İran Sineması'ndan öne çıkan 10 film

DENİZ SAYINHAN

İran sineması; baskıcı rejim, yoğun sansür ve sanatçılara yönelik tehditlerin altında kendi yolunu ve dilini keşfetmeyi başarmıştır. Özgürlük hayalini filmlerindeki naif dokuya yansıtan İranlı sinemacılar, sansürü delmenin yolunu zekice metaforlar kurmakta bulmuştur.

Ünlü yönetmen Behman Fermanara’nın şu sözü, belki de İran sinemasının özgünlüğünü ve başarısını en iyi biçimde özetlemektedir: “Sansür kurulundakiler ancak anlayabildikleri şeyleri sansürleyebilmektedir. Oysa bizim filmlerimizde metaforlar öyle güçlüdür ki, söylemek istediğimizi özetler. Bu incelikten yoksun birinin bunu anlayıp sansürlemesi çok zordur”.

Sizler için derlediğimiz 10 İran sineması örneği şöyle:

Gaav / The Cow (Dariush Mehrjui, 1969)

İran sinemasının kült eserlerinden The Cow, Hassan’ın canından çok sevdiği ineğinin ölümü sonrasında girdiği bunalımı anlatır. Kendini ahıra kapatan Hassan, zaman içinde kendin inek sanmaya başlayacaktır.

Bicycleran / The Cyclist (Muhsin Mahmalbaf, 1989)

Afgan mülteci Nâzım’ın, eşinin hastalığı için acilen para bulması gerekmektedir. Sahip olduğu tek yetenek çok iyi bisiklet sürmek olan Nâzım, bisikletiyle durmaksızın daireler çizerek gösteri yapmaya başlar. Nâzım’ın yükü ağırlaştıkça, ödeyeceği bedel de büyüyecektir.

Nema-ye Nazdik / Close-Up (Abbas Kiarostami, 1990)

Gerçek bir öyküden esinlenen Close-Up, Ali Sabzian adında bir gencin kendisini ünlü yönetmen Muhsin Mahmalbaf olarak tanıtması ve bu sayede zengin bir ailenin hayatına dâhil oluşunu anlatır. Filmin büyük kısmı gerçek mahkeme kayıtlarından oluşurken, gerçek ile kurmaca arasındaki ilişkinin varabileceği noktalar açıkça göz önüne serilir.

Dayereh / The Circle (Cafer Panahi, 2000)

İranlı kadınların çıkışsız döngüsünü oldukça yaratıcı biçimde aktaran The Circle, bir kız çocuğun doğumundan başlayarak Tahran’ın sokaklarında dolaşır ve eninde sonunda başladığı yere geri döner. Panahi’nin en dikkat çekici filmlerinden biri olan The Circle, İranlı kadınların saklı kalan mücadelesini açığa çıkarmak adına muazzam bir çabadır.

Roozi Ke Zan Shodam / The Day I Became a Woman (Marziyeh Meşkini, 2000)

The Day I Became a Woman, yalnızca üç film çekmesine rağmen İran sinemasının en başarılı yönetmenlerinden olmayı başaran Marziyeh Meşkini’nin başyapıtıdır. Üç farklı kadının “kadın olma” öyküsünü zengin metaforlarla perdeye yansıtan Meşkini, bu filmle dünyanın dört bir yanındaki festivallerden ödülle dönmeyi başarmıştır.

Baran / The Rain (Majid Majidi, 2001)

Majid Majidi; kamerasını öyle bir öyküye yöneltir ki, aynı anda onlarca farklı dünyayı anlatma fırsatını yakalar. Zengin ile fakir, işçi ile patron, çocuk ile yaşlı Majidi’nin dünyasında birbirine karışır, kavga ve âşk aynı dili konuşmaya başlar.

Shah-re Ziba / Beautiful City (Ashgar Farhadi, 2004)

İran sinemasının parlayan yıldızı Ashgar Farhadi’nin ilk dönem filmleri arasında en öne çıkanı kuşkusuz Beautiful City’dir. Cezaevinden arkadaşı olan Akbar’ı idam edilmekten kurtarmak için A’la, Akbar’ın davacısını ikna etmeye çalışmaktadır. Davacının inatçılığı ile A’la’nın ısrarı şiddetli bir mücadele içine girer, A’la’nın kazanmak için tek çaresi fedakârlığın sınırlarını zorlamak olacaktır.

Marmoulak / The Lizard (Kamal Tabrizi, 2004)

Hırsızlıktan cezaevinde yatan Rıza, bir gün din adamı kıyafetlerine bürünerek hapishaneden kaçar. Ancak zamanla o kıyafetine değil, kıyafeti ona hükmetmeye başlayacak, Rıza’nın kaçış hikâyesi gitgide zorlu bir mücadeleye dönüşecektir.

In Film Nist / This is Not a Film (Cafer Panahi, 2011)

Hiçbir kategoriye sığmayan, belki ismini de bu belirsizlikten alan This is Not a Film, çoğunlukla belgesel olarak nitelendirilse de izleyene verdiği duyguyla bir belgeselin ötesinde yer alıyor. Film çekmesi yasaklanan ve ev hapsine mahkûm edilen Panahi’nin evde geçirdiği bir günü izlediğimiz This is Not a Film, yönetmen tarafından Cannes Film Festivali’ne bir pastanın içine yerleştirdiği usb bellek aracılığıyla gönderilmişti.

Jodaiye Nader az Simin / A Seperation (Ashgar Farhadi, 2011)

Oscar kazanmasıyla İran sinemasının tüm dünyada ses getirmesini sağlayan A Seperation, İran’ın en sıradan çelişkilerini ve en bilindik çıkmazlarını konu eder. Boşanmak üzere olan bir çiftin, çocuklarının velayeti için mahkeme salonlarına taşınmasıyla birlikte öykü gitgide çözümsüz bir hâl alır. Sorunları çözmek adına atılan her adım daha büyük problemlere yol açacak, aile için ne ayrılık ne de birliktelik mümkün olacaktır.