığı adımlar, yeni Trump döneminin eskisinden çok farklı olmayacağına işaret etse de dünya daha farklı bir yer. Yeni şartlar, Trump’ın seçim “Önce Amerika” söylemiyle yürüttüğü kampanyasında sözünü verdiği “izolasyonist” politikanın yerini alışıldık ABD emperyalizmine “yayılmacılığın” eklendiği bir formata dönüştürecek.

• Trump’ın ilk döneminde kadınların üreme sağlığına, işyerindeki cinsiyet eşitliğine ve genel haklarına yönelik pek çok politika, kadınların yaşamlarını zorlaştırdığı gerekçesiyle protestolara neden oldu. Bu dönemde 25 eyalet, kürtaj konusunda önemli kısıtlamalar getiren ya da getirmeye çalışan yasalar çıkardı.

• Donald Trump, “ABD için stratejik öneme sahip olduğu” gerekçesiyle 3 egemen ülke topraklarında hak iddia ediyor. Danimarka’ya bağlı özerk bölge Grönland, Panama’daki Panama Kanalı ve Amerika’nın “51. eyaleti" olarak nitelediği Kanada, Trump’ın hedefinde.

İÇ POLİTİKA

• Trump iç politikada da ilk dönemine göre daha otoriter ve saldırgan bir politika izleyeceğinin işaretlerini şimdiden veriyor. ABD’de yasama ve yargı arasında denge mekanizması olarak ortaya çıkan Beyaz Saray’ın yıllar geçtikçe gücü arttı. Trump’ın ikinci dönemi, iç politikada da kadın ve işçi haklarına saldırılardan göçmenlere yönelik düşmanca tutumuna kadar ilk döneminin devamı niteliğinde olacak.

• Trump, göreve geleceği 20 Ocak’ta 100’den fazla kararname imzalayacak. Bunlar çevre politikalarından enerji sektörüne, federal işgücü kurallarından okul cinsiyet politikalarına ve aşı zorunluluğuna kadar uzanıyor.

• Trump’ın başkanlık sonrası “Kongre baskını” dahil karşı karşıya olduğu dava ve soruşturma sayısı 30’un üzerinde olarak tahmin ediliyor.