İktidarın ‘hızlı talan’ planı
Yıllar içerisinde ÇED’in içini boşaltan iktidara, ülkedeki yağma ve talanın hızı yeterli gelmedi. Hemen hemen her projeye ÇED onayı veren iktidar, şimdi de bu süreçleri hızlandırmak için yeni bir kanun teklifi hazırlıyor.
Gökay BAŞCAN
Ülkenin dört bir yanında yıkım ve talan projelerine onay merciine dönüşen Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, sermayeye yeni bir kolaylık sağlamak için kolları sıvadı.
Hemen hemen tüm projelerin onaylandığı çevresel etki değerlendirme (ÇED) ve ruhsat süreçleri hızlandırılıyor. Böylece acele kamulaştırma kararları ve merkezi izin mekanizmaları devreye girecek, yurttaşların arazilerine el konulurken yağma ve talan projeleri hızla hayata geçirilecek.
Türkiye gazetesinin “Enerjiye süper izin dopingi! Yatırımcıların uzun süredir beklediği düzenleme Meclis’e geliyor” başlıklı haberinde, AKP Grup Yönetimi’nin bu çerçevede ilgili bakanlık temsilcilerinin de katıldığı toplantıda, enerji yatırımlarının izin süreçlerinin kısaltılmasını içeren kanun teklifini görüştüğü belirtildi.
SÜREÇ HIZLANACAK
Haberde, teklif ile enerji yatırımlarında 48 ay olan ön lisans başvuru süresinin 15 ila 18 aya, ÇED sürecinin ise 3 ila 6 aya düşürülmesinin planlandığı aktarıldı. Ayrıca teklif kapsamında, imar ve ruhsat süreçlerinin de üç ayda tamamlanması ve enerji yatırımlarında acele kamulaştırma uygulamasının devreye alınması hedefleniyor.
Yeşil enerji adı altında orman ve tarım arazileri üzerine kurularak doğayı yok eden projelere ilişkin haberde şu ifadeler yer aldı: “RES ve GES projelerinin orman ve tarım arazileri üzerinde kurulması durumunda tek bir merkezi izin mekanizması uygulanacak.”
İZİN HIZLI, DAVA YAVAŞ
Çevre Bakanlığı, sermaye tarafından sunulan neredeyse tüm ÇED dosyalarını onaylıyor. Yaşam alanlarını korumaya çalışan yurttaşlar ise hukuk mücadelesiyle projeleri engellemeye çalışıyor. Ön lisans ve ÇED süreçlerinin kısaltılmasındaki bir diğer amaç ise açılan davaların önüne geçmek. Uzun süren davalar sonuçlanıncaya kadar projeler hayata geçirilmiş olacak.
Son olarak 2022 yılında değiştirilen ÇED yönetmeliği, her geçen gün doğayı korumaktan uzaklaştı. Yürürlüğe girdiği günden bu yana 16 kez kısmi, 6 kez de tamamen değiştirilen yönetmeliğin bir kez daha içi boşaltıldı. 2022 yılında yapılan değişikliğe göre, ÇED süreçlerinin belli aşamaları ortadan kaldırıldı, projenin etkileri uygulanacağı alanla sınırlı tutuldu. Şirketlere daha çok imtiyaz tanınan bu yönetmelik değişikliğinde yer alan ‘halk’ kavramı değiştirilerek, konusunda uzman meslek örgütleri ile demokratik kitle örgütleri de sürecin dışına itildi.
HER PROJE ONAYLANIYOR
ÇED süreçlerinin içinin boşaltıldığını veriler de ortaya koyuyor. 2022’de 4 bin 176 projeye ‘ÇED gerekli değildir’, 463 projeye ‘ÇED olumlu’ kararı verilirken, ‘ÇED olumsuz’ kararı verilen proje sayısı yalnızca dört oldu.
2023 yılı içerisinde ise 4 bin 472 projeye “ÇED gerekli değildir”, 553’üne “ÇED olumlu” kararı verilirken, sadece 10 dosya için “ÇED olumsuz” kararı verildi.
2024 yılında da tablo değişmedi. Sermaye, Bakanlıktan istediğini aldı. Toplam 12 bin 863 proje başvurusu yapıldı. Bu projelerden 3 bin 813’üne “ÇED gerekli değildir” kararı verilirken, yalnızca 11 projeye “ÇED olumsuz” kararı çıktı. Ayrıca 666 projeye “ÇED olumlu”, 76 projeye ise “ÇED gereklidir” kararı verildi.
