İran vesilesiyle; toplumsal olaylara nasıl bakmalı?
1 - Toplumsal/siyasal olayları kafadan, doğrudan etiketleyip reddetmek de, koşulsuz canhıraş bir şekilde savunmak da doğru değil. İki uç eğilime de mesafeli yaklaşılmalı. Bir toplumsal hareketi baştan yaftalayandan da, aksini yapıp bayraktarlığına soyunandan da uzak durulmalı.
2 - Her toplumsal/siyasal meseleyi dakikasında emperyalizme bağlama yanılgısına düşmeden, ama emperyalizmin etkisini de unutmadan değerlendirmekte fayda var. Emperyalizm olgusunu ihlal ederek bir meseleye bakmak nasıl bir eksiklikse, her gelişmeyi buraya dayandırmak da yanıltıcı olur.
3 - Bir hareketin amaçlarına, taleplerine, isteklerine, ittifak yapısına, dış güçler ve emperyalistlerle kurduğu ilişkiye bakmadan değerlendirmek doğru sonuçlar üretmez. Yakın siyasi tarih bizlere bunu somut örnekleriyle göstermiştir.
4 - Hele ki söz konusu Ortadoğu’ysa emperyal merkezlerin niyetlerini bilerek, ama aynı zamanda bölge halklarının on yıllardır otoriter, baskıcı, teokratik, İslamcı rejimler altındaki yaşantısını da hatırlayarak gelişmelere yaklaşmak bir zorunluluk.
5 - İran’daki olaylara da bu çerçevede yaklaşılmalı. Katı bir teokratik rejimin hüküm sürdüğü molla rejiminin ekonomik, siyasi sorunları rejimin ABD karşıtlığı üzerinden temize çıkarılamaz. İran muhalefetine yönelik her yıl milyonlarca dolar yatırım yaptığı bilinen ABD’nin de sokağa dökülen kitlelere sunduğu destek görmezden gelinemez.
6 - Kapanmanın zorunlu olduğu, yaşam tarzının tepeden belirlendiği, yaşamın her bir hücresinin Şii şeriatına göre belirlendiği Molla rejimine, ABD karşıtlığı üzerinden hoş bakılamaz. ABD emperyalizminin de hedef tahtasına oturttuğu molla rejimi üzerinden “demokrasi havarisi” kesilmek istediğini bileceğiz.
7 - Molla rejiminin tüm kötülüğüne rağmen, Molla düzenine duyulan öfkeden yola çıkarak İran’da düzenlenen her eylemi koşulsuz desteklemek de, tarihten hiç ders alamamak demek. Halkın Molla rejimine olan haklı öfkesi ile Batı’nın ve bölgesel ayaklarının heveslerini birbirinden ayırmalı.
8 - Nesnel, gerçekçi değerlendirmeler için güçler dengesinin hesaba katılması gerekiyor elbette. Ancak jeopolitikçi, jeostratejikçi, güvenlikçi yaklaşım ve analizlerden mutlak suretle uzak durulmalı. “Bu eylemler İran’ı zayıflatıyor, öyleyse ABD ve İsrail’e hizmet ediyor” tarzı egemenler arası çatışmalar perspektifinden olaylara bakmaya cevaz verilmemeli.
9 - Rejimin sözcüleri dahi enflasyonu, yoksulluğu, açlığı ve sıkıntıları kabul ederken, sokağa çıkan kitleleri anladıklarını söylerken, hariçten gazel okunamaz. Buradaki İslamcı yandaşlar misali orada da Mollalar güruhu el koydukları ülke zenginliklerinin üzerinde kendi milli davalarını güdüyor. Zengin yeraltı kaynaklarına sahip ülkenin yoksulluğunun nedeni sadece ABD yaptırımlarına bağlanamaz.
10 - ABD ve Suudi Monarşisi’nin süreci manipüle etme yönündeki çabaları gözden kaçırılmamalı. ABD’nin İran muhalefetine yönelik her yıl milyonlarca dolar yatırım yaptığı bilinen bir gerçek. Ancak ABD’nin eylemlere anında destek açıklaması süreçle doğrudan bağı olduğunu göstermez, elbet aksini de. ABD, nihayetinde soldan olmadığı müddetçe İran’ı zayıflatacak tüm süreçleri destekler.
11 - Suudi Monarşisi de İran’a karşı uzun süredir açıktan iç karışıklık hazırlığı yapıyordu. Suud Veliaht Prensi Muhammed Bin Selman (MbS) kısa bir süre önce, “Savaşı İran’ın içine taşımalıyız, bu tek yol” sözleriyle bunu açıkça ilan etmişti. Suudiler, Arap nüfusun yaşadığı Ahvaz bölgesi için düğmeye basmıştı. Ahvaz’daki eylemlerde Suud Kralı’na selam gitmesi de manidar.
12 - Ayetullahlar’ın hükmettiği Molla rejimi, bölgesel yayılma stratejisiyle sürekli dış düşmanlar üretiyor. Bunun ekonomik maliyetini de halk ödüyor. İranlıların “Gazze’ye, Suriye’ye, Hizbullah’a değil, halka para” sloganları bu nedenle dikkat çekici. Yoksullukla cebelleşen İranlıların rejimin Ortadoğu’nun dört bir tarafına milyonlar akıtmasını anlamamasını anlamalı! Rejimin “devrim ihracı” hedefi ya da “hegemonya kapışması” sıradan yurttaşlar için bir anlama gelmez.
13 - İran solunun, kitleleri Molla rejimine karşı sokaklara çıkmaya çağırması anlamlı. Ancak İran solu umut vermekten uzak. Yasaklı, ülke dışında yaşamak zorunda bırakılan solun, molla rejimine olan öfkeyle her türlü kalkışmanın yanında olması anlaşılır bir durum.